خانه
سوال 54 :
کسى که چند ماه از سال را در شهر و چند ماه ديگر را در روستا زندگى مى‌کند، اگر يک خانه در شهر و خانه‌اى ديگر در روستا بخرد، آيا به آنها خمس تعلّق مى‌گيرد؟
جواب :
اگر هر دو خانه براى سکونت مورد استفاده باشد و در شأن او نيز باشد و از درآمد بين سال و يا درآمد غير مشمول خمس تهيه شده باشد، خمس به آن تعلّق نمى‌گيرد.
سوال 55 :
کسى که خانه‌اى بيشتر از نياز و شأن خود تهيه مى‌کند و در آن ساکن مى‌شود، چگونه بايد خمس آن را حساب کند؟
(374)
جواب :
بايد خمس مقدارى را که زايد بر شأن اوست، بپردازد.
سوال 56 :
کسى به خانه يا ماشين احتياج دارد و مى‌تواند مطابق شأن خود آنها را تهيه کند؛ ولى اگر خانه يا ماشين با قيمت پايين‌تر هم تهيه کند، منافات با شأن او ندارد. آيا آنچه مطابق شأن اوست، جزء مؤونه محسوب مى‌شود و خمس ندارد يا بايد ملاحظه مقدار کمتر را بکند؟
جواب :
ماشين و خانه‌اى که مطابق شأن خود خريده است، خمس ندارد.
سوال 57 :
فردى که داراى خانه است و نيازمند به خانه بزرگ‌ترى است و مجبور است در طى چند سال پول‌هاى خود را پس انداز نمايد و در پايان، خانه بزرگ‌ترى تهيه نمايد و يا به تدريج با پس انداز، خانه بزرگ‌ترى بسازد، پول‌هاى اضافه بر مخارج سالانه را که براى تهيه خانه بزرگ‌تر کنار مى‌گذارد، خمس دارد يا خير؟
جواب :
اگر زندگى در خانه‌اى که دارد و يا منزل غير ملکى، موجب مضيقه براى او شود و نتواند خانه جديد را با درآمد يک سال تهيه کند، اگر خانه را به تدريج بسازد، خمس ندارد و اگر پول آن را ذخيره کند، چنانچه با پرداخت خمس آن پول، خانه‌دار شدن او به تأخير بيفتد و يا نتواند خانه تهيه کند، باز هم لازم نيست خمس بپردازد؛ ولى اگر با پرداخت خمس، مشکلى براى او ايجاد نمى‌شود، بنا بر احتياط واجب بايد خمس پول پس انداز شده را بدهد.
سوال 58 :
کسى منزلى تهيه مى‌کند که بيشتر از حدّ نياز اوست؛ ولى در آينده‌اى نزديک، به واسطه بزرگ‌تر شدن و زيادتر شدن اولاد، به آن محتاج خواهد شد و اساسا به همين جهت خانه بزرگ‌تر را تهيه کرده است. آيا خمس مقدار زايد بر نياز فعلى او واجب است يا خير؟
جواب :
اگر در شُرُف استفاده از آن خانه است و نمى‌تواند در سال مورد نياز، خانه مطابق با نياز خود تهيه نمايد، به آن خمس تعلق نمى‌گيرد.
(375)
سوال 59 :
چنانچه خانه مسکونى وسيعى به علت کثرت عائله در شأن کسى باشد، آيا ازدواج کردن اولاد و عدم نياز به چنين خانه‌اى باعث مى‌شود که خانه مشمول خمس گردد؟
جواب :
تا خانه را نفروخته است، مورد تعلّق خمس نيست.
سوال 60 :
دو باب آپارتمان دارم که با توجه به شئونات کارى و تحصيلى خود، هيچ کدام را مناسب سکونت خود نمى‌بينم. اکنون قصد فروش هر دو و خريد يک واحد مناسب‌تر را دارم؛ ولى با پرداخت خمس، از اين اقدام باز مى‌مانم. لطفا مرا راهنمايى نماييد.
جواب :
اگر هيچ يک از دو ساختمان، قبل از فروش، متعلّق خمس نباشد، چنانچه آنها را بفروشيد و در همان سال، مسکن مناسب تهيه نماييد، خمس تعلّق نمى‌گيرد و اگر هر دو يا يکى از آنها قبل از فروش، متعلّق خمس باشد و با پرداخت خمس، جهت تهيه مسکن مناسب دچار مشکل شويد، مى‌توانيد با مراجعه حضورى مشکل خود را مطرح و حل نماييد.
