فلسفه عبادت خداوند چيست؟
عبادات هدف و فلسفه‌اى دارند که اگر انسان به آن بى‌توجه باشد نصيبى از آن نمى‌برد. اگر انسان شرايط باطنى عبادات را رعايت نکند، بهره لازم از عبادت را نخواهد برد. کسانى که رنج و مشقت عبادت را بر خود هموار، اما از روح عبادت غافلند. عبادات آنها به جاى اين که در روحشان خشوع و خضوع و کمالات ديگر را به وجود آورد، عجب و غرور و رذايل ديگر را ايجاد مى‌کند. چنين عبادتى قطعاً جز خستگى نتيجه‌اى ندارد، اما نبايد اين نکته کسى را از انجام عبادت باز دارد و نا اميد کند بلکه فقط هشدارى است که انسان مراقب باشد عبادتش داراى باطن باشد و روح عبادت را دريابد و عبادتش همراه با خشوع و حضور قلب باشد. تا از آن بهره برده و مصداق اين آيه قرار گيرد: اَلَّذِينَ هُمْ فِي صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ [1] فلسفه عبادات را تنها در پرتو بينش توحيدى اسلام، مى‌توان دريافت کرد. بديهى است تا زمانى که ابعاد مختلف اين بينش، به درستى شناخته نشود، جايگاه عبادات و هم چنين ديگر برنامه‌هاى عملى آن، روشن نخواهد شد. در بينش اسلام و اديان توحيدى، انسان و مجموعه هستى، آفريده‌هاى خداوند و در مسير حرکت به سوى او و معرفت مبدأ خويشند. در اين ديدگاه، هيچ غايتى جز معرفت خداوند براى انسان متصوّر نيست و کمال انسان، تنها در اين محدوده رقم مى‌خورد و تمامى جاذبه‌هاى ديگر، جملگى براى به حرکت درآوردن آدمى و فراخوان وى به معرفت خداوند هستند. در اين مسير است که «عبادت» جايگاه خود را پيدا مى‌کند آن هم به صورت عبادتى موزون و حساب شده که بايد به صورت خاصى به جاى آورده شود. بدون اين عبادت، سرّ حيات بى‌رنگ خواهد شد و انسان در بيغوله جاذبه‌هاى ديگر، راه اصلى را به فراموشى خواهد سپرد. مثلاً نمازهاى پنج گانه در تمامى عمر، همانند تابلوها و چراغ‌هايى است که در مسيرى سخت، طولانى و پرحادثه، انسان را به تبعيت از خود فرا مى‌خواند تا او را از پرتگاه‌هاى سقوط و گزند حوادث سنگين، باز دارد. بدون نماز، آدمى در مسير زندگى، گوهر عبوديت خويش را در برابر ذات لايزال احديت به فراموشى خواهد سپرد و در نتيجه از کمال خويش باز خواهد ماند. از همين رو، تمامى پيامبران الهى و کتاب‌هاى آسمانى، آدمى را به نماز دعوت کرده‌اند. آن‌چه گفته شد، تنها اشاره‌اى کوتاه به فلسفه فردى نماز بود و نماز و ديگرعبادات، از جهات مختلف اجتماعى، فرهنگى، سياسى و داراى حکمت‌هاى عميقى است.
نماز، عملاً موجب همبستگى مسلمانان و احساس روح يکرنگى در بين آنان است چرا که همه آنان به يک مشکل و به سمت يک قبله نماز مى‌گذارند و اين موضوع، پيامدهاى ارزنده‌اى خواهد داشت.
براى آگاهى بيشتر ر. ک: حکمت عبادات، آيت‌اللَّه‌جوادى آملى.
پى‌نوشت‌ها
-----------------
[1]. (مؤمنون، آيه 2)