نماز آيات
مسأله 1555 :
نماز آيات که دستور آن بعدا گفته خواهد شد، به واسطه
(280)
چهار چيز واجب مى‌شود:
اوّل و دوم: گرفتن خورشيد و گرفتن ماه، اگرچه مقدار کمى از آنها گرفته شود و کسى هم از آن نترسد. سوم: زلزله، اگرچه کسى هم نترسد. چهارم: رعد و برق و بادهاى سياه و سرخ و هر پديده آسمانى در صورتى که بيشتر مردم از آن بترسند و بنابر احتياط واجب براى پديده‌هاى زمينى مانند رانش يا فرو رفتن زمين نيز در صورتى که بيشتر مردم از آن بترسند، بايد نماز آيات بخوانند.
مسأله 1556 :
اگر بيشتر از يک مورد از چيزهايى که نماز آيات براى آنها واجب است اتّفاق بيفتد، انسان بايد براى هر يک از آنها يک نماز آيات بخواند، مثلاً اگر خورشيد بگيرد و زلزله هم بشود، بايد دو نماز آيات بخواند.
مسأله 1557 :
کسى که چند نماز آيات بر او واجب است، اگر همه آنها براى يک چيز بر او واجب شده باشند، مثلاً سه مرتبه خورشيد گرفته و نماز آنها را نخوانده باشد، هنگامى که قضاى آنها را مى‌خواند، لازم نيست معيّن کند که براى کدام مرتبه آنها است، ولى اگر براى گرفتن خورشيد و ماه و زلزله يا براى دو تاى اينها نمازهايى بر او واجب شده باشد، بنابر احتياط واجب بايد هنگام نيّت ولو اجمالاً، معيّن کند نماز آياتى که مى‌خواند براى کدام يک از آنهاست، ولى در غير از گرفتن خورشيد و ماه و زلزله، لازم نيست تعيين کند که نماز آيات را به چه سببى مى‌خواند، اگرچه تعيين آن بهتر است.
مسأله 1558 :
چيزهايى که نماز آيات براى آنها واجب است، در هر محلّى اتّفاق بيفتند، فقط مردم همان محل بايد نماز آيات بخوانند و بر مردم جاهاى ديگر حتى اگر مکان آنها به قدرى نزديک باشد که با آن محل يکى حساب شود، نماز آيات واجب نيست.
مسأله 1559 :
وقت نماز آيات در خورشيد گرفتگى و ماه گرفتگى از وقتى است که خورشيد يا ماه شروع به گرفتن مى‌کند و بنابر احتياط واجب، نبايد نماز آيات را به قدرى تأخير بيندازد که خورشيد يا ماه شروع به باز شدن کند.
مسأله 1560 :
اگر خواندن نماز آيات را به قدرى تأخير بيندازد که خورشيد يا ماه شروع به باز شدن کند، بنابر احتياط واجب نبايد نيّت ادا و قضا کند، ولى اگر بعد از باز
(281)
شدن تمام آن نماز بخواند، بايد نيّت قضا نمايد.
مسأله 1561 :
اگر خواندن نماز آيات را به قدرى تأخير بيندازد که تا باز شدن خورشيد يا ماه به اندازه يک رکعت وقت باقى مانده باشد، بايد نيّت ادا کند؛ ولى اگر کمتر از يک رکعت به شروع باز شدن باقى مانده باشد، بنابر احتياط واجب نبايد نيّت ادا و قضا کند.
مسأله 1562 :
هنگامى که زلزله، رعد، برق و مانند آنها اتّفاق مى‌افتد، بنابر احتياط واجب بايد فورا نماز آيات را بخواند و به هنگام خواندن آن بايد نيّت ادا کند و اگر نخواند، تا آخر عمر بر او واجب است، ولى بنابر احتياط واجب نبايد نيّت ادا و قضا کند.
مسأله 1563 :
اگر از گرفتن خورشيد يا ماه باخبر نشود و بعد از باز شدن کامل خورشيد يا ماه بفهمد که تمام آن گرفته بوده، بايد قضاى نماز آيات را بخواند، ولى اگر بفهمد مقدارى از آن گرفته بوده، قضا بر او واجب نيست.
