خريد و فروش اعيان نجسه
سوال 1 :
آيا فروش عضو قطع شده، در حدّ يا قصاص يا واگذارى آن به مسلمان ديگر جايز است يا خير ؟ و اگر جايز است رضايت چه کسى شرط است و پول از بابت فروش آن به چه کسى مى‌رسد ؟
جواب :
فروش عضو قطع شده که از اعيان نجسه است، جايز نيست ولى پول گرفتن براى رضايت دادن مانعى ندارد و پول هم مال صاحب عضو است که صاحب حقّ مى‌باشد .
سوال 2 :
شخصى بر اثر تصادف دو پايش قطع شده آيا دفن پاها واجب است يا خير و در صورت نياز اشخاص ديگر، فروش آن چه صورت دارد ؟
جواب :
در صورتى که قابل پيوند به خودش يا به ديگرى بوسيله اهداء نباشد بنابر احتياط دفن نمايند، امّا معامله به صورت بيع در اعضاى قطع شده خالى از اشکال نيست، ولى دادن وجه جهت تحصيل رضايت از صاحبش مانعى ندارد .
سوال 3 :
آيا زوائد الولاده که جفت بچّه‌ها نام دارد را مى‌توان به فروش رسانيد ؟
جواب :
خوب است دفن شود، مثل مشيمه و علقه و مانند آن، ولى اگر دفن نکردند و نزد عقلاء قابل انتفاع باشد، معامله‌اش اشکالى ندارد .
کم فروشى
سوال 1 :
اگر بايع سهواً يا عمداً مبيع را کم داده، آيا موجب فساد معامله و حرمت تصرّف در ثمن مى‌شود يا خير ؟
جواب :
ضامن بقيّه مبيع است و بايد تتمه مبيع را بپردازد و اگر نپرداخت موجب خيار براى مشترى مى‌شود .
ربا و رشوه
سوال 1 :
بعضى مى‌گويند دولت ربا بگيرد حرام نمى‌باشد، چون لا تأکلوا الربا خطاب به اشخاص است و دولت شخص نمى‌باشد، آيا صحيح است ؟
جواب :
حرمت ربا فقط با جمله خطاب به مثل لا تأکلوا نيست تا اين شبهه پيش آيد، بلکه نفس وجود ربا، متعلّق حرمت است مثل قول احلّ الّله البيع و حرّم الربا علاوه بر اين که کسى قائل به مالکيّت دولت شود، همانگونه که مختار ماست خطاب شامل مسئولين اين کار هم مى‌شود .
سوال 2 :
آيا معامله طلا با طلا در صورت تفاوت وزن جايز است ؟
جواب :
جايز نيست مگر آن که طلا را بخرد و بعد طلاهاى ديگر را بفروشد .
سوال 3 :
آيا رشوه گرفتن فقط در قضاوت است که حرام است يا در چيز ديگر هم حرام است ؟
جواب :
موضوع رشوه در قضاوت است، ولى در امور ديگر اگر رشوه باعث تضييع حقّ ديگرى گردد در حکم رشوه و حرام است .
غشّ در معامله
سوال 1 :
بعضى از روستائيان ته ظرف شير را مقدارى آب مى‌ريزند تا شيرى که به خاطر غلظت در ته ظرف مانده پاک شود، آيا اين غشّ در معامله است ؟
جواب :
اگر اين کار بين مردم آنجا معمول و متعارف باشد و همگان مطّلع باشند، اشکال ندارد در غير اين صورت بايد اعلام نمايد .
سوال 2 :
آيا حرمت غشّ در معامله، نسبت به هر فردى که در هر مذهبى باشد جارى است يا خير ؟
جواب :
غشّ امرى قبيح است به هر صورت که باشد، گرچه در حقّ مسلمانان تأکيد بيشترى شده است .
