موارد پرداخت ديه از بيت المال
سوال 1669 :
لطفاً جواب اين دو سوال را مرقوم فرماييد:
الف) خانواده مقتول مى خواهد براى قصاص نصف ديه را به قاتل بدهد، در صورت عدم تمکّن اولياى دم از پرداخت اين مبلغ و درخواست آنان از دستگاه قضايى، آيا مى توان آن را از بيت المال پرداخت نمود؟
جواب :
جايز نيست.
ب) مواردى که عدم قصاص، عوارض سياسى اجتماعى داشته باشد و به نوعى حکومت بايد حضور يابد، در صورت عدم تمکّن اولياى دم از پرداختن تفاوت ديه، آيا مى توان آن را از بيت المال پرداخت نمود؟
جواب :
با رضايت اولياى دم به قصاص مانعى ندارد.
سوال 1670 :
قاتلى محکوم به پرداخت ديه شده است. پس از پرداخت قسمتى از ديه، مدّعى اعسار شده و دادگاه قاتل را معسر شناخته و بقيّه ديه را بر عهده بيت المال گذاشته است; سپس ولىّ دم به بيت المال مراجعه کرده و بيت المال به علّت کمبود بودجه فقط حدود نيمى از آنچه را که بايد پرداخت کند، پرداخت نموده است. آيا ولىّ دم مى تواند مجدّداً به قاتل مراجعه و بقيّه ديه را مطالبه نمايد؟
جواب :
اگر قاتل صاحب مالى شده است، ارباب دم مى توانند به او رجوع کنند.
سوال 1671 :
چنانچه در قتل غير عمدى ناشى از تصادفات رانندگى، محکومٌ عليه پس از انقضاى مهلت پرداخت ديه (دو سال) دادخواست اعسار از پرداخت ديه تقديم دادگاه نمايد و پس از بررسى توسّط محکمه اعسار وى ثابت گردد و چنين احراز گردد که نامبرده قادر به پرداخت ديه در آتيه هم نخواهد بود و از طرفى اولياى دم متوفّى چند نفر صغير هستند که از نظر مالى در مضيقه هستند، آيا مى توان حکم به پرداخت ديه از بيت المال کرد؟ در صورتى که نظر مبارک مثبت باشد، مستند حکم را اعلام فرماييد.
جواب :
بايد ديه او را بيت المال بپردازد و مدرک آن رواياتى است که تصريح مى کند «لا يبطل دم امرء مسلم»; بعلاوه مورد بعضى از آن روايات خصوص مورد سوال است.
سوال 1672 :
چنانچه فرد محکوم به پرداخت ديه فوت نمايد، و ورثه او قادر به پرداخت ديه مذکور از ترکه وى نباشند، آيا مى توان آن را از بيت المال پرداخت نمود؟
جواب :
آرى ديه را بايد از بيت المال پرداخت نمود.
سوال 1673 :
بيشتر ورثه مقتول، قاتلى که بايستى اعدام شود را عفو کرده اند. يک يا چند نفر از ايشان نه حاضر به دادن رضايت هستند، و نه قادر به پرداخت سهم الدّيه ساير ورثه مى باشند. آيا ورثه مصرّ به قصاص مى توانند مبلغ لازمه را از بيت المال مطالبه کنند؟ اگر چنين امرى ممکن نباشد، آيا قاتل با پرداخت و توديع سهم الدّيه ورثه معترض، از قصاص معاف خواهد شد؟
جواب :
در فرض مسأله اخذ از بيت المال دليلى ندارد. چنانچه گروهى رضايت دهند و بقيّه امتناع کنند، قاتل را بايد با وثيقه کافى آزاد کرد تا بقيّه تصميم بگيرند.
سوال 1674 :
درباره قتل شبه عمد اگر قاتل معسر باشد ديه از خويشان نزديک قاتل گرفته مى شود، با رعايت الاقرب فالاقرب، و با اعسار خويشان، نهايتاً بيت المال ديه را پرداخت مى کند. خواهشمند است بيان فرماييد موضوع فوق منحصر به قتل است، يا شامل غير قتل هم مى شود; مثلاً کسى که 90 درصد بينايى يک چشم را از دست داده، يا کلّ بينايى يک چشم را از دست داده و جانى هم معسر است و خويشان و نزديکان او نيز معسر هستند، آيا ديه از بيت المال پرداخت مى شود؟
جواب :
در غير قتل دليلى بر گرفتن ديه از خويشاوندان يا بيت المال نداريم.