آداب اجتماعى
بسيارى از احكام دين، مربوط به زندگى اجتماعى مسلمان
است، بخش عمده‌اى از اين احكام شامل واجبات و محرمات است كه در ساير درس‌هاى اين نوشته
و دو دفتر ديگر اين مجموعه آمده است و در اين درس با برخى از آداب اجتماعى كه همان
مستحبات و مكروهات است آشنا خواهيد شد.
آداب معاشرت
1 ـ خوش اخلاقى و خوش رفتارى با ديگران، به ويژه با
خانواده و اقوام و خويشان.
2 ـ گرامى داشتن مؤمنان به ويژه سالمندان و صاحبان
علم و فضيلت و شرف.
3 ـ دوستى و مراوده و رفت و آمد با ديگران.
4 ـ معانقه و مصافحه با مؤمن و بوسيدن پيشانى وى.
5 ـ سلام كردن به مؤمن هنگام وارد شدن بر وى.
6 ـ خداحافظى هنگام جدا شدن از مؤمن.
7 ـ تبسّم و خوش رويى با مؤمن، (مگر تبسم بر روى نا
محرم)
8 ـ دعا و استغفار براى مؤمن.
9 ـ كمك به مؤمن با دست و زبان و مال.
10 ـ راهنمايى مؤمن در مواقع نياز او.
11 ـ عيادت كردن از بيماران.
12 ـ شركت در تشييع جنازه مؤمن و تسليت گويى به بازماندگان.
13 ـ هر چه براى خود دوست دارد، براى ديگران نيز دوست
داشته باشد.
در معاشرت با ديگران سزاوار است از اين امور پرهيز
كند :
1 ـ دست بسته در مقابل ديگرى ايستادن يا ايستادن در
مقابل كسى كه نشسته است؛ براى احترام.
2 ـ بوسيدن زمين در مقابل ديگرى براى احترام وى.
3 ـ زياد و بيش از حدّ سخن گفتن.
4 ـ خنده بى‌جهت و قهقهه.
5 ـ نجوا و در گوشى صحبت كردن با كسى در حضور ديگران.
آداب مُجالست
برخى از آداب همنشينى (مجالست) با ديگران بدين شرح
است :
1 ـ سزاوار است بيشتر با فقراء مجالست و همنشينى داشته
باشد نه با اغنيا.
2 ـ با كسانى كه برايش نفع دينى دارد همنشينى داشته
باشد.
3 ـ وقتى وارد مجلسى مى‌شود، هر جاى مجلس كه جا براى
نشستن هست بنشيند، يا هر جا كه براى او آماده كرده‌اند يا هر جا كه با تواضع تناسب
دارد بنشيند.
4 ـ اگر به خانه كسى وارد مى‌شود، هر جا كه صاحب خانه
مى‌گويد بنشيند.
5 ـ براى ورود سادات و ذريّه پيامبر خدا 9 به احترام
از جاى خود برخيزد.
6 ـ و سزاوار است با افراد فاسق، دروغگو، بخيل، احمق
و كسى كه با اقوام و خويشان خود قطع رابطه كرده است (قاطع رحم) همنشينى نكند.
7 ـ از نشستن سر كوچه و سر راه مردم پرهيز كند.
8 ـ از رفتن به مجلس گناه و مجلسى كه مورد اتهام قرار
مى‌گيرد پرهيز كند.
آداب ميهمانى
براى ميهمانى رفتن و ميهمان كردن ديگران احكام و آداب
بسيارى است كه در اينجا تنها به برخى از آنها اشاره مى‌كنيم :
1 ـ ميهمان كردن مؤمنان مستحب است و در روايت است كه
هر كس صداى ميهمان را بشنود و خوشحال شود گناهانش آمرزيده مى‌شود.
2 ـ اگر ميهمان چند شب مى‌ماند، مستحب است دو شب اوّل
به خوبى از او پذيرايى كنند و در شب‌هاى بعد مانند اهل خانه است، يعنى هر چه براى اهل
خانه مهيّا مى‌شود بخورد و چيز اضافه‌اى براى او تهيه نكنند.
3 ـ بر اهل شهر يا روستا مستحب است، كسى كه به آن شهر
يا روستا وارد مى‌شود تا وقتى كه در آن جاست از او پذيرايى كنند.
4 ـ مستحب است صاحب خانه براى ميهمان غذا بياورد و
اگر غذا نخورد آب يا نوشيدنى ديگرى بياورد.
