اذان و اقامه

اذان و اقامه

سوال 228 :

همان گونه که مستحضريد، روايات فراوانى در فضيلت مؤذّن، و اذان گفتن وارد شده است، که تنها در کتاب شريف وسائل الشّيعه،(1) بيش از بيست روايت آمده است، در بين اين روايات، چندين روايت به اين مضمون: «مؤذّنين در روز قيامت نسبت به ديگران گردن بلندترى دارند» از ائمّه معصومين(عليهم السلام) نقل شده است، منظور از اين روايات چيست؟ توضيح فرماييد.

جواب :

ظاهراً اين روايات اشاره به گردن فرازى مؤذّنان است، و کنايه از سربلندى آنهاست.

سوال 229 :

آيا اذان راديو و تلويزيون و مانند آن، کفايت از اذان نماز مى کند؟

جواب :

کفايت نمى کند، بايد براى نماز اذان جداگانه گفته شود.

سوال 230 :

آيا اذان و اقامه مردان و زنان مانند هم است، يا تفاوت دارد؟

جواب :

تفاوتى با هم ندارد; ولى اگر زن مايل باشد، مى تواند به جاى اذان کامل، تنها چهار تکبير و شهادتين را بگويد، و به جاى اقامه دو تکبير و شهادت به وحدانيّت خداوند و نبوّت پيامبر اکرم(صلى الله عليه وآله) بدهد.

سوال 231 :

در کشور پاکستان، کتابى به نام «اصلاح الرّسوم» که نويسنده آن يکى از روحانيّون شيعه مى باشد، چاپ شده است; متأسّفانه در کتاب مذکور چيزهايى نوشته شده که موجب تضعيف مکتب تشيّع مى باشد، مثلاً در صفحه اى از آن نوشته شده: «همان طورى که برادران اهل سنّت در اذان «الصلوة خير من النوم» را اضافه کردند، برادران شيعه هم در اذان جمله «اشهد ان عليّاً ولى اللّه» را اضافه نمودند; وقتى که اين کتاب در بازار پخش شد وهّابى ها بيشتر از شيعه اين کتاب را خريدند، و انجمن سپاه صحابه، در دادگسترى مرکزى پاکستان در لاهور، با استناد به اين کتاب به شيعيان گفتند: بايد جمله «اشهد ان عليّاً ولى اللّه» از اذان شيعه حذف شود; در بيان اين مسأله، جمعيّت علماى جعفريّه، به دولت پاکستان اعلام کردند که مؤلّف اين کتاب شيعه نيست و نظريّات او مورد قبول شيعيان نمى باشد; چون ما در مسائل دينى به مراجع تقليد رجوع مى کنيم و به گفته آنها عمل مى کنيم نظر حضرتعالى را جهت ارائه به دادگسترى پاکستان خواهانيم.

جواب :

شهادت به ولايت امير مؤمنان(عليه السلام) در اذان و اقامه، به عنوان تيمّن و تبرّک، و به تعبير ديگر، به عنوان استحباب مطلق نه جزئيّت، از مسائلى است که اکثر علماى شيعه و فقهاى اماميّه به آن تصريح کرده اند و همان گونه که علاّمه محقّق، مرحوم آية اللّه العظمى حکيم در کتاب نفيس خود «مستمسک العروه» تصريح کرده، ذکر اين شهادت از شعائر ايمان، و رمز تشيّع است، و از اين جهت راجح، بلکه در بعضى از موارد ممکن است جنبه وجوب و لزوم پيدا کند، اين نکته نيز لازم به تذکّر است که اتّحاد و وحدت صفوف مسلمين، اعمّ از شيعه و اهل سنّت، مفهومش اين نيست که شيعيان آنچه را که مقتضاى مذهبشان و فتواى فقهايشان مى باشد کنار بگذارند، همان گونه که مذاهب چهارگانه اهل سنّت هر کدام براى خود ويژگيها و خصوصياتى دارند که پيروان هر مذهب اصرار به حفظ آن دارند; به هر حال نبايد وسوسه هاى ناآگاهان سبب شک و ترديد شود.

