گفتار در اجزاء فراموش شده نماز
مساءله 1 - غير از سجده و تشهد هيچ يک از اجزاء نماز درصورتى که فراموش شود قضاء نمى شود قضاء تشهد فراموش شده هم از باب احتياط است و به همين جهت مکلف وقتى مى خواهد آن دو را قضاء کند مقارن با شروع به آن دو بايدنيت قضاء کند و همه آن چه در سجده و تشهد معتبر است را در قضاء آن دو نيز رعايت نمايد چون آن دو نيز از نظر شرائط و موانع مانند اصل نمازند بلکه جائز نيست که بين نماز قضاء آن دو فاصله بيندازد و عملى منافى انجام دهد که اين به احتياط نزديک تر است .
بنابراين اگر فاصله بيندازد بايد با رعايت شرائط آن دو را قضاء نمايد و نزديک تر به احتياط آن است که نماز را اعاده کند مخصوصا در صورتى که فاصله انداختن و يا منافى آوردن عمدى باشد هرچند که واجب نبودن اعاده نماز اقوى است و اگر بعضى از تشهد را فراموش کرد قضاء ندارد هرچند صلوات باشد.
مساءله 2 - اگر سجده و تشهد را مکرر فراموش کند قضاء آن را مکرر و بعدد فراموش شده مى آورد ولى واجب نيست که معين کند اين سجده قضاء سجده اول و اين قضاء سجده دوم است و حتى ملاحظه ترتيب نيز واجب نيست (مثلا اگر تشهد رکعت دوم و سجده اى از رکعت سوم را فراموش کرده باشد لازم نيست اول تشهد را قضاء کند).
بله اگر سجده وتشهد را از يک رکعت فراموش کرده باشد نزديکتر به احتياط آن استکه اول آن را قضاء کند که اول فوت شده و اگر نداند کداميک اول فوت شده يکى از آن دو را مى آورد و بعد از دومى همانرا تکرار مى کند تا احتياطا رعايت ترتيب را کرده باشد.
مساءله 3 - در تشهد قضائى سلام واجب نيست همچنانکه در سجده قضائى تشهد و سلام واجب نيست .
بله اگر آن جزئى که فراموش شده تشهد آخر است که دنبال آن سلام نماز مى آيد احتياط آن است که اول آن تشهد را بدون نيت اداء و قضاء بياورد و بعد از آن سلام بدهد همچنانکه احتياط آن است که دو سجده سهو نيز بياورد و اگر جزء فراموش شده سجده رکعت آخر باشد احتياط آن است که آن را بدون اداء و قضاء بياورد و سپس تشهد و سلام را هم اعاده نموده آن گاه دو سجده سهو بياورد هرچند که اقوى اين است که اين سجده قضاء است و تشهد و سلامى که قبلا گفته بوده درست و بجا بوده و در نتيجه اعاده آن دو واجب نيست .
مساءله 4 - اگر يقين کردبه اينکه سجده و يا تشهد را فراموش کرد و محل تدارک آن گذشته مثل اينکه بعد رکوع رکعت سوم يقين کرد به اينکه سجده رکعت قبلى و يا تشهد بعد از آن را فراموش کرده ولى بعد از نماز اعتقادش مبدل به شک شد احتياط آن است که قضاء کندهرچند که اقوى عدم وجوب آن است .
مساءله 5 - اگر شک کند در اينکه فوت شده از نمازش يک سجده بوده يا دو سجده از دو رکعت بنا را بر فوت کمتر مى گذارد.
مساءله 6 - اگر قضاء سجده و يا تشهد فراموش شده را از ياد ببرد و بعد از آن که داخل در نماز ديگر شد بيادش بيايد نماز دوم را اگر نافله است مى شکند تشهد و يا سجده فراموش شده را قضاء مى کند و اگر واجب است در اينکه بتواند بشکند اشکال است مخصوصا در جائيکه فراموش شده تشهد باشد.
مساءله 7 - اگر در نماز ظهر قضاء سجده و يا تشهد بر او واجب شد ولى وقت نماز عصر تنگ بود در صورتى که اگر سجده را قضاء کند به نماز عصر و حتى بيک رکعت آن در وقت نمى رسد نماز عصر را مقدم بدارد و بعد از آن سجده و يا تشهد فراموش شده را بياورد به يک رکعت از عصر مى رسد بعيد نيست بگوئيم باز هم واجب است عصر را مقدم بدارد و اگر در اثر شک در رکعات نماز ظهر نماز احتياط بر او واجب شده ولى وقت عصر تنگ است اگر با خواندن نماز احتياط و يک رکعت از عصر را هم در وقت درک مى کند نماز احتياط را مقدم بدارد و اگر وقت گنجايش آن را نداشت اول نماز عصر را مى خواند و احتياط مى کند به آوردن نماز احتياط بعد از عصر و اعاده نماز ظهر.