5 ـ مستحب است ميزبان غذاى خوب براى ميهمان بياورد،
ولى مكروه است خود را به زحمت بيندازد و بيش از توانِ خود چيزى تهيه كند، بلكه هر چه
دارد برايش بياورد و از آنچه دارد دريغ نكند.
6 ـ بر ميزبان مكروه است كه آنچه را براى ميهمان آورده،
كم بشمارد و براى ناچيز بودن غذا عذر خواهى كند.
7 ـ بر ميهمان مكروه است پذيرايى ميزبان را كم بشمارد.
8 ـ بر ميهمان مستحب است، بدون خجالت و كم رويى غذا
بخورد تا سير شود كه سبب خوشحالى ميزبان خواهد بود.
9 ـ بر ميزبان مستحب است براى آمدن ميهمان او را كمك
كند ولى براى رفتن او را كمك نكند، مگر آن كه به كمك نياز داشته باشد.
10 ـ وليمه و ميهمانى دادن در بازگشت از سفر حج و رفتن
به خانه جديد و براى عروسى و عقيقه و ختنه فرزند، مستحب است.
11 ـ در ميهمانى تنها از ثروتمندان دعوت كردن بدون
آنكه از فقرا كسى دعوت شود، مكروه است.
آداب سفر
و زيارت
هر چند آداب سفر را مى‌توان جزو آداب شخصى شمرد ولى
از آنجا كه هم اكنون بيشتر مسافرت‌ها از حالت سفر شخصى بيرون آمده و با فعاليت‌ها و
روابط اجتماعى همراه گشته و جنبه شغل و تلاش براى كسب روزى در عرصه اجتماع پيدا كرده،
آداب آن را به طور مختصر در پايان اين درس مى‌آوريم :
1 ـ بستگان و دوستان خود را از سفر با خبر كند و با
آنان خدا حافظى كند.
2 ـ وصيت كند، به ويژه نسبت به كارهاى واجب و امور
مالى خود.
3 ـ هنگام سفر، صدقه بدهد و دعاهايى كه وارد شده بخواند.
4 ـ آنچه در سفر به آن نياز دارد همراه بردارد.
5 ـ با ياد خدا و توكل بر او، با حمد و شكر الهى سفر
را آغاز كند.
6 ـ خواندن سوره‌هاى حمد، توحيد، قدر و آية الكرسى
مستحب است.
براى زيارت قبور اولياى الهى، مستحب است امور ذيل مراعات
شود :
1 ـ براى رفتن به حرم غسل كند.
2 ـ پاكيزه‌ترين لباس‌ها را بپوشد.
3 ـ خود را خوشبو كند؛ مثلاً عطر بزند، بجز براى رفتن
به حرم امام حسين 7 كه خوشبو كردن خود مستحب نيست.
4 ـ با طهارت و وضو به حرم برود.
5 ـ هنگام رفتن به حرم گام‌ها را كوتاه بردارد و با
وقار و آرامى حركت كند و به ذكر الهى مشغول باشد.
6 ـ هنگام ورود به حرم پاى راست را داخل بگذارد.
7 ـ اگر مزاحمت براى ديگران نيست به ضريح نزديك شود
و ابتدا گونه راست و پس از آن گونه چپ را بر ضريح بگذارد و دعا بخواند.
8 ـ زيارت هايى كه از معصومين : رسيده است بخواند،
مثل زيارت جامعه و امين‌اللّه.
9 ـ هنگام خواندن زيارت رو به قبله بايستد.
10 ـ پس از زيارت دو ركعت نماز زيارت بخواند.
11 ـ پس از نماز زيارت براى خود و ديگران دعا كند،
به ويژه براى ستمديدگان و بر ضد ستمگران.
12 ـ از گناهان خود توبه و استغفار كند.
13 ـ قرآن، به ويژه سوره «قدر» را بخواند و آن را به
صاحب مزار هديه كند.
سفر حج و زيارت بيت الله الحرام، آداب ديگر و بيشترى
دارد كه در كتب ادعيه ومناسك آمده است.
پـرسـش ؟
1 ـ در چه مواردى خنديدن نا مطلوب است؟
2 ـ همنشينى با چه افرادى تأكيد و سفارش شده است؟
3 ـ در ميهمانى، آدابى كه ميزبان نسبت به ميهمان شايسته
است مراعات كند كدام است؟
4 ـ در چه مواردى وليمه مستحب است؟
5 ـ آداب زيارت، پيش از تشرف به حرم كدام است؟