سوال 61 :
جوانى که نمى‌تواند بلافاصله پس از ازدواج، منزل مسکونى تهيه کند، اگر قبل از ازدواج در طىّ چند سال به تدريج خانه‌اى تهيه نمايد (ابتدا زمين را بخرد و سپس به تدريج خانه را بسازد)، آيا اين خانه متعلّق خمس است؟
جواب :
اگر به هنگام تهيه منزل در شُرُف ازدواج بوده، متعلّق خمس نيست.
سوال 62 :
اين جانب قبل از رسيدن سال خمسى، براى فرزندانم که سنّ آنها کمتر از يازده سال است، خانه‌اى تهيه نمودم و به آنها هديه کردم. آيا به اين خانه خمس تعلّق مى‌گيرد؟
جواب :
اگر دادن اين منزل مطابق شأن شما باشد، بر شما خمس واجب نيست و بر فرزندان شما هم اگر بالغ نباشند، خمس لازم نيست.
(376)
سوال 63 :
پدرى خانه‌اى را به پسرش مى‌بخشد و چون پسر در خارج از شهر خود مشغول تحصيل است، نمى‌تواند براى سکونت از آن خانه استفاده کند؛ ولى براى امرار معاش و خرج تحصيل خود، خانه را اجاره مى‌دهد و از پول اجاره استفاده مى‌کند. آيا پسر بايد خمس اين خانه را بپردازد؟
جواب :
اگر اين هبه مقدارش خيلى زياد هم باشد؛ ولى فرزند نياز به اسکان در آن منزل داشته باشد و به جهتى فعلاً نتواند در آن ساکن شود و با اجاره اين منزل، هزينه منزل مسکونى خود را تأمين کند، در اين صورت دادن خمس منزلى که پدر به فرزند داده، لازم نيست.
سوال 64 :
چنانچه شخصى منزل مسکونى مورد نيازش را اجاره دهد و با پول آن منزل ديگرى اجاره کند، آيا منزل نخست مشمول خمس است؟
جواب :
چنانچه به جهتى نمى‌تواند از خانه خود استفاده کند و مجبور است که آن را اجاره دهد و منزل ديگرى اجاره کند، مشمول خمس نيست.
سوال 65 :
پدرى که اهل خمس دادن است، در بين سال خانه‌اى براى پسرش مى‌خرد. آيا به اين خانه خمس تعلّق مى‌گيرد يا خير؟
جواب :
اگر پدر از درآمد وسط سال، خانه‌اى را براى فرزندش بخرد و به او ببخشد و اين بخشش در شأن پدر باشد و اسراف محسوب نشود، دادن خمس بر پدر واجب نيست؛ و اما پسر، اگر تا يک سال پس از بخشش، از آن خانه استفاده کند و آن را مؤونه زندگى خود قرار دهد، خمس بر او نيز واجب نيست و اگر خانه را مؤونه زندگى خود قرار ندهد، در سر سال، بايد خمس خانه توسط پسر، در صورتى که بالغ باشد، پرداخت شود؛ ولى اگر پدر، خانه را به پسرش نبخشد، دو صورت پيدا مى‌کند: يکى اين که تا بعد از گذشتن سال، فرزند در آن ساختمان ساکن نشود که در اين صورت بايد پدر، خمس خانه را بدهد و دوم اين که در بين سال، فرزند به خانه نيازمند شود و آن را محلّ
(377)
سکونت خود قرار دهد و در اختيار فرزند قرار دادنِ مسکن نيز خارج از شأن پدر نباشد که در اين صورت خمس ندارد.
سوال 66 :
شخصى براى پسرش که هنوز ازدواج نکرده و تحت تکفّل اوست، خانه‌اى مى‌خرد که مقدارى از پول آن غير مخمّس است. تکليف خمس در اين مورد چگونه است؟
جواب :
اگر بخشش و دادن اين خانه در شأن پدر باشد، بخشى که از درآمد بين سال تهيه شده، جزء مؤونه وى محسوب مى‌شود و خمس ندارد؛ ولى چنانچه بر بخشى از پول خانه، سال گذشته بوده، بايد خمس آن پول توسط پدر پرداخت شود.