مسأله 1564 :
اگر عدّه‌اى بگويند که خورشيد يا ماه گرفته است، چنانچه انسان از گفته آنان اطمينان پيدا نکند و نماز آيات نخواند و بعد از باز شدن خورشيد يا ماه معلوم شود راست گفته‌اند، در صورتى که تمام خورشيد يا ماه گرفته بوده، بايد نماز آيات را بخواند و اگر قسمتى از آنها گرفته بوده، لازم نيست نماز آيات را بخواند و اگر دو نفر که عادل بودن آنان معلوم نيست بگويند خورشيد يا ماه گرفته و بعد معلوم شود که عادل بوده‌اند، چنانچه تمام خورشيد يا ماه گرفته بوده، بايد نماز آيات را بخواند، بلکه اگر معلوم شود که مقدارى از آن نيز گرفته بوده، احتياط واجب آن است که نماز آيات را بخواند.
مسأله 1565 :
اگر انسان به گفته کسانى که از روى قاعده علمى وقت گرفتن خورشيد و ماه را مى‌دانند اطمينان پيدا کند که خورشيد يا ماه گرفته، بايد نماز آيات را بخواند و نيز اگر بگويند فلان وقت خورشيد يا ماه مى‌گيرد وفلان مقدار طول مى‌کشد و انسان به گفته آنان اطمينان پيدا کند، بايد به حرف آنان عمل نمايد، مثلاً اگر بگويند خورشيد فلان ساعت شروع به باز شدن مى‌کند، احتياطا نبايد نماز را تا آن وقت تأخير بيندازد.
مسأله 1566 :
اگر بفهمد نماز آياتى که خوانده باطل بوده، بايد دوباره آن را بخواند
(282)
و اگر وقت گذشته، قضا نمايد.
مسأله 1567 :
اگر در وقت نماز واجب شبانه‌روزى، نماز آيات نيز بر انسان واجب شود، چنانچه براى هر دو نماز وقت داشته باشد، هر کدام را اوّل بخواند اشکال ندارد، هرچند بهتر است اوّل نماز واجب شبانه‌روزى را بخواند و اگر وقت يکى از آن دو تنگ باشد، بايد اوّل آن را بخواند و اگر وقت هر دو تنگ باشد، بايد اوّل نماز واجب شبانه‌روزى را بخواند.
مسأله 1568 :
اگر در بين نماز واجب شبانه‌روزى بفهمد که وقت نماز آيات تنگ است، چنانچه وقت نماز واجب شبانه‌روزى هم تنگ باشد، بايد آن را تمام کند و بعد نماز آيات را بخواند و اگر وقت نماز واجب شبانه‌روزى تنگ نباشد، بايد آن را رها کند و اوّل نماز آيات و بعد نماز واجب شبانه‌روزى را بجا آورد.
مسأله 1569 :
اگر در بين نماز آيات بفهمد که وقت نماز واجب شبانه‌روزى تنگ است، بايد نماز آيات را رها کند و مشغول نماز شبانه‌روزى شود و بعد از آن که نماز را تمام کرد، پيش از انجام عملى که نماز را به هم مى‌زند، بقيّه نماز آيات را از همان جا که رها کرده بخواند.
مسأله 1570 :
اگر کسى هنگام گرفتن خورشيد يا ماه جنب باشد، چنانچه وقت داشته باشد و متمکّن از غسل کردن باشد، بايد فورا غسل نمايد و نماز آيات را بخواند و اگر نتواند غسل کند يا وقت آن را نداشته باشد، بايد با تيمّم نماز آيات را بجا آورد.
مسأله 1571 :
اگر در حال حيض يا نفاس زن، يکى از اسباب وجوب نماز آيات رخ دهد، بنابر احتياط واجب بايد قضاى آن را بعد از پاک شدن بجا آورد.
مسأله 1572 :
در صورتى که تمام ماه بگيرد و از روى عمد نماز آيات را نخواند، مستحب است پيش از به جا آوردن قضاى آن غسل کند.
