احکام وقف (آیت الله میرزا جواد تبریزی (ره))

احکام وقف

مسأله 2685 :

اگـر کـسـى چـيـزى را وقف کند, از ملک او خارج مى شود و خود او و ديگران نـمى توانند آن را ببخشند يا بفروشند, و کسى هم ازآن ملک ارث نمى برد, ولى در بعضى از موارد که در مسأله ( 2101 و 2103 ) گفته شد, فروختن اشکال ندارد.

مسأله 2686 :

لازم نيست صيغه وقف را به عربى بخوانند, بلکه اگر مثلا بگويد خانه خود را وقف کـردم و خـودش يـا کسى که خانه را برايش وقف کرده , يا وکيل يا ولى آن کس بگويد قبول کردم وقـف صـحـيـح است بلکه به عمل نيز وقف محقق مى شود, مثلا چنانچه حصيرى را به قصدوقف بـودن در مسجد بيندازد و يا جائى را به قصد مسجد بودن بسازد و در اختيار نمازگزاران بگذارد وقـفـيـت مـحقق مى شود.

و در موقوفات عامه مثل مسجد و مدرسه يا چيزى که براى عموم وقف کند, يا مثلا بر فقرا يا سادات وقف نمايد, قبول کردن کسى در صحت وقف , لازم نيست .

مسأله 2687 :

اگر ملکى را براى وقف معين کند و پيش از خواندن صيغه وقف پشيمان شود يا بميرد, وقف درست نيست .

مسأله 2688 :

کسى که مالى را وقف مى کند, بايد از موقع خواندن صيغه , مال را براى هميشه وقـف کـنـد, و اگر مثلا بگويد اين مال بعد ازمردن من وقف باشد, چون از موقع خواندن صيغه تا مـردنـش وقـف نـبـوده , صحيح نيست .

و نيز اگر بگويد تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد, يا بگويد تا ده سال وقف باشد, بعد, پنج سال وقف نباشد و دوباره وقف باشد, وقف صحيح نيست .

مسأله 2689 :

وقف در صورتى صحيح است که مال وقف را به تصرف کسى که براى او وقف شده يـا وکـيـل يا ولى او بدهند, ولى اگر چيزى رابر اولاد صغير خود وقف کند وبه قصد اينکه آن چيز ملک آنان شود, از طرف آنان نگهدارى نمايد, وقف صحيح است .

مسأله 2690 :

ظاهر اين است که در اوقاف از قبيل مدارس و مساجد و امثال اينها, قبض معتبر نباشد و وقفيت به مجرد وقف نمودن محقق مى شود.

مسأله 2691 :

وقـف کـننده بايد مکلف و عاقل و با قصد اختيار باشد و شرعا بتواند در مال خود تصرف کند, بنابر اين سفيه ( يعنى کسى که مال خود را در کارهاى بيهوده مصرف مى کند ) چون حق ندارد در مال خود تصرف نمايد, اگر چيزى را وقف کند صحيح نيست .

مسأله 2692 :

اگر مالى را براى بچه اى که در شکم مادر است و هنوز به دنيا نيامده وقف کند, صـحـت آن مـحـل اشـکـال و لازم اسـت رعايت احتياط نمايند, ولى اگر براى اشخاصى که فعلا مـوجـودنـد و بـعـد از آنها براى کسانى که بعدا به دنيا مى آيند وقف نمايد, اگرچه در موقعى که وقف محقق مى شود در شکم مادر هم نباشند, مثلا چيزى را بر اولاد خود وقف کند که بعد از آنان وقف نوه هاى او باشد و هر دسته اى بعد از دسته ديگر از وقف استفاده کنند, صحيح است .

مسأله 2693 :

اگر چيزى را بر خودش وقف کند مثل آنکه دکانى را وقف کند که عايدى آن را بعد از مـرگ او خرج مقبره اش نمايند, صحيح نيست , ولى اگر مثلا مالى را بر فقرا وقف کند و خودش فقير شود, مى تواند از منافع وقف استفاده نمايد.

