آداب و احکام مسجد
سوال 198 :
آيا منبر مسجد، در حرمت نجس نمودن و لزوم تطهير فورى، حکم خود مسجد را دارد؟
جواب :
منبر حکم مسجد را ندارد.
سوال 199 :
انجام کارهايى که مزاحم نماز است، مثل سخنرانى، موعظه، تفسير قرآن، بلند خواندن تعقيبات، برپايى مجلس ترحيم، در مساجد چه حکمى دارد؟
جواب :
اين امور معمولا مزاحم نمازگزاران نيست و اگر مزاحمتى ايجاد کند، بايد ترتيبى بدهند که نمازگزاران بتوانند نماز خود را بخوانند.
سوال 200 :
آيا مى توان زيرزمين متروکه مسجدى که هيچ استفاده اى از آن نمى شود را اجاره داد، و در آمد آن را صرف هزينه هاى مسجد کرد؟
جواب :
جايز نيست.
فعّاليّتهاى مساجد
سوال 201 :
يکى از روحانيّون مدّتى است کلاسهايى با عنوان N _ L _ P، يا تکنيکهاى موفقيّت، برگزار مى کند، که بعضاً در اين کلاسها مباحثى از «يوگا» و «انرژى درمانى» و مانند آن نيز مطرح مى شود. سوال اين است که:
1ـ آيا اين علم مفيد و جايز مى باشد؟
2ـ تبليغ آن در مساجد، و با هزينه بيت المال چه حکمى دارد؟
3ـ آيا اجراى آن توسّط شخصى که لباس دين به تن دارد اشکالى ندارد؟
جواب :
يوگا و انرژى درمانى اگر در حدّ معقول و مفيد باشد اشکالى ندارد; ولى بايد محلّ ديگرى غير از مسجد براى آن انتخاب کرد.
سوال 202 :
غذا خوردن در مجلس ختم و مانند آن، که در مسجد برگزار مى شود، چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر براى نمازگزاران مزاحمت ايجاد نکنند، و سبب آلودگى مسجد نگردد، اشکالى ندارد.
ورود کفّار به مسجد
سوال 203 :
مسجد وکيل شيراز يکى از بناهاى معظم و تاريخى تمدّن اسلامى است، که مورد علاقه اغلب جهانگردان و ايرانگردان بوده و هست. در سنوات اخير به علّت عدم تعميرات اساسى، آسيبهاى غير قابل جبرانى به وجود آمده که اين جانب حسب وظيفه شرعى خود به عنوان متولّى شرعى و قانونى مسجد با همکارى و هماهنگى و نظارت اداره اوقاف در خارج ساعات نماز و عبادات مسلمين، اقدام به تهيّه و فروش بليط به جهانگردان خارجى با حفظ رعايت شؤونات اسلامى نموده ام (همانند مساجد امام و شيخ لطف الله و مسجد جامع اصفهان) تا در آمد حاصله، صرف هزينه تعميرات و نظافت و نگهدارى مسجد شود; چنانچه اين موضوع خلاف شرع و اسلام مى باشد، ما را ارشاد فرماييد.
جواب :
آمدن آنهابه مسجد در صورتى که جهات شرعى را رعايت کنند و سبب آلودگى مسجد نشود و موجب خوش بينى آنها به اسلام و مسلمين گردد، اشکالى ندارد. و گرفتن وجهى از آنها در صورتى جايز است که با ميل و رضاى خود آن را بدهند، و الزامى براى اين کار نباشد.
موقوفات مسجد
سوال 204 :
آيا وقف کردن اجناسى که احتمال سرقت آن زياد است، و همين امر سبب مى شود که اغلب اوقات درِ مسجد بسته باشد، صحيح است؟
جواب :
چنين وقفى اشکال ندارد; و وظيفه مردم آن است که از آن مواظبت کنند.
سوال 205 :
فروختن برخى از اجناس، که مورد نياز مسجد نيست، يا امروزه استفاده از چنان وسايلى متعارف نمى باشد، و در مساجد ديگر نيز به همين جهت قابل استفاده نيست (مانند فرش کهنه، يا بخارى نفت سوز) چه حکمى دارد؟
جواب :
در فرض مسأله فروختن آن اجناس و تهيّه اجناس مورد لزوم مانعى ندارد; ولى اولويّت با اجناس مشابه است (مثلا فرش نو به جاى فرش کهنه).
سوال 206 :
فرش يا وسيله ديگرى از مسجد، که از ارزش بسيار بالايى برخوردار است، اگر مورد استفاده قرار گيرد، در مدّت بسيار کوتاهى ارزش آن به مقدار زيادى کاهش مى يابد، در صورتى که فروش آن به نفع مسجد باشد، آيا فروش آن جايز است؟
جواب :
در فرض مسأله، فروش آن اشکالى ندارد، و مانند مسأله قبل عمل شود.
