احکام خمس
سوال 310 :
سال خمسي از چه زماني شروع مي‌شود؟ و ملاک يک سال شمسي است يا قمري؟
جواب :
يک سال بعد از اولين درآمد و فرقي بين آن دو نيست.
سوال 311 :
زميني را به علت سفت بودن قبل از شخم زدن مجبوريم آبياري کنيم تا خاک نرم گردد و بعداً شخم بزنيم آيا پولي که بابت خريد آب مي‌دهيم جزء مخارج سال است؟ و مي‌توان آنرا از محصول کسر نمود يا خير؟
جواب :
اگر از درآمد همان سال پرداخت نموده باشيد جزء مخارج همان سال است.
سوال 312 :
آيا هنگام پرداخت خمس قصد قربت واجب است؟ و چنانچه قصد قربت نکرد برئ الذمه مي‌شود يا خير؟
جواب :
قصد قربت در آن شرط است.
سوال 313 :
افرادي که از مراجع تقليد وکالت در امور حسبيّه دارند به چه مقدار مي‌توانند دستگردان و مصالحه کنند؟
جواب :
در مواردي که معلوم نيست متعلّق خمس قرار گرفته است مي‌تواند مصالحه نمايد و در صورتي که نقداً نمي‌تواند پرداخت کند مي‌تواند دستگردان و به وي مهلت بدهد.
سوال 314 :
آيا انسان مي‌تواند به عنوان قرض از پول مخمّس خود بردارد و خرج مؤونه کند و در همان سال يا سال بعد، از درآمد سال جايگزين نمايد؟
جواب :
اگر در همان سال باشد که براي مؤونه بابت قرض برداشت کرده، مي‌تواند از درآمد آن سال جايگزين نمايد گرچه احتياط آن است که اين کار را نکند و از پول مخمّس هزينه نمايد.
سوال 315 :
آيا مراجع عظام يا نمايندگان آنان، مي‌توانند به شيعياني که وضع معيشتي خوبي ندارند، خمس مالشان را به آنان ببخشند؟
جواب :
در صورتي که فقير باشند و راه ديگري نداشته باشند در حدّ ضرورت مي‌توانند به آنان ببخشند.
سوال 316 :
پولي که در حدّ شأن عرفي، و براي رفع نيازهاي پيش بيني نشده و اتفاقي، پس انداز مي‌شود، آيا متعلّق خمس است يا خير؟
جواب :
بلي، متعلق خمس است.
سوال 317 :
در شهر يا آبادي که مردم يکديگر را مي‌شناسد و مي‌دانند که خمس و زکات نمي‌دهند، معامله با آنان چگونه است؟
جواب :
در صورتي که نمي‌دانيد به عين آن چيزِ مورد معامله خمس يا زکات تعلّق گرفته اشکال ندارد.
سوال 318 :
کسي که درآمدي ندارد، يا اگر دارد به مخارج او کفايت نمي‌کند، آيا لازم است براي خود سال خمسي قرار دهد؟
جواب :
در فرض مذکور قرار دادن سال خمسي لازم نيست.
سوال 319 :
حقوق بگيران و افرادي که ماهيانه مبلغي دريافت مي‌کنند آيا مي‌توانند براي هر حقوق دريافتي، سال جداگانه‌اي قرار دهند؟
جواب :
بلي مي‌توانند ولي بهتر اين است که براي خود يکسال را در نظر بگيرند چون حفظ و نگهداري چند سال مشکل است.
سوال 320 :
آيا مي‌توان سال خمسي را تغيير داد؟ چگونه؟
جواب :
مي‌تواند سال خمسي را جلوتر قرار دهد و اگر عقب‌تر قرار داد بايد مدّت اضافي را محاسبه نمايد و اين تاخير با اجازه فقيه باشد.
سوال 321 :
شخصي که هميشه حساب سال خود را داشته امّا بر اثر يک حادثه به مدت سه سال وجوه شرعي را حساب نکرده است؛
1 - نسبت به مدّت سه سال شرعاً چه وظيفه‌اي دارد؟
جواب :
در صورتي که در اين مدّت اضافه بر آنچه قبلاً خمسش را داده است بدست آورده بايد خمس مازاد را پرداخت نمايد؟
2 - نسبت به وسائل خانه چه وظيفه‌اي دارد؟
جواب :
در فرض مذکور بايد با مرجع تقليدش يا کسي که از طرف او وکالت در گرفتن خمس دارد مصالحه نمايد؟
سوال 322 :
کسي که براي دادن خمس سال قرار داده، آيا در وقت حساب بايد آذوقه‌اي را که ممکن است هنوز قيمت بعضي از آنها را پرداخت نکرده به حساب بياورد؟ و ضمناً چه نوع بدهکاريهائي را مي‌تواند از موجودي کسر نمايد؟ و در اينمورد آيا فرقي بين کارمند و کارگر يا کاسب و تاجر هست؟
جواب :
آن مقدار از آذوقه که قيمت آنرا بدهکار است و امسال بايد بپردازد و جزء مخارج امسال است خمس ندارد و بدهکاريهائي که امسال بايد پرداخته شود و براي تامين مخارج امسال بوجود آمده است، خمس ندارد و فرقي ميان کارمند و کاسب نيست، محصول کار هر کس که عائدات او اضافه از مخارج ساليانه او باشد خمس دارد.