سوال 67 :
اگر پدرى براى آينده فرزندانش، اقدام به ساختن طبقه دوم منزل خود کند، با اين که تا چند سال ديگر به طبقه دوم نيازمند نمى‌شود، آيا پرداخت خمس آنچه براى طبقه دوم هزينه کرده، واجب است؟
جواب :
اگر تهيه مسکن براى آينده فرزندان به حسب عرف منطقه از وظايف پدر تلقّى شود و فرزندان در شُرُف استفاده از مسکن باشند و پدر قادر به تهيه آن در سال مورد نياز نباشد و پرداخت خمس موجب سختى و سلب قدرت يا تأخير در انجام وظيفه عرفى از زمان مورد نياز شود، خمس ندارد.
سوال 68 :
کسى خانه شخصى مسکونى دارد و براى مدتى سرايدار مدرسه يا کارخانه يا مؤسسه‌اى مى‌شود و در آن جا منزلى براى سکونت به او مى‌دهند. آيا لازم است خمس خانه خودش را بدهد يا خير؟
جواب :
اگر خانه‌اى را که در مدرسه و امثال آن به او مى‌دهند، موقّتى باشد، لازم نيست خمس خانه خودش را بدهد؛ ولى اگر مدت آن طولانى است، به طورى که اطمينان پيدا مى‌کند که ديگر به خانه خودش براى سکونت احتياج ندارد، در اين صورت، خانه خودش از مؤونه بودن خارج مى‌شود؛ ولى تا آن را
(378)
نفروخته است، لازم نيست خمس آن را بدهد، مگر آن که غرض او از نگه داشتن خانه، تجارت با آن باشد که در اين صورت، خمس به آن تعلّق مى‌گيرد.
سوال 69 :
شخصى خانه نيمه سازى داشته و در اثناى ساخت، منزلى از طرف مؤسسه محلّ خدمت در اختيار وى قرار مى‌گيرد (جهت استفاده در طول خدمت). اکنون که ساخت خانه به پايان رسيده است، آيا لازم است خمس خانه را بپردازد؟
جواب :
اگر به زودى به آن خانه نياز پيدا نمى‌کند، خمس آن را بپردازد.
سوال 70 :
شخصى در اداره‌اى به کار مشغول است، از طرف اداره مذکور خانه‌اى در اختيار وى گذارده شده است؛ ولى چون خانه شخصى ندارد، از درآمد سال خود خانه‌اى تهيه کرده تا پس از بازنشستگى از آن استفاده کند. آيا به اين خانه خمس تعلّق مى‌گيرد؟
جواب :
خمس تعلّق مى‌گيرد، مگر آن که در شُرُف بازنشستگى و استفاده از آن خانه باشد و نتواند در سال مورد نياز آن را تهيه کند و با پرداخت خمس، تهيه خانه ممکن نشود و يا از زمان نياز به تأخير افتد.
سوال 71 :
وظيفه کسى که خانه‌اى ساخته و سالى چند روز در آن ساکن مى‌شود، چيست؟
جواب :
اگر داشتن آن خانه در شأن او باشد (مثل کسى که خانه مسکونى داشته باشد و در جاى ديگرى مثل زيارتگاه يا تفريحگاه، منزل ديگرى تهيه کند و با توجه به خصوصيات او داشتن چنين منزلى براى استفاده در بعضى از مواقع توسط خودش يا افراد مربوط به او خلاف شأن او نباشد) و خانه را نيز به قصد تجارت نخريده باشد، خانه خمس ندارد، وگرنه بايد خمس آن را بپردازد.
سوال 72 :
کسى که يک خانه دارد و بخشى از آن خانه را اجاره داده است، آيا بايد بخش اجاره‌اى را جزء سرمايه خود محسوب کند يا خير؟
(379)
جواب :
بايد آن را جزء سرمايه حساب کند؛ اما سرمايه‌اى که با آن فقط مؤونه زندگى به دست مى‌آيد، خمس ندارد.