سوال 207 :
فروش فرشهاى مسجد که داراى اندازه هاى متفاوت و رنگهاى مختلف است، به منظور يک نواخت کردن آنها و ايجاد جذّابيّت بيشتر، که در نهايت سبب جذب افراد بيشترى به مسجد خواهد شد، چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر فرشها وقف مسجد باشند، چنين کارى جايز نيست، چون ضرورتى ندارد. ولى اگر ملک مسجد باشد، اين کار مانعى ندارد. (ملک مسجد مانند وسايلى که از درآمد موقوفه و مانند آن خريدارى مى شود.)
تخريب ساختمان مسجد
سوال 208 :
مقرّر گرديد با تخريب و توسعه و تبديل به احسن مسجدى که از نظر ساختمان عمر مفيد خود را سپرى کرده، مصلاّى شهر ما احداث گردد. لطفاً به سوالات زير پاسخ دهيد.
1ـ آيا حکم مسجد سابق در طبقات فوقانى يا تحتانى بناى جديد هم جارى است؟ آيا مى توان فضاى فوقانى آن بخش از شبستان جديد که جايگزين شبستان قديم مى گردد را به استفاده جديدى نظير کتابخانه، کلاس آموزش و امثال آن اختصاص داد؟
جواب :
احکام مسجد درباره آنچه روى زمين سابق ساخته مى شود، جارى است، ولى اگر زمين هايى اضافه گردد، تابع صيغه وقف جديد است; و امّا ساختن کتابخانه و مانند آن در صورتى که مزاحمتى با نمازگزاران نداشته باشد، اشکالى ندارد.
2ـ در بناى جديد ضرورت دارد بخش کمى از شبستان قديم براى تعريض ديوارها، يا احداث ستون، يا مأذنه (گلدسته)، يا محل ايراد خطبه اختصاص داده شود. آيا اين تصرّفات جايز است؟
جواب :
اين گونه تصرّفات، که مزاحمتى با نمازگزاران ندارد، مانعى ندارد.
سوال 209 :
محلّى، طبق اسناد معتبر و مسلّم، وقف مسجدى شده است. از طرفى قسمت اعظم آثار مسجد در اثر مرور زمان از بين رفته ولى قسمتى از آثار از جمله محراب آن هنوز باقى است. با توجّه به وقف بودن محلّ براى مسجد، متولّى موقوفه قصد احداث مسجد در محلّ مسجد مخروبه سابق را دارد; ولى احداث مسجد و عمل به نيّت واقف با بعضى از مقرّرات ميراث فرهنگى تعارض دارد; در صورتِ تعارضِ نيّتِ واقف با مقرّرات ميراث فرهنگى، عمل به کدام يک مقدّم است؟ تکليف شرعى متولّى موقوفه چيست؟
جواب :
تا ممکن است بايد با کمک گرفتن از اهل خبره و اطّلاع، جمع ميان بناى مسجد و حفظ آثار فرهنگى شود. و اگر ممکن نشد، اولويّت با مسجد است.
سوال 210 :
مسجد محمّديّه واقع در سه راه موزه قم در طرح توسعه حرم مطهر حضرت معصومه(عليها السلام) قرار گرفته است. اين اداره ناچار به واگذارى و تخريب ساختمان موجود مسجد و بازسازى مجدّد آن در دو طبقه به صورت هماهنگ با طرح حرم مى باشد. در اين واگذارى به صورت کتبى شرط شده که در هر حال محدوده مسجد به عنوان مسجديّت، بايد براى هميشه ثابت و مشخّص بوده باشد. نظر حضرتعالى در اين مورد چيست؟
جواب :
در صورتى که مطمئن باشيد مسجد مجدّداً بازسازى مى شود، و چيزى از آن کم و کاست نمى گردد، و بلايى که بر سر بعضى از مساجد آوردند بر سر آن نمى آورند، تخريب و بازسازى آن اشکالى ندارد.
ديگر احکام مسجد
سوال 211 :
امام جماعتى از منزل موقوفه مسجد در طول ساليان حضورش در آن مسجد، استفاده نموده است، در حالى که خود، صاحب منزل شخصى مى باشد. آيا مى تواند پس از ترکِ منزلِ مسجد، و انتقال به منزل شخصى خويش، اين منزل موقوفه را به شخص ثالثى اجاره داده و خود، مال الاجاره را تملّک کند؟
جواب :
چنانچه منزل براى سکونت امام جماعت مسجد ساخته شده، اجاره آن جائز نيست; مگر آن که امام جماعت از آن استفاده نکند و بلا مصرف بماند; در اين صورت مى توان آن را اجاره داد و مال الاجاره آن را صرف نيازهاى مسجد کرد، و اگر امام جماعت ناچار است در جاى ديگرى خانه اجاره کند، مى توان مال الاجاره آن خانه را از اين وجه پرداخت کرد; ولى در صورتى که منزل ملکى داشته باشد، مال الاجاره به او تعلّق نمى گيرد.
سوال 212 :
براى بهبود عبور و مرور بر اساس طرح تفصيلى شهر، شهردارىِ محلّ، اصرار بر عقب نشينى ديوار قبلى شبستان مسجد ـ در حدود نيم متر ـ دارد، در اين مورد چه مى فرماييد؟
جواب :
تا مجبور نشويد، عقب نشينى نکنيد.