سوال 323 :
بانک مسکن در قالب عقود جعاله، مشارکت مدني، و بيع اقدام به پرداخت تسهيلات مسکن مي‌نمايد.
جهت پرداخت تسهيلات بدين صورت عمل مي‌شود که به ازاي هر دوره (که دوره‌ها بر اساس سقف تسهيلات پرداختي و نوع استفاده آن که جهت خريد خانه دست دوم باشد يا جهت خريد منزل نوساز دست اول و يا تکميل ساختمان تفاوت مي‌کند. و فعلاً دوره‌ها شش، پنج و چهار ماهه هستند) يک برابر متوسط موجودي صاحب حساب به وي تسهيلات در غالب عقود فوق تعلّق مي‌گيرد.
لازم به ذکر است که مشترک وقتي تسهيلات را دريافت مي‌کند همزمان کل موجودي حساب خود را نيز برداشت مي‌نمايد و البته سودي به اين گونه سپرده‌ها تعلق نمي‌گيرد؛ گرفتن سود از بانک چه حکمي دارد؟ و آيا به ماندن پول بيش از يکسال در بانک خمس تعلّق مي‌گيرد يا خير؟
جواب :
در صورتي که به آنچه در پشت ورقه بانکي نوشته شده عمل شود گرفتن سود از افراد مانعي ندارد و همچنين اگر خريد خانه جز از طريق پس اندازِ پول بيش از يکسال امکان‌پذير نيست به آن پول خمس تعلّق نمي‌گيرد.
فيش حج
سوال 324 :
پولي که فرد در سال 63 جهت ثبت نام حج تمتع به بانک داده ولي امسال مشرف مي‌شود، آيا آن پول خمس دارد؟
جواب :
پولي که براي سفر حج پرداخته است اگر از عايدات آن سال است که در آن مستطيع شده است خمس ندارد. اگر چه چند سال پس از پرداخت پول به حج مشرف شود.
سوال 325 :
کسي که براي عمره يا حج مستحبّي مبلغي براي ثبت نام پرداخت کرده و پس از يک سال يا بيشتر از دنيا رفته است آيا به اين مبلغ خمس تعلّق مي‌گيرد؟
جواب :
بلي.
سوال 326 :
کسي که قبلاً سال خمسي نداشته آيا به پول فيش مکّه‌اش خمس تعلّق مي‌گيرد؟
جواب :
اگر يقين ندارد که فيش را از پولي که متعلق خمس بوده است خريده است خمس ندارد . پس انداز جهت تهيه نيازمنديها
پس انداز جهت تهيه نيازمنديها
سوال 327 :
آيا براي خريد مايحتاج زندگي مثل خانه مي‌تواند بدون پرداخت خمس پول جمع کرد ولو اينکه چند سال بر آن بگذرد؟
جواب :
اگر راهي براي خريد خانه جز پس انداز نباشد، خمس به آن تعلق نمي‌گيرد.
سوال 328 :
کسي که پول و سرمايه خود را در سپردهاي دراز مدت مي‌گذارد و هدفش اين است که پولهايش روي هم جمع شود تا بتواند چيز لازمي مانند خانه تهيه نمايد برسد، آيا با توجه به اينکه اين شخص در حقيقت پول اضافي و مازادي ندارد بلکه مجبور شده براي خريد خانه پس‌انداز چندين سال را روي هم بگذارد تا بالاخره بتواند چيزي که مي‌خواهد بخرد آيا بعد از سپري شدن دوره دراز مدّت سپرده‌اش بايد خمس بدهد؟
جواب :
اگر جهت تهيه منزل مورد نياز راهي جز پس انداز چنين مبلغي نباشد خمس بر آن واجب نيست ولي اگر در آينده آن مبلغ صرف خريد منزل نشود خمس آن را بايد بدهد.