سوال 73 :
فردى در وسط سال خمسى خود، مشغول ساختن خانه‌اى براى سکونت خود مى‌شود و تا آخر سال فقط مقدارى از خانه ساخته مى‌شود که قابل سکونت نيست و مقدار زيادى هم مصالح ساختمانى (مانند گچ و سيمان و آجر و تيرآهن) باقى مى‌ماند که هنوز در ساختمان به کار نرفته است. لطفا طريقه محاسبه خمس را در مورد مذکور بيان کنيد.
جواب :
اگر شخص مذکور، قدرت و توانايى ساختن خانه مسکونى را در يک سال ندارد و تدريجا وسايل و ابزار ساختمان را مى‌خرد و آن را بنا مى‌کند، در اين صورت خمس ندارد؛ ولى اگر مى‌تواند در طول يک سال ساختمان را بنا کند و نيازى به بناى تدريجى بيش از يک سال ندارد و خودش تأخير کرده، در اين صورت، در سر سال خمسى بايد خمس ابزار و وسايلى را که در ساختمان به کار برده و همچنين مصالح ساختمانى که باقى مانده و در ساختمان هنوز به کار برده نشده است، بپردازد.
سوال 74 :
آيا مصالح ساختمانى که شخص به علت نداشتن قدرت مالى نتوانسته است آنها را در تعمير يا نوسازى منزل خود استفاده کند و سال خمسى او فرا رسيده، خمس دارد؟
جواب :
اگر در اولين فرصت در تعمير و نوسازى منزل مسکونى خود از آن استفاده کند، خمس ندارد.
سوال 75 :
اگر کسى جهت پيش خريد مسکن مورد نياز، مقدارى پول به مؤسسه مربوط پرداخت کند و به طور متناوب نيز اقساطى بپردازد، آيا با فرا رسيدن سال خمسى، پرداخت خمس پول‌هاى پرداخت شده واجب مى‌شود؟
جواب :
اگر نمى‌تواند در يک سال مسکن مورد نياز را تهيه کند و براى تهيه
(380)
مسکن بايد از چنين راه‌هايى استفاده نمايد و با پرداخت خمس، تهيه مسکن از زمان مورد نياز به تأخير مى‌افتد و يا ممکن نمى‌شود، خمس واجب نيست.
سوال 76 :
در يکى از مراکز تحقيقاتى، عده‌اى از اساتيد متديّن دانشگاه‌ها در طول چند سال، اندک اندک مبلغى را با قصد خريد مسکن پس انداز نموده‌اند. با فرض نداشتن مسکن و عدم امکان خريد مسکن از غير اين طريق، بفرماييد.
الف. آيا به پس انداز ويژه مسکن، خمس تعلّق مى‌گيرد؟
جواب :
اگر توانايى تهيه مسکن در يک سال را ندارند و دادن خمس باعث تأخير در تهيه مسکن و يا عدم امکان تهيه مسکن مى‌شود، پس انداز آنها خمس ندارد؛ ولى اگر دادن خمس مشکلى براى تهيه مسکن آنها ايجاد نمى‌کند، احتياطا خمس آن را بپردازند.
ب. اگر از اين مبلغ پس انداز شده، گاهى براى هزينه‌هاى مناسب شأن خود مقدارى را مصرف کرده باشند، آيا به اين مقدار مصرف شده، خمس تعلّق مى‌گيرد يا نه؟
جواب :
اگر بعد از گذشتن سال، براى هزينه زندگى مصرف کند، خمس دارد؛ ولى قبل از گذشتن سال، خمس ندارد.
سوال 77 :
اگر کسى خانه بزرگ خود را با خانه ديگرى تعويض کند و مقدارى پول نيز دريافت کند، آيا به اين پول خمس تعلّق مى‌گيرد؟
جواب :
اگر در مؤونه صرف شود، پرداخت خمس واجب نيست.
سوال 78 :
شخصى منزل مسکونى مورد نياز خود را مى‌فروشد و پول آن را به عنوان تضمين قرار داد خريد خانه مى‌گذارد و يا نزد خود نگه مى‌دارد تا در موقع مناسب خانه مناسب با شأن خود بخرد. آيا اين پول متعلّق خمس مى‌شود؟
جواب :
اگر در طول سال، در مؤونه مصرف نشود، خمس تعلّق مى‌گيرد، مگر آن که براى تهيه منزل مناسب، اقدامات مذکور لازم باشد و راه ديگرى نيز براى خريد خانه نداشته باشد و پرداخت خمس نيز موجب عدم قدرت در تهيه
(381)
خانه جديد و يا تأخير در تهيه آن از وقت نياز شود.
