5ـ رکوع
مسأله 927 :
در هر رکعت بعد از قرائت، يک رکوع واجب است، يعنى به اندازه اى خم شود که اگر بخواهد کف دستها را به زانو بگذارد بتواند، بلکه احتياط واجب آن است که کف دستها را بر زانو بگذارد.
مسأله 928 :
کسى که دست يا زانوى او با ديگران تفاوت دارد، مثلاً دستش خيلى بلند است که اگر کمى خم شود به زانو مى رسد، يا زانويش خيلى پايين است چنين کسى بايد به اندازه معمول خم شود.
مسأله 929 :
کسى که نماز نشسته مى خواند براى رکوع بايد بقدرى خم شود که بگويند رکوع کرده است.
مسأله 930 :
خم شدن بايد به قصد رکوع باشد، بنابراين اگر بدون اين قصد خم شود نمى تواند آن را رکوع حساب کند، بلکه بايد بايستد و به قصد رکوع خم شود.
مسأله 931 :
در رکوع واجب است ذکر بگويد، ذکر رکوع بنابر احتياط واجب سه مرتبه «سُبْحانَ اللّهِ» يا يک مرتبه «سُبْحانَ رِبِّىَ الْعَظِيمِ وَ بِحَمْدِهِ» است که بايد به عربى صحيح گفته شود و مستحبّ است آن را سه يا پنج يا هفت مرتبه تکرار کند.
مسأله 932 :
در موقع ذکر واجب بايد بدن آرام باشد و براى ذکر مستحب نيز اگر آن را به قصد ذکر رکوع مى گويد آرام بودن بدن لازم است.
مسأله 933 :
هرگاه در موقعى که مشغول ذکر واجب است کسى به او تنه بزند، يا به علّت ديگرى بدن از آرامش بيرون رود، بايد بعد از آرام گرفتن دوباره ذکر را بگويد، ولى حرکات مختصر اشکال ندارد.
مسأله 934 :
هرگاه ذکر را قبل از رسيدن به حدّ رکوع و آرام گرفتن بدن بگويد بايد آن را بعد از آرام گرفتن اعاده کند، حتّى اگر عمداً اين کار را کند احتياط اين است که نماز را نيز بعداً اعاده نمايد.
مسأله 935 :
هرگاه پيش از تمام شدن ذکر واجب عمداً سر از رکوع بردارد نمازش باطل است و اگر سهواً باشد چنانچه پيش از خارج شدن از حال رکوع متوجّه شود
[176]
بايد در حال آرامى بدن دوباره ذکر را بگويد و اگر بعد از آن که از حال رکوع خارج شد متوجّه گردد، نمازش صحيح است.
مسأله 936 :
کسى که نمى تواند به اندازه رکوع خم شود اگر بتواند بايد به چيزى تکيه کند و رکوع نمايد و اگر آن هم ممکن نشود بايد به هر اندازه که ممکن است خم شود و اگر هيچ نتواند خم شود بايد رکوع را به صورت نشسته انجام دهد، و اگر آن هم ممکن نشود در حال ايستاده با سر اشاره مى کند و اگر اين را هم نتواند به نيّت رکوع چشمها را بر هم مى گذارد و ذکر را مى گويد و به نيّت برخاستن از رکوع چشمها را بازمى کند.
مسأله 937 :
هرگاه کسى مى تواند رکوع کند امّا به خاطر بيمارى يا علّت ديگرى نمى تواند به اندازه ذکر واجب توقّف کند بايد پيش از آن که از حال رکوع خارج شود ذکر واجب را بگويد هرچند بدن آرام نباشد و اگر نتواند، در حال برخاستن ذکر را تمام کند.
مسأله 938 :
هرگاه کسى بر اثر پيرى خميده شده، يا به خاطر بيمارى يا به علّت ديگر به حالتى شبيه رکوع درآمده، بايد در موقع نماز آن قدر که مى تواند کمر را براى قرائت راست کند و اگر نمى تواند قدرى کمر را قبل از رکوع راست کند سپس به حال رکوع در آيد و اگر آن هم ممکن نشود براى انجام رکوع کمى بيشتر خم شود، به شرط اين که از حالت رکوع خارج نگردد و اگر آن هم ممکن نشود احتياط اين است که هم با سر اشاره کند و هم قصد کند که آن حالتش جزء رکوع باشد.
مسأله 939 :
رکوع از واجبات رکنى است که اگر ترک شود يا در يک رکعت دو رکوع يا بيشتر به جا آورد نماز باطل است خواه عمداً باشد يا از روى سهو و فراموشى.
مسأله 940 :
بعد از تمام شدن رکوع، واجب است راست بايستد و بعد از آرام گرفتن بدن به سجده رود و اگر عمداً اين کار را ترک کند نمازش باطل است، امّا اگر از روى سهو باشد اشکالى ندارد.
مسأله 941 :
هرگاه رکوع را فراموش کند و پيش از سجده اوّل يا ميان دو سجده، يا
[177]
قبل از آن که پيشانى براى سجده دوم به زمين رسد متوجّه شود، بايد برگردد و بايستد و بعد به رکوع رود.
مسأله 942 :
مستحبّ است پيش از رفتن به رکوع در حالى که راست ايستاده «اللّهُ اَکْبَرُ» بگويد و در حال رکوع زانوها را عقب دهد و پشت را صاف نگه دارد، گردن را بکشد و مساوى پشت نگه دارد و ميان دو قدم نگاه کند و بعد از آن که از رکوع برخاست و راست ايستاددرحالى که بدن آرام است بگويد: «سَمِعَ اللّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ».
مسأله 943 :
در احکام رکوع فرقى بين نماز واجب و مستحب نيست، حتّى زيادى رکوع بنابر احتياط واجب.