سوال 329 :
در يکي از مراکز تحقيقاتي و پژوهشي عده‌اي از اساتيد معتقد و متدين دانشگاه‌ها که تحصيلاتشان را در خارج از کشور گذارنده‌اند حضور دارند، بعضي از ايشان در طول چند سالي در داخل و خارج کشور اندک اندک مبلغي را با قصد خريد مسکن پس انداز نموده‌اند با فرض نداشتن مسکن و عدم امکان خريد مسکن از غير اين طريق، بفرمائيد:
1 - آيا به اين پس انداز ويژه مسکن، خمس تعلق مي‌گيرد يا نه؟
جواب :
در فرض سوال خمس ندارد.
2 - اگر از اين مبلغ پس انداز، گاه براي هزينه‌هاي مناسب شأن خود مقداري را مصرف کرده باشند آيا به اين مقدار مصرف شده خمس تعلق مي گيرد يا نه؟
جواب :
اگر سال بر آن گذشته باشد خمس دارد.
سوال 330 :
اينجانب دانشجوي دانشکده علوم قضايي (وابسته به قوه قضائيه) هستم و از بدو ورود به اين دانشکده براي حدود 8 سال کار در دادگستري از ما تعهد گرفته‌اند و به همين جهت، ضمن تحصيل مبلغي حدود 30 هزار تومان به عنوان حقوق ماهيانه دريافت مي‌کنيم که بطور معمول مبلغي از آن در ماه پس انداز مي‌شود، با توجه به اينکه اينجانب در آينده براي امر ازدواج و تهيه مسکن و... مخارج معلوم الوصفي خواهم داشت:
الف: آيا با فرا رسيدن سال شرعي، بر مبلغ پس انداز شده خمس تعلق مي‌گيرد؟ اگر با پس اندازها وسايل و ملزومات زندگي، که براي سالهاي بعد مورد نياز است خريداري شود، چطور؟
جواب :
در فرض سوال در صورتي که تهيه خانه جز از طريق پس انداز چند سال امکان‌پذير نيست به مبلغ پس انداز شده به اين قصد و نيت، خمس تعلّق نمي‌گيرد و همچنين به ملزومات زندگي در صورتي که بعداً تهيه آنها را توانائي نداشته باشد خمس تعلق نمي‌گيرد ولي اگر با اين پولها بعداً خانه و يا لوازم تهيه نکرد بايد خمس آن را بپردازد.
ب: معيار تهيّه وسايل و ملزومات چيست؟ معيار را «نوعي يا شخصي» قرار دهيم؟
جواب :
معيار موقعيت و شئون افراد مي‌باشد.
جواب :
با توصيفات فوق الذکر اگر مبلغي به عنوان قرض الحسنه به شخصي داده باشيم، خمس دارد يا خير؟
جواب :
در صورتي که آنچه طلب داريد، وقت فرا رسيدن سال خمسي، مي‌توانيد آن را دريافت کنيد، خمس دارد.
خريدهاي اقساطي
سوال 331 :
اگر کسي به صورت قسطي ملک يا چيزي بخرد که مورد نياز فعلي او نباشد آيا بايد سر سال خمسي مقدار قسطي که پرداخت کرده تخميس نمايد؟ و در صورتي که قيمت شئ خريده شده در اين مدت افزايش پيدا کرده باشد، آيا اضافه قيمت آن را هم بايد محاسبه کند؟
جواب :
خمس مقدار اقساطي که پرداخت کرده بايد سر سال بدهد و اضافه قيمت هم اگر آن جنس را خريداري نموده که بعد از اضافه شدن قيمتش آن را بفروشد بايد خمس اضافه آن را نيز پرداخت نمايد.
سوال 332 :
آيا به وامي که بايد طي چند سال قسط آن را پرداخت نمايد، خمس تعلّق مي‌گيرد؟ چه مقدار؟
جواب :
به آن مقدار وامي که اقساط آن را پرداخت کرده و آن را داده و جنسي تهيه نموده که سال بر آن گذشته است خمس به آن تعلّق مي‌گيرد و آن مقدار که تا حال پرداخت نکرده يا پرداخت کرده و خرج نيازمنديهاي زندگي نموده خمس تعلّق نمي‌گيرد و در ضمن بايد توجه داشت که پرداخت قسط هر سال جزء مؤونه آن سال است.
نيازهاي زندگي
سوال 333 :
آيا انسان مي‌تواند با نيّت از حساب مشترک پول مخمّس و غير مخمّس نيازمنديهاي زندگي را تأمين نمايد؟
جواب :
مي‌تواند با نيّت از آن حساب پرداخت کند.