سوال 79 :
کارکنانى که خانه خودشان را مى‌فروشند و تبديل به پول مى‌نمايند، آيا منتظر سر سال باشند تا خمس آن را پرداخت نمايند يا به محض فروختن خانه و تحويل گرفتن پول، خمس به آن تعلّق مى‌گيرد؟
جواب :
اگر پولى که با آن خانه خريده‌اند، قبل از خريدن خانه خمس نداشته، الان هم که فروخته‌اند تا سال نگذشته، خمس دادن لازم نيست و چنانچه قبل از گذشتن سال، آن را در مؤونه مصرف کنند، خمس ندارد؛ ولى اگر پول بماند و سال بر آن بگذرد، خمس دارد.
سوال 80 :
شخصى خانه مسکونى خود را با پول مخمّس خريدارى کرده است و يا اين که خمس خانه را پس از خريد خانه پرداخته است و پس از چند سال، آن را به قيمت بالاترى فروخته است. آيا به مازاد قيمت، خمس تعلّق مى‌گيرد؟ در صورت تعلّق خمس، بلافاصله پس از فروش يا پس از رسيدن سال خمسى؟
جواب :
چنانچه پس از فروش تا يک سال مازاد قيمت واقعى را در مؤونه مصرف نکند، بايد خمس آن را پرداخت نمايد؛ ولى اگر زيادى قيمت، واقعى نباشد و بر اثر تورّم و کاهش ارزش پول اتفاق افتاده باشد، خمس به آن تعلّق نمى‌گيرد.
سوال 81 :
کسى که با پول خمس داده خانه‌اى خريده و بعد به قيمت بالاترى فروخته و به جهت اين که منزل مسکونى ندارد، خانه ديگرى براى سکونت خريده، آيا لازم است خمسى پرداخت کند يا خير؟
جواب :
اگر خانه اول را براى سکونت خريده باشد، نه به قصد تجارت و پس از فروش، تا يک سال پول آن را در مؤونه مصرف کند (مثلاً خانه ديگرى براى سکونت بخرد)، لازم نيست خمس بدهد.
(382)
سوال 82 :
خانه‌اى با مالى که خمس آن داده نشده، ساخته شده است. آيا به آن خمس تعلّق مى‌گيرد؟ در صورت تعلّق، آيا خمس قيمت فعلى بايد محاسبه شود يا قيمت زمان ساخت آن؟
جواب :
اگر خانه براى سکونت مورد نياز است و از درآمد بين سال ساخته شده، خمس ندارد و اگر از مالى که از سال‌هاى قبل بوده و خمس به آن تعلّق گرفته و خمس آن پرداخت نشده، ساخته شده، خمس همان مبلغ کافى است.
سوال 83 :
شخصى منزلى خريدارى کرد و چون سند آن آماده نبود، مبلغى از پول را به عنوان گرو نزد خود نگه داشت تا سند آماده شود؛ ولى سند آماده نشد و سال خمسى او فرا رسيد. آيا به اين مقدار خمس تعلّق مى‌گيرد؟
جواب :
به اين مقدار از پول خمس تعلّق مى‌گيرد، مگر اين که به زودى و بدون تأخير عرفى پرداخت کند. البته اگر احتمال جدّى مى‌دهد که پرداخت خمس موجب مشکلات شود، براى تأخير در پرداخت خمس بايد اذن بگيرد و ممکن است با او مصالحه شود.
سوال 84 :
اين جانب داراى خانه‌اى هستم که آن را اجاره داده‌ام، آيا پولى که صرف تعميرات منزل مى‌کنم، متعلّق خمس است؟
جواب :
اگر تعمير در حدّى است که استفاده مناسب از خانه بر آن متوقّف است، خمس ندارد.
سوال 85 :
فردى که ملکى را خريده و قيمت آن تنزّل پيدا کرده است، آيا موقع حساب کردن خمس در سر سال خمسى، بايد قيمت زمان خريد را حساب کند يا قيمت فعلى را؟
جواب :
اگر بر پولى که در مقابل ملک داده، سال گذشته بوده، خمس پول را بايد بدهد و اگر سال بر آن نگذشته بوده، خمس قيمت فعلى ملک کافى است.
(383)