دستور نماز آيات
مسأله 1573 :
نماز آيات دو رکعت است و در هر رکعت پنج رکوع دارد و دستور آن،
(283)
اين است که انسان بعد از نيّت، تکبير بگويد و يک حمد و يک سوره تمام بخواند و به رکوع رود و سر از رکوع بردارد و دوباره يک حمد و يک سوره بخواند و باز به رکوع رود تا پنج مرتبه و بعد از بلند شدن از رکوع پنجم، به سجده برود و دو سجده نمايد و برخيزد و رکعت دوم را نيز مانند رکعت اوّل بجا آورد و تشهّد بخواند و سلام دهد.
مسأله 1574 :
در نماز آيات انسان مى‌تواند بعد از نيّت و تکبير و خواندن حمد، آيه‌هاى يک سوره را پنج قسمت کند و يک آيه يا بيشتر از آن بخواند و به رکوع رود و سر بردارد و بدون اين که حمد بخواند، قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به رکوع رود و همين طور تا پيش از رکوع پنجم سوره را تمام نمايد؛ مثلاً به قصد سوره توحيد، «بِسْمِ اللّه‌ِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ» بگويد و به رکوع رود، بعد بايستد و بگويد: «قُلْ هُوَ اللّه‌ُ أحَدٌ» و دوباره به رکوع رود و بعد از رکوع بايستد و بگويد: «أَللّه‌ُ الصَّمَدُ» و باز به رکوع رود و بايستد و بگويد: «لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ» و به رکوع رود و باز هم سر بردارد و بگويد: «وَلَمْ يَکُنْ لَهُ کُفُوا أَحَدٌ» و بعد از آن به رکوع پنجم رود و بعد از سر برداشتن، به سجده رفته و دو سجده کند و رکعت دوم را نيز مثل رکعت اوّل بجا آورد و بعد از سجده دوم، تشهّد بخواند و سلام نماز را بگويد.
مسأله 1575 :
اگر در يک رکعت از نماز آيات، پنج مرتبه حمد و سوره بخواند و در رکعت ديگر يک حمد بخواند و سوره را پنج قسمت کند، مانعى ندارد.
مسأله 1576 :
چيزهايى که در نمازهاى شبانه‌روزى واجب و مستحب‌اند، در نماز آيات نيز واجب و مستحب مى‌باشند، ولى نماز آيات اذان و اقامه ندارد و مى‌تواند قبل از نماز سه مرتبه به قصد و اميد ثواب بگويد: «اَلصَّلاة».
مسأله 1577 :
مستحب است بعد از رکوع پنجم و دهم بگويد: «سَمِعَ اللّه‌ُ لِمَنْ حَمِدَه» و نيز پيش از هر رکوع و بعد از آن، تکبير بگويد، ولى بعد از رکوع پنجم و دهم، گفتن تکبير مستحب نيست.
مسأله 1578 :
مستحب است پيش از رکوع دوم، چهارم، ششم، هشتم و دهم قنوت بخواند و اگر فقط يک قنوت پيش از رکوع دهم بخواند، کافى است.
مسأله 1579 :
اگر در نماز آيات شک کند که چند رکعت خوانده و فکر او به جايى
(284)
نرسد، نماز باطل است.
مسأله 1580 :
اگر شک کند که در رکوع آخر رکعت اوّل است يا در رکوع اوّل رکعت دوم و فکر او به جايى نرسد، نماز باطل است، ولى اگر مثلاً شک کند که چهار رکوع کرده يا پنج رکوع، چنانچه به سجده نرفته باشد، بايد رکوعى را که شک دارد بجا آورده يا نه، بجا آورد و اگر به سجده رفته باشد، نبايد به شک خود اعتنا کند.
مسأله 1581 :
هر يک از رکوع‌هاى نماز آيات رکن است و اگر عمدا يا اشتباها کم يا زياد شود، نماز باطل است.
مسأله 1582 :
مستحب است نماز آيات به جماعت بجا آورده شود و کيفيّت جماعت آن مانند نمازهاى واجب شبانه‌روزى است که به جماعت خوانده مى‌شوند.