سوال 334 :
در شهر ما مرسوم شده که جهيزيه را (معمولاً اقلام گران قيمت مثل فرش و کمد و...) را مرد تهيه مي‌کند آيا اگر شخص وسيله‌اي به قصد وسايل زندگي آينده‌اش خريداري نمايد به آن خمس تعلق مي‌گيرد؟
جواب :
اگر راهي غير از اين ندارد که لوازم آينده زندگي را به تدريج بخرد چنانچه از منافع آن سال باشد و از شأنش زياد نباشد اشکال ندارد.
سوال 335 :
شک در تعلّق خمس (البته بعد از تحقيق و تفحض) چه حکمي دارد؟
جواب :
خمس ندارد.
سوال 336 :
اينجانب طلاجاتي به ارزش يک ميليون تومان را دارا مي‌باشم آيا به آنها خمس تعلّق مي‌گيرد؟
جواب :
اگر جهت زينت مورد نياز باشد و از شأن شما اضافه نباشد خمس ندارد.
سوال 337 :
بنده بعلت درآمد شغلي قادر نيستم لوازم خانگي از قبيل يخچال و فرش و غيره را يکجا بخرم لذا فرشي بطور قسطي خريدم و از آن استفاده مي‌کنم و فرشي را که مال پدرم بود جمع کرده کنار گذاشتم و هم اکنون بلااستفاده مانده به کدام يک از فرشهإ؛جج‌ت ظظ خمس تعلق مي‌گيرد؟
جواب :
به هچيکدام از دو فرش خمس تعلّق نمي‌گيرد.
سوال 338 :
اگر کسي باغي دارد که هم از ميوه آن براي نيازمنديهاي خود استفاده مي‌کند و هم با درآمد آن کسب و تجارت مي‌نمايد، خمس آن را چگونه محاسبه نمايد؟
جواب :
هر مقدار که بمصرف نيازمنديهاي بين سال نمايد از مؤونه حساب مي‌شود و هر چه از سال اضافه آورد بايد خمس آن را بدهد.
سوال 339 :
آيا به وسيله نقليه که هم کارهاي شخصي خود را انجام مي‌دهد و هم با آن کار مي‌کند، خمس تعلّق مي‌گيرد؟
جواب :
به آن مقدار از آن وسيله که با آن کار مي‌کند خمس تعلّق مي‌گيرد و به آن مقدار که جهت نياز شخصي مورد استفاده قرار مي‌دهد و با موقعيت او تناسب دارد خمس تعلّق نمي‌گيرد.
سوال 340 :
آيا مخارجي که براي اعياد و وفيات مذهبي هزينه مي‌شود، هر چند زياد باشد جزء مؤونه سال محسوب مي‌شود؟
جواب :
بلي از مؤونه حساب مي‌شود.
سوال 341 :
کتابهائي که انسان مي‌خواهد در آينده از آنها استفاده نمايد و فعلاً مورد نيازش نيست و مطمئن است که نمي‌تواند آنها را بعداً يکجا تهيه کند، آيا به اين کتابها خمس تعلّق مي‌گيرد؟
جواب :
خير، خمس تعلق نمي‌گيرد.
سوال 342 :
کسي که خانه يا ماشين يا ساير چيزهايي که مورد نيازش بوده فروخته و خانه جديد يا وسايل مورد نياز ديگري خريده آيا به پول آنها خمس تعلّق مي‌گيرد؟
جواب :
در فرض سوال اگر اشيائي را که خريده است باندازه احتياج و موقعيت اجتماعي او باشد خمس تعلّق نمي‌گيرد.
سوال 343 :
اگر خانه کوچکي دارد که تا کنون از آن استفاده مي‌کرده و حال بر اساس نياز خانه وسيع‌تري تهيه کرده و خانه کوچک را اجاره مي‌دهد تا چند سال ديگر که فرزندش ازدواج کرد به او بدهد آيا اين خانه مورد تعلّق خمس است؟
جواب :
در فرض سوال خمس به آن تعلق مي‌گيرد.
سوال 344 :
آيا به پولي که بطور قرض الحسنه در ضمن قرار داد اجاره به صاحبخانه داده مي‌شود خمس تعلّق مي‌گيرد؟
جواب :
اگر نتواند خانه را از راه ديگري اجاره نمايد به مبلغ مذکور خمس تعلق نمي‌گيرد.
سوال 345 :
کسيکه از اوّلِ تکليف خمس نداده و الان مي‌خواهد خمس بدهد آيا بر منزل و تمام وسائل آن و همچنين بر دو چرخه، موتورسيلکت، ماشين و حيوانات اهلي مثل گاوِ شيرده و امثال آنها خمس تعلّق مي‌گيرد؟ در حاليکه همه اين چيزها نياز روزانه انسان است؟
جواب :
اگر از درآمد بين سال تهيه کرده که سال بر آن نگذشته باشد و مطابق شأنش باشد خمس ندارد.