سوال 3 :
زارعين، هنگام چيدن پنبه صبح زود مى‌روند تا بر اثر شبنم پنبه سنگين تر شود و يا اين که مقدارى قوزه نشکفته را درون کيسه مى‌گذارند، آيا اين غشّ در معامله است يا خير ؟ و اگر کسى بخواهد در آخر عمر برى‌ء الذمّه شود چه بايد بکند ؟
جواب :
بايد به خريدار مسئله را بگويد و اگر اين چنين نکرد برائت ذمّه‌اش آن است که صاحبانى راکه مى‌شناسد از آنها حلاليّت بطلبد و اگر نمى‌شناسد و يا اين که خيلى زيادند که قدرت به تحصيل رضايت آنان را ندارد، بايد مبلغى را که مى‌داند از حقّ آنان کم شده است به حاکم شرع بعنوان ردّ مظالم بدهد .
سوال 4 :
در رابطه با سوال پيش اگر اين عمل را کارگر انجام داده است حال گاهى کارفرما مى‌داند و گاهى نمى‌داند در اين مزدى که کارگر مى‌گيرد، آيا براى او حلال است ؟
جواب :
در صورتى که کارفرما بداند و راضى باشد مزد او حلال است زيرا خود اين عمل حرام نيست بلکه اعلام نکردن به مشترى هنگام معامله حرام است ولى اگر نداند به نسبت مزد او حرام است .
شعبده بازى
سوال 1 :
اين که در روايات دارد اکتساب از ناحيه شعبده حرام است، حال اگر در تلويزيون بازى کند ولى پول نگيرد آيا حرام است ؟ و آيا نگاه کردن به آن هم حرام است ؟
جواب :
در صورتى که پول نگيرد هم عمل حرامى را انجام داده است هر چند بر آن صدق اکتساب حرام نمى‌کند و اما نگاه کردن در صورتى که عرفاً نگويند پاى عمل حرام نشسته، اشکال ندارد .
خريد و فروش موادّ مخدّر
سوال 1 :
اينجانب با کاميون خويش موادّ مخدّر حمل و نقل مى‌کردم و از اين کار پشيمانم کرايه‌هايى که از اين بابت مى‌گرفتم، چه صورت دارد ؟
جواب :
در مقابل اجرتهاى گرفته شده با حاکم شرع مصالحه گردد .
سوال 2 :
فروش ترياک به کسانى که معتاد آن هستند چه صورت دارد ؟
جواب :
طبق مقرّرات حکومت اسلامى عمل شود .
سوال 3 :
آيا خريدار موادّ مخدّر، مالک موادّ مخدّر مى‌شود يا خير ؟
جواب :
در مثل ترياک مالک مى‌شود، ولى در بعضى از موادّ مخدّر مثل هروئين مالک نمى‌شود .
سوال 4 :
خريد و فروش موادّ مخدّر، دخانيات و تهيّه و توزيع آنها چه حکمى دارد ؟
جواب :
خريد و فروش و تهيّه و توزيع موادّ مخدّر از قبيل هروئين و کوکائين جايز نيست و امّا مانند دخانيات اشکال ندارد .
خريد و فروش کتب ضالّه
سوال 1 :
ضابطه در کتب ضالّه چيست و بعد از نگهدارى و ردّ اقوال آن آيا از بين بردن واجب است و اگر کسى بخشى از آن را ياد گرفت آيا بايد فراموش کند يا عدم مراجعه و ترک کفايت مى‌کند و آيا پنهان داشتن مطالب آن از کسانى که قدرت ردّ عناوين آن را ندارند واجب است ؟
جواب :
ضابطه و ملاک در کتب ضالّه اين است که داراى مطالب باطل باشد و يا داراى مطالبى باشد که بدان وسيله در صدد گمراه کردن مردم بر آيد، که البتّه مورد دوّم محلّ اختلاف است پس بنابر اين اگر در نگهدارى آن مصلحت قوى ترى نباشد، از بين بردنش واجب است و يادگيرى آن هم اگر براى مصلحت قوى تر نباشد، ترکش واجب است کما اين که پنهان داشتن از کسانى که امکان گمراه شدن دارند، واجب است .
سوال 2 :
با توجّه به رشد فرهنگى مردم راه تشخيص کتب ضالّه چيست ؟ و حکم چه مى‌باشد ؟
جواب :
کتبى که شأنيت براى اضلال را داشته باشد کتب ضالّه هستند و لو اين که اضلال آن فعلى نباشد و اين گونه کتب گرچه ممکن است براى جامعه‌اى هم اضلال آور نباشد و معذلک تهيّه و نگهدارى آن براى غير اهلش، حرام است .
