3 - گنج
مسأله 1807 :
گنج ، مالى است که در زمين يا درخت يا کوه يا ديوار پنهان باشد وکسى آن را پيدا کند وطورى باشد که به آن ، گنج بگويند وخمس در آن واجب است اگر طلا ونقره باشد .
مسأله 1808 :
اگر انسان در زمينى که ملک کسى نيست گنجى پيدا کند ، مال خود او است وبايد خمس آن را بدهد .
مسأله 1809 :
نصاب گنج 105 مثقال نقره در نقره 15 مثقال طلا است در طلا يعنى اگر نقره اى را که از گنج بدست مى آورد ، قبل از کم کردن مخارجى که براى آن کرده به 105 مثقال وطلا به 15 مثقال برسد بايد خمس آن را بدهد .
مسأله 1810 :
اگر در زمينى که از ديگرى خريده گنجى پيدا کند وبداند مال کسانى که قبلا مالک آن زمين بودن اند نيست ، مال خود او مى شود وبايد خمس آن را بدهد ، ولى اگر احتمال دهد که مال يکى از آنان است ، بايد به او اطلاع دهد و چنانچه معلوم شود مال او نيست ، بايد به کسى که پيش از او مالک زمين بوده اطلاع دهد ، وبه همين ترتيب به تمام کسانى که پيش از او مالک زمين بوده اند خبر دهد واگر معلوم شود مال هيچ يک آنان نيست مال خود او مى شود وبايد خمس آن را بدهد .
مسأله 1811 :
اگر در ظرفهاى متعددى که در يکجا دفن شده مالى پيدا کند که قيمت آنها روى هم 105 مثقال نقره يا 15 مثقال طلا باشد ، بايد خمس آن را بدهد . / صفحة 310 / ولى چنانچه در چند حا گنج پيدا کند وهر کدام کمتر از نصاب باشد ولو مجموع به د نصاب برسد خمس واجب نيست
مسأله 1812 :
اگر دو نفر گنجى پيدا کننند که قيمت آن به 105 مثقال نقره يا 15 مثقال طلا برسد ، اگر چه سهم هر يک آنان به اين مقدار نباشد بايد خمس آن را بدهند .
مسأله 1813 :
اگر کسى حيوانى را بخرد ودر شکم آن مالى پيدا کند چنانچه احتمال دهد که مال فروشنده است ، بايد به او خبر دهد ، واگر معلوم شود مال او نيست ، بايد به ترتيب ، صاحبان قبلى آن را خبر کند در صورتى که احتمال دهد مال آنها باشد وچنانچه معلوم شود که مال هيچ يک آنان نيست خمس گنج واجب نيست ، بلى در صورتى که از مصارف سال او زياد باشد خمس واجب است يعنى حکم منافع کسب را دارد .