مسأله 2694 :

اگـر براى چيزى که وقف کرده متولى معين کند, بايد مطابق قرارداد او رفتار نمايند, و اگر معين نکند, چنانچه بر افرادمخصوصى مثلا بر اولاد خود وقف کرده باشد و آنها بالغ بـاشـنـد, اخـتيار با خود آنان است , و اگر بالغ نباشند اختيار با ولى ايشان است , و براى استفاده از وقف اجازه حاکم شرع لازم نيست .

مسأله 2695 :

اگر ملکى را مثلا بر فقرا يا سادات وقف کند, يا وقف کند که منافع آن به مصرف خيرات برسد, در صورتى که براى آن ملک متولى معين نکرده باشد, اختيار آن با حاکم شرع است .

مسأله 2696 :

اگر ملکى را بر افراد مخصوصى مثلا بر اولاد خود وقف کند که هر طبقه اى بعد از طـبـقـه ديـگـر از آن اسـتـفاده کنند, چنانچه متولى وقف آن را اجاره دهد و بميرد, اجاره باطل نـمـى شـود, ولـى اگـر مـتولى نداشته باشد و يک طبقه از کسانى که ملک بر آنها وقف شده , آن رااجـاره دهـنـد و در بين مدت اجاره بميرند, چنانچه طبقه بعدى آن اجاره را امضاء نکنند, اجاره بـاطل مى شود.

و در صورتى که مستاجر مال الاجاره تمام مدت را داده باشد, مال الاجاره از زمان مردنشان تا آخر مدت اجاره را از مال آنان مى گيرد.

مسأله 2697 :

اگر ملک وقف خراب شود, از وقف بودن بيرون نمى رود مگر آنکه عنوانى را قصد کـرده بـاشـد که آن عنوان از بين برود, مثل اينکه باغ را براى تنزه وقف کرده باشد که اگر آن باغ خراب شود وقف باطل و به ورثه برمى گردد.

مسأله 2698 :

ملکى که مقدارى از آن وقف است و مقدارى از آن وقف نيست اگر تقسيم نشده باشد, حاکم شرع يا متولى مى تواند با نظرخبره , سهم وقف را جدا کند.

مسأله 2699 :

اگـر مـتولى وقف خيانت کند و عايدات آن را به مصرفى که معين شده نرساند, حـاکـم شـرع امـينى را به او ضميمه مى نمايد که مانع از خيانتش گردد, و در صورتى که ممکن نباشد مى تواند به جاى او متولى امينى معين نمايد.

مسأله 2700 :

فـرشـى را که براى حسينيه وقف کرده اند, نمى شود براى نماز به مسجد ببرند, اگرچه آن مسجد نزديک حسينيه باشد.

مسأله 2701 :

اگر ملکى را براى تعمير مسجدى وقف نمايند, چنانچه آن مسجد احتياج به تعمير نـدارد و انتظار هم نمى رود که تا مدتى احتياج به تعمير پيدا کند, مى توانند عايدات آن ملک را به مصرف مسجدى که احتياج به تعمير دارد برسانند.

مسأله 2702 :

اگر ملکى را وقف کند که عايدى آن را خرج تعمير مسجد نمايند و به امام جماعت و به کسى که در آن به مسجد اذان مى گويدبدهند, در صورتى که بدانند يا اطمينان داشته باشند که براى هر يک چه مقدار معين کرده , بايد همانطور مصرف کنند.

و اگر يقين يا اطمينان نداشته بـاشـنـد, بايد اول مسجد را تعمير کنند, و اگر چيزى زياد آمد, بين امام جماعت و کسى که اذان مـى گـويد به طور مناسب قسمت نمايند, وبهتر آن است که اين دو نفر در تقسيم با يکديگر صلح کنند.