سوال 213 :
مسجدى در محلّه ما وجود دارد که سابقاً حمّامى در جلوى آن قرار داشت، و بين حمّام و مسجد، کوچه اى فاصله شده بود. بر اثر مخروبه شدن حمّام و توسعه خيابان و احداث ميدان، حمّام جزء خيابان شده و کوچه، جلوى مسجد و کنار ميدان قرار گرفته است. از آنجا که اين کوچه فعلا هيچ استفاده اى جز براى مسجد ندارد، قرار شد در صورت مجاز بودن، جهت نما و کفشدارى مسجد از آن استفاده شود. زمين مذکور متعلّق به افرادى است که به جهت خروج از کشور، يا عدم حيات مالکين اصلى و تعدّد ورثه تحصيل رضايت همگى آنها ميسّر نيست. از طرفى زمين مسجد و حمّام سابق و کوچه، با رضايت خودشان و براى استفاده عموم ساخته شده بود. با توجّه به شرح بالا، الحاق کوچه به مسجد چه حکمى دارد؟
جواب :
در صورتى که کوچه مزبور در حال حاضر هيچ استفاده اى براى عبور و مرور ندارد و ميدان و خيابان، مشکل عبور و مرور را کاملا حلّ مى کند، و همان طور که نوشته ايد، تنها فايده کوچه سابق اين است که براى مسجد مورد استفاده قرار گيرد، در چنين شرايطى مانعى ندارد که از آن به نفع مسجد استفاده کنند.
سوال 214 :
شخصى گوشه اى از ملک خود را براى عبادت برگزيده، و حجره اى در آن ساخته، و در آن جا به عبادت مى پردازد. به تدريج همسايگان او نيز در حال حياتش در آن محل نماز مى خوانند. مردم بعد از وفات شخص مذکور، حجره اش را خراب کرده، و آن را به صورت مسجد در مى آورند. ولى ورثه نه قبلا راضى به اين کار بوده، و نه اکنون راضى هستند، بلکه آن زمين را غصبى اعلان کرده اند، امّا مردم به حرف آنها اعتنايى ننموده، و نمازشان را در آن جا به جا مى آورند. حکم چنين مسجدى، و نمازهايى که در ظرف بيست سال در آن خوانده شده چيست؟
جواب :
هرگاه وقف آن محل براى مسجد ثابت نشود، و مالک وصيّتى هم نکرده باشد، اقامه نماز در آن جا بدون رضايت ورثه جايز نيست.
سوال 215 :
اگر زمينى غصبى به مرور ايّام به صورت مسجد درآمده باشد، آيا مى توان بالاى آن، طبقات ديگرى ساخت؟ مثلا در طبقه اوّل ساختمان مسکونى، و در دوّم کتابخانه عمومى، و در طبقه سوّم درمانگاه ساخت؟
جواب :
هرگاه زمين به طور يقين غصبى باشد، هيچ يک از اين تصرّفات درست نيست.
سوال 216 :
عدّه اى گمان مى کنند که خانقاه، خصوصيّت و شرافتى بر ساير امکنه مقدّسه دارد. لذا در آن جا جمع شده، و طلب حاجت نموده، و تبرّک تقسيم مى کنند. نظر جناب عالى چيست؟
جواب :
خانقاه از بدعتهاى صوفيّه است، و در اسلام جايگاهى ندارد. از شرکت در مجالس آن خوددارى کنيد.
سوال 217 :
مسجد ما، به علّت قدمت بنا، رو به خرابى است. بدين جهت اهالى مى خواهند ساختمان آن را تجديد بنا کنند. بدين منظور، لازم است زمين مسجد به مقدار پنج متر، خاک بردارى شود، اگر اين خاکها دور ريخته شود، اشکال دارد؟
جواب :
چنانچه آن مسجد يا مساجد ديگر احتياجى به آن خاک ندارند، و قابل فروش هم نيست، دور ريختن آن مانعى ندارد.
سوال 218 :
متولّى مسجد داراى چه مسؤوليّتى است؟ و در قبال مسجد چه وظايفى دارد؟ آيا اداره مسجد و برنامه هاى آن به عهده متولّى است، يا هيئت امناى مسجد اين مسؤوليّتها را به عهده دارد؟
جواب :
وظيفه متولّى آن است که اگر مسجد موقوفاتى دارد، آنها را حفظ نموده، و صرف مسجد کند، و بقيّه امور مربوط به نمازگزاران است.
جواب :
اشکالى ندارد.
سوال 220 :
با توجّه به وجود متولّى منصوص، افراد خيّر بدون حضور و اجازه ايشان دست به تغيير بنا و ساختمان سازى نموده اند. نمازگزاردن در محلّ جديد مسجد چه حکمى دارد؟
جواب :
بايد در اين گونه موارد با اجازه متولّى محترم کار کنند; ولى اگر برخلاف آن کارى انجام شده، ضررى به نماز خواندن در مسجد و حتّى ساختمانهاى جديد نمى رساند.