سوال 232 :

در حين قرائت اذان و اقامه، و قبل از شروع به اداى فريضه نماز يوميّه، کمى خم شدن از براى احترام به نبىّ مکرّم اسلام، حضرت محمّد مصطفى(صلى الله عليه وآله) به هنگام رسيدن به جمله «اشهد ان محمّداً رسول اللّه» چه حکمى دارد؟

جواب :

در مورد خم شدن به هنگام بردن نام پيامبر(صلى الله عليه وآله) اگر گاهى انجام شود و گاهى ترک شود اشکالى ندارد; ولى اگر هميشه اين کار را بکنند و به صورت يک وظيفه مستحب يا واجب منعکس شود، درست نيست.

سوال 233 :

با توجّه به اين که در اذان، حدّاقل 6 مرتبه دعوت به نماز مى شود، آيا گفتن «عجّلوا بالصّلوة» که در اين روزها در مساجد متداول است، بدعت نيست؟

جواب :

اگر جمله «عجّلوا بالصّلوة» به قصد ورود در شرع و به صورت جزئى از اذان گفته شود اشکال دارد; امّا اگر منظور تأکيد بيشتر در تعجيل در نماز باشد و از آن جدا گردد اشکالى ندارد.

سوال 234 :

در سمنان مسجدى هست که در آن اذان را به صورت دسته جمعى (حدود 200 نفر) و به اتّفاق و با صداى بلند مى گويند، در اين رابطه چند سوال مطرح مى باشد.

الف) آيا چنين اذانى در طول تاريخ وجود داشته است؟

ب) آيا در زمان پيامبر(صلى الله عليه وآله) و خلفا، اذان را اين طور مى گفتند؟ اگر چنين بوده، به عنوان وجوب يا مستحب، يا محض تقرّب بوده است؟

جواب :

آيا چنين اذانى در فقه بلامانع مى باشد؟

جواب :

آنچه از روايات و تاريخ استفاده مى شود اين است که اذان به صورت انفرادى بوده است، چنانچه همين سنّت رعايت شود و ديگران آهسته به قصد حکايت آن را تکرار کنند، اقرب به احتياط است.

سوال 235 :

بعضى از مراجع عظام، در سقوط اذان در نماز جماعت، سماع امام را شرط مى دانند، نظر حضرتعالى چيست؟

جواب :

اين مسأله در رواياتى وارد شده که امام اذان را بشنود.

سوال 236 :

آيا مى توانيم به وقت شرعى اذان که از طرف مؤسّسه ژئوفيزيک دانشگاه تهران، ارسال شده است، اعتماد نماييم؟ در اين منطقه اذان ظهر و مغرب و صبح را بر مبناى افق استخراج شده از مؤسّسه ژئوفيزيک دانشگاه تهران، که مطابق با فتواى شما مجتهدين بزرگوار مى باشد، گفته مى شود. بعضى از آقايان که اذان مغرب و ظهر آن را قبول دارند، در مورد اذان صبح اين مطلب را قبول ندارند و مى گويند: «اذان صبح نبايد طبق اين تقويم گفته شود»، در حالى که با وجود اين همه روشنايى لامپها، که در سطح شهر وجود دارد، پيدا کردن سپيده صبح مشکل مى باشد. در اين مورد وظيفه ما چيست؟

جواب :

همين اندازه که گمان قوى، يا اطمينان بر دخول وقت حاصل شود، کافى است; از هر طريقى که باشد فرقى نمى کند.

سوال 237 :

فردى در مسجد محلّ ما مؤذّن دائمى است، اگر ديگرى از بلندگوى مسجد اذان بگويد ايشان ناراحت شده و مانع اين کار مى شود; آيا ايشان حقّ منع ديگران را دارد؟

جواب :

همه حق دارند در مسجد اذان بگويند و کسى نمى تواند ديگرى را منع کند; ولى بهتر است رعايت احترام اذان گوى راتب بشود; مگر اين که براى او مشکلى پيش آيد.

سوال 238 :

ويژگيهاى يک مکبّر خوب چيست؟ آيا لازم است بالغ باشد؟

جواب :

مکبّر بايد به مسائل نماز آگاه و فرد ظاهرالصّلاحى باشد و بهتر است از صداى مناسبى برخوردار باشد; ولى لازم نيست بالغ بوده باشد.

سوال 239 :

آيا به بهانه مزاحمت صداى بلندگوى مسجد، مى توان از پخش اذان جلوگيرى نمود؟

جواب :

اگر بلندگو صداى معتدلى داشته باشد، جلو پخش اذان را نمى توان گرفت; حتّى اذان صبح را.

1. وسائل الشّيعه، جلد دوّم، صفحه 613.