سوال 3 :
خريد کتب غير اسلامى چه صورت دارد ؟
جواب :
براى اهل آن اشکال ندارد و براى غير اهلش که احتمال گمراه شدن در او هست، جايز نيست .
دعانويسى، رمل و جفر
سوال 1 :
حکم تعليم و تعلّم رمل، جفر، اسطرلاب، فال و نظاير آن و پول گرفتن يا پول دادن براى آنها چيست ؟
جواب :
در صورتى که از تعليم و تعلّم آنها سوءاستفاده نشود، بلکه براى رفع حوائج ضرورى باشد، مانعى ندارد البتّه در آن قسمتى که شرع مقدّس اجازه داده است .
سوال 2 :
بعضى از افراد بنام دعانويسى مثلاً براى رفع يا اصلاح اختلاف زن و شوهر پول مى‌گيرند، چه صورت دارد ؟
جواب :
در فروض ذکر شده اشکال ندارد، امّا اگر کارهايى از قبيل طلسم يا جدايى انداختن بين زن و شوهر و امثال آن باشد، حرام است .
فيلمبردارى و عکّاسى از نامحرم
سوال 1 :
آيا اجرت فيلمبردارى زنان از مجالس مردانه اشکال دارد ؟
جواب :
به نظر ما جايز نيست و اجرت هم اشکال دارد .
سوال 2 :
در عکّاسى زنان نيز مراجعه و درخواست مى‌کنند که با سر برهنه از آنان عکس گرفته شود، چه صورت دارد و اجرت آن چگونه است ؟
جواب :
جايز نيست و اجرت هم اشکال دارد .
سوال 3 :
کسى که از مجالس عروسى فيلمبردارى مى‌کند و همه نامحرم هستند، حقّ‌الزحمه او چه حکمى دارد ؟
جواب :
اگر کارش منحصر در حرام باشد )از نظر تکليفى( پول آن هم حرام است ولى مال ملک او مى‌شود، البتّه مسلمان بايد از اينگونه درآمدها اجتناب کند .
نقّاشى، مجسمه سازى و تصاوير ذى روح
سوال 1 :
با بررسى و دقّت در روايات و کلمات علماء فريقين مى‌يابيم که ملاک حرمت مجسّمه سازى و نقّاشى موارد ذيل است :
الف - همانندى به خلق خدا و مثل آفريده‌هاى الهى، آفريدن )يشبهون بخلق الّله( و يا )يضاهؤن خلق الّله(
ب - همانندى به خالق و رويارويى با خدا )منّ مثّل مثالاً( و )منّ صوّر صورة(
جواب :
شگفت آور بودن مجسّمه
د - همانندى با بت پرستان و مشرکان
م - تعظيم و گرامى داشت مجسّمه که در راستاى احترام و تکريم هياکل عبادت و بتهاى مورد پرستش مشرکان است
با توجّه به اين که در حال حاضر هدف سازندگان مجسّمه موارد فوق نيست و با عنايت به اين که امروزه تصويرگرى به عنوان يک هنر در دنيا مورد طرح و بررسى است و عنوان ديگرى به خود گرفته است نظر مبارک حضرتعالى چيست ؟
جواب :
به نظر ما ساختن مجسّمه ذى روح به هر قصد باشد حرام است و در غير ذى روح اشکال ندارد .
سوال 2 :
آيا بين مجسّمه‌هاى نيم تنه و ناقص با مجسّمه‌هاى تمام قدّ و کامل از نظر شرعى فرقى وجود دارد ؟
جواب :
اگر مجسّمه به طورى باشد که صدق تمام بدن انسان يا حيوان کند مثل اين که انسان نشسته‌اى را تجسيم کنند، حرام است ولى در مثل نيم تنه و سر انسان حرام نيست .
سوال 3 :
تصاوير فرشته و جنّ به صورت مجسّمه و به صورت منقوش چه حکمى دارد ؟
جواب :
ساختن مجسّمه فرشته و جنّ حرام است، ولى به صورت منقوش کراهت دارد .