سوال 346 :
اينجانب سر سال خمسي‌ام رسيده است و مي‌خواهم خمس اموال خود را حساب کنم، امّا مبلغي براي سال آينده بدهکار هستم، آيا اين مبلغ مذکور را هم اکنون کسر نمايم يا از درآمد سال آينده حساب مي‌شود؟
جواب :
بدهکاري شما آنچه مربوط به امسال است مي‌توانيد کسر نمائيد و آنچه مربوط به سالهاي آينده است در همان سالها بايد کسر شود.
سوال 347 :
شخصي مقداري کتاب خريده و هنوز همه کتابها را مطالعه نکرده و به مرور زمان مطالعه مي‌کند، اگر سر سال رسيد خمس به آن تعلق مي‌گيرد يا خير؟
جواب :
در صورتي که کتابها مورد نيازش بوده خمس به آنها تعلّق نمي‌گيرد.
خريد به ذمّه
سوال 348 :
اگر چيزي را به ذمّه بخرد و پول آن را از پول غير مخمّس بدهد، چگونه بايد خمس آن را محاسبه کند؟ و در همين فرض اگر لباس است آيا مي‌تواند با آن نماز بخواند و يا در آن طواف واجب انجام دهد؟
جواب :
در فرض سوال بايد خمس قيمتي را که خريده بدهد و خواندن نماز يا انجام طواف در چنين لباسي اشکال ندارد.
خمس هبه
سوال 349 :
شخصي زمين و مغازه‌اي خريده و به فرزندش که دانشجو هست بخشيده آيا خمس تعلق مي‌گيرد يا نه؟
جواب :
در صورتي که مدت يکسال بر زمين يا مغازه يا پول آن نگذشته باشد و بخشش از شأن و موقعيت پدر بيشتر نباشد خمس ندارد و اين بخشش فرار از خمس نباشد.
سوال 350 :
آيا جايزه بانکها و صندوقهاي قرض الحسنه جزء ارباح است و به آنها خمس تعلق مي‌گيرد؟
جواب :
اگر به عنوان هبه باشد خمس ندارد.
سوال 351 :
اين جانب در تابستان سال 76 ازدواج نموده‌ام و تا الان که حدود دو سال از اين زندگي مشترک مي‌گذرد تا کنون هيچگونه حساب سالي نداشته‌ام و در رابطه با مواد غذايي از قبيل برنج و روغن و غيره خمس پرداخت نکرده‌ام، الان تکليف بنده را در رابطه با دو مورد زير مشخص نمائيد؟
الف: در رابطه با مواد غذايي که طي اين دو سال مصرف شده است؟
ب: در رابطه با برنج و روغني که از طريق سازمان به عنوان بن دريافت کرده‌ايم؟
جواب :
لازم است افراد متدين براي خود سال خمسي قرار دهند تا در زندگي دچار مشکل شرعي نشوند و در فرض سوال اگر مواد غذايي يا پول آنها مدّت يکسال نزد شما موجود بوده بايد يک پنجم قيمت آن را بابت خمس بدهيد و اگر شک داشته باشيد چيزي به شما تعلق نمي‌گيرد.
در صورتي که بن‌ها به عنوان هبه و بخشش باشد خمس به آنها تعلق نمي‌گيرد.
سوال 352 :
آيا جايز است انسان قبل از رسيدن سال خمسي براي فرار از خمس، اموال خود را به ديگري ببخشد يا صرف خريد لوازم زندگي کند؟
جواب :
در صورتي که هبه يا تهيّه لوازم منزل به اندازه شأن و موقعيت وي باشد و براي فرار از خمس نباشد اشکال ندارد.
سوال 353 :
حقوق يا ديه‌اي که بعد از رحلت يا شهادت فرد، از سوي بنياد شهيد يا سازمان تأمين اجتماعي و يا اداره مربوطه و... به خانواده‌اش پرداخت مي‌شود، خمس دارد يا نه؟
جواب :
اگر هديه محسوب شود، خمس ندارد.
سوال 354 :
آيا به پولي که پدر و مادر به فرزندانشان جهت هزينه تحصيل مي‌دهند خمس تعلّق مي‌گيرد يا نه؟
جواب :
اگر به عنوان هبه باشد خمس تعلّق نمي‌گيرد.
سوال 354 :
آيا به هدايا و جوايز مسابقات ورزشي و مسابقات قرآن نيز خمس تعلق مي‌گيرد؟
جواب :
خير.