احکام محصور
مسأله 445: محصور: کسى است که مرض يا مانند آن مانع از رسيدن او به اماکن مقدسه، جهت انجام مناسک عمره و يا حج بعد از بستن احرام، مى شود.
مسأله 446: اگر کسى که در عمره مفرده محصور شود، و بخواهد از احرام بيرون بيايد، بايد قربانى يا قيمت آن را با همسفرانش به مکه بفرستد، و با آنها قرارداد کند که در روز مشخصى آن را در مکه قربانى کنند، و آنگاه که آن وقت برسد سر خود را بتراشد يا کوتاه کند و از احرام بيرون رود.
و در صورتى که نتواند قربانى و يا قيمت آن را بفرستد به علت پيدا نکردن کسى که با او بفرستد، جايز است در جاى خود قربانى کند و از احرام بيرون رود.
و اگر در حج محصور باشد حکم همان است که گذشت، ولى قربانى بايد در روز عيد در منى کشته شود. و بيرون آمدن محصور از احرام در مورد ذکر شده، موجب حلال شدن محرمات احرام مى شود، مگر زنها که حلال نمى شوند تا پس از اينکه طواف وسعى بين صفا و مروه را در حج و يا عمره بجا آورد.
مسأله 447: اگر کسى که احرام عمره بسته مريض شود، و قربانى را به مکه بفرستد، و پس از آن مرضش کاهش پيدا کند، به طورى که بتواند به سفر خود ادامه دهد و به مکه قبل از کشته شدن قربانيش برسد، واجب است به سفر خود ادامه دهد و به مکه برود، پس اگر عمره اش مفرده باشد، بايد آن را تمام کند و چيزى بجز آن بر او واجب نيست.
و اگر عمره تمتع باشد، پس اگر بتواتند قبل از ظهر روز عرفه اعمال آن را به اتمام برساند، اشکالى نيست، و اگر نتواند ظاهر اين است که منقلببه حج افراد مى شود.
و همچنين است ـ در هر دو صورت ـ اگر قربانى را نفرستاده باشد، و صبر کرده تا اينکه مرضش کاهش پيدا کرده، و توانائى ادامه دادن سفر به طرف مکه را پيدا کرده است.
مسأله 448: اگر کسى که احرام حج بسته مريض شود و قربانى را بفرستد، و بعد از آن مرضش کاهش پيدا کند، پس اگر گمان کند به حج مى رسد، واجب است حرکت کند تا خود را برساند، و در اين حال اگر به هر دو موقف رسيد يا به مشعر به تنهايى رسيد ـ به توضيحى که سابقاً داده شد ـ حج را درک کرده است، و مناسک را بجا مى آورد و قربانى را ميکشد، و اگر به هيچ کدام نرسيد پس اگر قبل از رسيدنش از طرف او قربانى نکرده باشند موى خود را بتراشد يا کوتاه کند و از احرام بيرون رود، و همه چيز بر او حلال ميشود، بجز زنها، تا اينکه طواف وسعى را در حج و يا عمره بجا آورد، و آنگاه آنها نيز بر او حلال مى شوند.
مسأله 449: اگر محصور از طواف وسعى شد، مثل اينکه مرضى يا مانند آن مانع از رسيدنش به جايگاه طواف وسعى شد، جايز است نائب جهت انجام طواف وسعى شد، جايز است نائب جهت انجام طواف وسعى بگيرد، و نماز طواف را خود شخصاً پس از طواف نائب بجا آورد.
و اگر محصور از رفتن به منى و انجام مناسک آن شد، بايد جهت رمى و قربانى کردن نائب بگيرد، و پس از انجام آنها توسط نائب، سر خود را بتراشد يا کوتاه کند، و در صورت امکان موى خود را به منى بفرستد، و باقى مناسک حج را بجا آورد تا اينکه حجش به اتمام برسد.