سوال 4 :
آبا بين تصوير موجودات جاندار به گونه پيکر تراشى و تنديس يا به گونه نقش و عکس بر روى کاغذ، ديوار و پارچه يا تصوير موجودات بى روح به شکل مجسّمه و تنديس موجودات بى روح به صورت نقّاشى و عکّاسى با صرف رنگ آميزى و نقش نگارى به صورت خطوط متوازى و بدون نمودار شکلى )ثوب مَعلّم يامُعلّم(با يکديگر از نظر فقهى تفاوت دارند ؟
جواب :
در پيکر تراشى و تنديس ذى روح حرام است و در بقيّه صور از عکس و نقّاشى و مجسّمه غير ذى روح حرمت نيست و در مثل عکس و نقّاشى مکروه است .
سوال 5 :
نظر مبارک را در خصوص تصاوير تخيّلى، برقى و کامپيوترى مجسّمه و تصاوير کاريکاتور و کارتنى بيان فرمائيد ؟
جواب :
در اين جهت تفاوت نمى‌کند و هر جا صدق عکس و نقّاشى کند کراهت دارد در صورتى که نقّاشى ذى روح باشد .
اجرت تراشيدن ريش با تيغ
سوال 1 :
در ايّام جوانى در مغازه‌اى اقدام به تراشيدن ريش ديگران مى‌کردم و از اين راه امرار معاش مى‌نمودم، چند سالى است که از اين کار دست کشيده‌ام، بفرمائيد اجرتهايى که تا آن موقع گرفته‌ام و خرج زندگى کرده‌ام چه حکمى دارد و وظيفه من چيست ؟
جواب :
يک مقدار پول به عنوان ردّ مظالم معيّن نمايد و به حاکم شرع تسليم کند .
سوال 2 :
اجرت تراشيدن صورت با تيغ چه حکمى دارد ؟
جواب :
محلّ اشکال است .
سوال 3 :
آيا تراشيدن گونه‌ها و زير گلوها نيز با تيغ اشکال دارد ؟
جواب :
اشکال ندارد .
احتکار
سوال 1 :
کسانى که مايحتاج مردم را احتکار نموده تا گران تر بفروشند، اوّلاً چه صورت دارد و ثانيّاً آيا کلّ پول آنها اشکال دارد يا اضافى آن ؟
جواب :
احتکار در مايحتاج عمومى جايز نيست و چنانچه احتکار کرد مالک پول مى‌گردد .
سوال 2 :
آيا کار کسانى که معاملات خود را با روز هماهنگ مى‌کنند و با اين فرض، ممکن است جنس خود را تا چند ماه نفروشند زيرا بازار متزلزل است احتکار است ؟
جواب :
در بعضى از موارد صدق احتکار مى‌کند و در بعضى از موارد خير .
سوال 3 :
احتکار در زمان معاصر چه حکمى دارد ؟
جواب :
البتّه اصل احتکار در شش چيز است که مربوط به طعام است ولى در غير آن هم صدق مى‌کند، در صورتى که موجب عسر و حرج براى مردم شود که در اين صورت حاکم شرع مى‌تواند محتکر را اجبار به معامله با قيمت متعارف نمايد و ثمن را به خودش بدهند .
متفرّقات
سوال 1 :
آيا خريد و فروش با اشخاص بهائى که در ايران هستند جايز است ؟ خوردن چيزهايى که به انسان تعارف مى‌کنند، چه حکمى دارد ؟
جواب :
به نظر ما بهائيها مالک نمى‌شوند، پس معامله با آنها بايد با اجازه حاکم شرع باشد و اما خوردنيها و امثال آن اگر در تهيّه آنها مباشرت نمايند از خوردن و آشاميدن آنها اجتناب گردد .
سوال 2 :
خريد و فروش تيغ ريش تراشى و جورابهاى نازک زنانه چگونه است ؟
جواب :
اگر براى استفاده حرام نباشد، اشکال ندارد .
سوال 3 :
فروش ماهى بى فلس و خرچنگ به کسانى که آنها را حلال مى‌دانند، چه حکمى دارد ؟
جواب :
فروش به آنها اشکال ندارد .
سوال 4 :
خريد و فروش و نصب آنتنهاى ماهواره چگونه است ؟
جواب :
در صورتى که موجب فساد باشد، حرام است .