رکـوع
مسأله 1048 :
در هر رکعت بعد از قرائت بايد به اندازه اي خم شود که بتواند دست را به زانو بگذارد و اين عمل را رکوع مي گويند.
مسأله 1049 :
اگر به اندازه رکوع خم شود ولي دستها را به زانو نگذارد خلاف احتياط است پس احتياط آن است که دستها را به روي زانو بگذارد.
مسأله 1050 :
هرگاه رکوع را به طور غير معمول بجا آورد مثلاً به چپ يا راست خم شود اگرچه دستهاي او به زانو برسد صحيح نيست.
مسأله 1051 :
خم شدن بايد به قصد رکوع باشد پس اگر به قصد کار ديگري مثلاً براي کشتن جانور خم شود نمي تواند آن را رکوع حساب کند بلکه بايد بايستد و دوباره براي رکوع خم شود و به واسطه اين عمل، رکن زياد نشده و نماز باطل نمي شود.
مسأله 1052 :
کسي که دست يا زانوي او با دست و زانوي ديگران فرق دارد مثلاً دستش خيلي بلند است که اگر کمي خم شود به زانو مي رسد يا زانوي او پائين تر از مردم ديگر است که بايد خيلي خم شود تا دستش به زانو برسد بايد به اندازه معمول خم شود.
مسأله 1053 :
کسي که نشسته رکوع مي کند بايد به قدري خم شود که صورتش مقابل زانوها برسد و بهتر است به قدري خم شود که صورت نزديک جاي سجده برسد.
مسأله 1054 :
انسان هر ذکري در رکوع بگويد کافي است ولي احتياط واجب آن است که از سه مرتبه "سبحان الله" يا يک مرتبه "سبحان ربي العظيم وبحمده" کمتر نباشد.
مسأله 1055 :
ذکر رکوع بايد دنبال هم و به عربي صحيح گفته شود و مستحب است آن را سه يا پنج يا هفت مرتبه بلکه بيشتر بگويند.
مسأله 1056 :
در رکوع بايد به مقدار ذکر واجب بدن آرام باشد و در ذکر مستحب هم اگر آن را به قصد ذکري که براي رکوع دستور داده اند بگويند بنابر احتياط واجب بايد بدن آرام باشد.
مسأله 1057 :
اگر موقعي که ذکر واجب رکوع را مي گويد بي اختيار به قدري
[177]
حرکت کند که از حال آرام بودن بدن، خارج شود بنابر احتياط مستحب بعد از آرام گرفتن بدن دوباره ذکر را بگويد ولي اگر کمي حرکت کند که از حال آرام بودن بدن خارج نشود يا انگشتان را حرکت دهد اشکال ندارد.
مسأله 1058 :
اگر پيش از آنکه به مقدار رکوع خم شود و بدن آرام گيرد عمداً ذکر رکوع را بگويد نمازش باطل است.
مسأله 1059 :
اگر پيش از تمام شدن ذکر واجب عمداً سر از رکوع بردارد نمازش باطل است و اگر سهواً سر بردارد چنانچه پيش از آنکه از حال رکوع خارج شود يادش بيايد که ذکر رکوع را تمام نکرده، بايد در حال آرامي بدن دوباره ذکر را بگويد و اگر بعد از آنکه از حال رکوع خارج شد يادش بيايد نماز او صحيح است.
مسأله 1060 :
اگر نتواند به مقدار ذکر در رکوع بماند، در صورتي که بتواند پيش از آنکه از حد رکوع بيرون رود ذکر را بگويد بايد در آن حال ذکر را بگويد و اگر نتواند بنابر احتياط در حال برخاستن ذکر را بگويد.
مسأله 1061 :
اگر به واسطه مرض و مانند آن نتواند در رکوع آرام بگيرد، نماز صحيح است ولي بايد پيش از آنکه از حال رکوع خارج شود ذکر واجب يعني "سُبْحانَ رَبِّي الْعَظيمِ وَبِحَمْدِهِ" يا سه مرتبه "سُبْحانَ اللهِ" را بگويد.
مسأله 1062 :
هرگاه نتواند به اندازه رکوع خم شود بايد به چيزي تکيه دهد و رکوع کند و اگر موقعي هم که تکيه داده نتواند به طور معمول رکوع کند بايد به هر اندازه مي تواند خم شود و اگر هيچ نتواند خم شود بايد موقع رکوع بنشيند و نشسته رکوع کند و احتياط مستحب آن است که نماز ديگري هم بخواند و براي رکوع آن با سر اشاره نمايد.
مسأله 1063 :
کسي که مي تواند ايستاده نماز بخواند اگر در حال ايستاده يا نشسته نتواند رکوع کند بايد ايستاده نماز بخواند و براي رکوع با سر اشاره کند و اگر نتواند اشاره کند بايد به نيت رکوع چشم ها را هم بگذارد و ذکر آن را بگويد و به نيت برخاستن از رکوع چشمها را باز کند و اگر از اين هم عاجز است بايد در قلب نيت رکوع کند و ذکر آن را بگويد.
مسأله 1064 :
کسي که نمي تواند ايستاده يا نشسته رکوع کند و براي رکوع فقط مي تواند در حالي که نشسته است کمي خم شود يا در حالي که ايستاده است با سر اشاره کند بايد ايستاده نماز بخواند و براي رکوع با سر اشاره نمايد، و احتياط واجب آن
[178]
است که نماز ديگري هم بخواند و موقع رکوع آن بنشيند و هر قدر مي تواند براي رکوع خم شود.
مسأله 1065 :
اگر بعد از رسيدن به حد رکوع و آرام گرفتن بدن سر بردارد و دو مرتبه به قصد رکوع به اندازه رکوع خم شد نمازش باطل است، و نيز اگر بعد از آنکه به اندازه رکوع خم شود و بدنش آرام گرفت به قصد رکوع به قدري خم شود که از اندازه رکوع بگذرد و دوباره به رکوع برگردد بنابر احتياط واجب نمازش باطل است و بهتر آن است که نماز را تمام کند و دوباره بخواند.
مسأله 1066 :
بعد از تمام شدن ذکر رکوع بايد راست بايستد و بعد از آنکه بدن آرام گرفت به سجده رود و اگر عمداً پيش از ايستادن يا پيش از آرام گرفتن بدن به سجده رود نمازش باطل است.
مسأله 1067 :
اگر رکوع را فراموش کند و پيش از آنکه به سجده برسد يادش بيايد بايد بايستد بعد به رکوع رود و چنانچه به حالت خميدگي به رکوع برگردد نمازش باطل است.
مسأله 1068 :
اگر بعد از آنکه پيشاني به زمين برسد يادش بيايد که رکوع نکرده بنابر احتياط واجب بايد بايستد و رکوع را بجا آورد و نماز را تمام کند و دوباره بخواند.
مسأله 1069 :
مستحب است پيش از رفتن به رکوع در حالي که راست ايستاده تکبير بگويد و در رکوع زانوها را به عقب دهد و پشت را صاف نگهدارد و گردن را بکشد و مساوي پشت نگهدارد و بين دو قدم را نگاه کند و پيش از ذکر يا بعد از آن صلوات بفرستد و بعد از آنکه از رکوع برخاست و راست ايستاد در حال آرامي بدن بگويد سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حمده.
مسأله 1070 :
مستحب است در رکوع، زنها دست را از زانو بالاتر بگذارند و زانوها را به عقب ندهند.