مسأله 450: اگر کسى محصور شود و قربانى را بفرستد، ولى قبل از آنکه قربانى بجاى خود برسد، سرش او را اذيت کند، جايز است سر خود را بتراشد، و پس از آن بايد در همان جائى که هست يک گوسفند قربانى کند، يا سه روز روزه بگيرد، يا شش بينوا را به هر کدام دو مد اطعام کند، (گفته شده است: مد سه ربع کيلو (750 گرم) تقريباً مى باشد).
مسأله 451: کسى که در حج يا عمره محصور شده، و قربانى خود را فرستاده و از احرام بيرون آمده، براى او بجاى حج يا عمره کفايت نمى کند، پس اگر قصد حجت الاسلام را داشته است، و استطاعتش باقى ماند يا حج مستقر در ذمه او شده بود، بايد آن را بعداً بجا آورد.
مسأله 452: کسى که محصور شده، اگر نتوانست نه قربانى و نه قيمت آن را تهيه کند، ده روز روزه بجاى آن بگيرد.
مسأله 453: اگر محرم نتوانست به حرکت خود بطرف اماکن مقدسه جهت انجام مناسک عمره يا حج، به علتى غير از مصدود و محصور شدن، ادامه دهد، پس اگر احرام عمره مفرده بسته است، جايز است در جاى خود قربانى کند، و بنابر احتياط سر تراشيدن يا کوتاه کردن را به آن ضميمه کند، و از احرام خود بيرون رود.
و همچنين است اگر احرام عمره تمتع بسته است و نتواند حج را نيز درک کند، وگرنه ظاهر اين است که عمره اش منقلب به حج افراد مى شود.
و اگر احرام حج بسته است و نتواند به وقوفين يا وقوف در مشعر بتنهائى برسد، بايد با عمره مفرده از احرام بيرون رود.
و اگر نتواند به جايگاه طواف وسعى جهت انجام آنها برسد، و يا نتواند به منى جهت انجام مناسک آنجا برود، حکم اين دو صورت همان است که در مسأله (449) گذشت.
مسأله 454: جمعى از فقهاء فرموده اند: اگر کسى که احرام حج يا عمره بسته است قربانى به همراه خود نياورده باشد، و هنگام بستن احرام با خداوند متعال شرط کرده باشد، هرگاه از ادامه سفر به اماکن مقدسه به هر دليلى معذور شود او را حلال يعنى غير محرم بداند، و اتفاقاً براى او مانعي، مثل دشمن يا مرض يا مانند آنها، پيش آيد که جلو رسيدنش به خانه خدا يا موقفين رات بگيرد، نتيجه آن شرط اين خواهد بود که به محض پيش آمدن مانع، از احرام بيرون مى رود و همه محرمات احرام براى او حالل مى شوند، و واجب نيست جهت بيرون رفتن از احرام قربانى کند و سر خود را بتراشد يا کوتاه کند، همچنان که واجب نيست اگر محصور باشد، طواف وسعى را جهت حلال شدن زنها بجا آورد.
و اين فرمايش اگر چه خالى از وجه نيست، ولى احتياط واجب آن است که آنچه در مسائل گذشته در مورد چگونگى بيرون رفتن از احرام هنگام محصور و مصدود شدن بيان شود، رعايت شود، و اثر ذکر شده براى شرط کردن بيرون رفتن از احرام، بر آن ترتيب داده نشود.
تا اينجا واجبات حج را بيان نموديم، واينک مقدار کمى از مستحبات آن را بيان مى کنيم، زيرا فقهاء مقدار زيادى مستحبات ذکر فرموده اند که اين رسال گنجايش آنها را ندارد.
و بايد دانسته شود که استحباب پاره از مستحباتى که ذکر خواهد شد مبتنى بر قاعده فقهى (تسامح در ادّله مستحباب است) بنابر اين مستحباتى که ذکر مى شوند بقصد رجاء مطلوبيت بجا آورده شوند ـ يعنى به اين قصد که اگر اينها واقعاً از شارع مقدس صادر شده باشند جهت امتثال امر او بجا أورده مى شوند ـ و نه به اعتقاد صادر شدن آنها بجا آورده شوند، و همچنين مکروهاتى که ذکر خواهد شد.