مصرف وقف
سوال 25 :
- آيا جايز است لوازم مسجد از قبيل کولر، بلندگو و فرش جهت
استفتاءات، ج2، ص: 345
استفاده شخصى فاتحه و عروسى و يا استفاده پيشنماز مسجد از مسجد خارج شود؟
جواب:
- تابع کيفيت وقف است اگر براى استفاده در مسجد وقف شده بيرون بردن از مسجد جايز نيست.
سوال 26 :
- آيا مهر مسجد را به مسجد ديگر مى‌توان برد يا نه؟ مثلا اگر کسى مهر مسجد را ببرد و مدتى با آن نماز بخواند چه در منزل و چه در مسجد ديگر آيا نماز او چه صورت دارد؟
جواب:
- جايز نيست و بايد به جاى اول برگرداند مگر آنکه يقين کند که مخصوص آن مسجد نيست.
سوال 27 :
- آيا بردن فرش مسجد قديم در مسجد جديد متّصل جايز است؟
جواب:
- اگر جزء مسجد قديم محسوبست، جايز است.
سوال 28 :
- عدّه‌اى از افراد خيّر پولى براى خريدن اجناسى که مورد احتياج مسجد است، مى‌دهند و اين اجناس به نام مسجد خريدارى مى‌شود، آيا مى‌توان از آنها در خارج از مسجد براى کارهاى خير استفاده نمود؟
جواب:
- اگر براى خصوص مسجد مزبور داده‌اند بايد در خصوص آن مسجد از آن استفاده شود.
استفتاءات، ج2، ص: 346
استفتاءات ج2 351 س 41 ..... ص : 350
سوال 29 :
- آيا کسى که مسجدى را بنا مى‌کند و همه مخارج آن را مى‌دهد، مى‌تواند بگويد مثلا فلان اطاق که براى خادم مسجد ساخته‌ام راضى نيستم براى کار ديگر گذاشته شود؟
جواب:
- اگر بانى و واقف مرافق "1" مسجد را براى استفاده بخصوصى تعيين کرده مخالفت آن جايز نيست ولى اگر در وقف مصرف خاصى تعيين نشده استفاده در شؤون مربوط به مسجد مانع ندارد.
سوال 30 :
- آيا مى‌شود قسمتى از مسجد را که هيچ گونه استفاده‌اى از آن نمى‌شود براى شوراى هميارى که هيچ جائى براى جلسات شورا ندارند اختصاص داد يا نه؟
جواب:
- اختصاص دادن قسمتى از مسجد به امور شورا جايز نيست.
سوال 31 :
- اشغال کردن مسجد به اين که مقدارى از مسجد را کتابخانه کنند يا اين که براى غير نماز اجتماع کنند در مسجد به طورى [که] مزاحم مصلّين باشند، چه صورتى دارد؟
جواب:
- کتابخانه کردن مقدارى از مسجد و مزاحمت نمازگزاران جايز نيست ولى مى‌توانند تعدادى کتاب بدون مزاحمت مصلّين در مسجد قرار دهند.
استفتاءات، ج2، ص: 347
سوال 32 :
- آيا مى‌شود از وسائل و ظروفى که وقف حسينيه سيد الشهداء (ع) است در مجالس ختم يا عروسى يا به طور کلّى کارهاى خير استفاده گردد و کرايه آن به متولّى پرداخت شود و نقص و تلف آنها را جبران کنند يا نه؟
جواب:
- موقوف است به نظر متولّى يا متصدّى شرعى و مراعات جهتى که بايد در آن صرف شود و براى آن داده شده است، و اگر براى خصوص استفاده در حسينيه داده شده نبايد به جاى ديگر ببرند.
سوال 33 :
- شخصى در يکى از دهات فوت کرده و وصيت نموده که اثاثيّه منزلش را در مجالس تعزيه ابا عبد اللّه (عليه السلام) مورد استفاده قرار دهند اين شخص زوجه خويش را متولّى قرار داده، فعلا زوجه مزبور به شهر منتقل شده، آيا مى‌تواند اثاثيّه مزبور را به يکى از تکاياى شهر بسپارد که در اوقات عزادارى از آنها استفاده شود يا اين که محتاج به اجازه است؟
جواب:
- مانع ندارد مگر آن که در وصيّت تکيه معيّنى تعيين شده باشد.
سوال 34 :
- شخصى مقدارى زمين خود را در مرض موت وقف حسينيّه نمود در حالى که در آن قريه يک حسينيّه بود و بعد از مرور چند سال اقربا و اوصياى ميّت در نزديکى آن زمين موقوفه يک حسينيّه جديد بنا کرده و حاصل زمين موقوفه را در همان حسينيّه جديد مصرف مى‌کنند؛ آيا اين مصرف جايز است؟ يا
استفتاءات، ج2، ص: 348
اين که بايد در حسينيّه اوّل صرف شود که مورد وصيّت بوده؟
جواب:
- چنانچه زمين وقف حسينيّه اوّل شده، صرف عوائد آن در غيرش جائز نيست.
سوال 35 :
- مزرعه‌اى است که شش دانگ آن برطبق چند فقره وقف نامه، با مضمون واحد، به شرح زير وقف و به تصرّف وقف داده شده:
وقف مى‌باشد بر عامّه مؤمنين و مؤمنات که در قلاع اربعه (که اول آن قلعه زيد است و آخر آن قلعه عمرو) سکنى دارند و سکنه اماکن حول آستانه متبرّکه امامزاده و زائرين و مجاورين آن حضرت. مقرّر آنکه مجراى آب موقوفه همه جا از صحرا بيايد تا بالاى قلعه اول و از آنجا وارد به قلعه مرقومه شود و از آنجا به قلعه دوم ... و از آنجا به جميع خانه‌هاى حول آستانه متبرّکه و حاض آستانه جارى شود.
آيا متولّى يا اداره اوقاف يا هر مقام ديگرى، شرعا مى‌توانند قبل از مشروب شدن قلاع اربعه که موقوف عليهم اصلى است اجاره دهند؟
جواب:
- به هر نحو وقف شده به همان نحو بايد مورد استفاده واقع شود و متولّى حق ندارد آن را تغيير دهد.
سوال 36 :
- در صورتى که متصدى مسجد تشخيص دهد که پايين بردن مستراح مسجد و روى آن پاساژ يا مغازه بنا کردن [به مصلحت است]، (از نظر افزوده شدن به درآمد مسجد که نتيجه‌اش عمران مسجد است و از نظر اين
استفتاءات، ج2، ص: 349
که با وضع کنونى، نم به اطراف سرايت کرده و زيانها به بار مى‌آورد و با پايين‌تر رفتن آن از سرايت نم و رطوبت به اطراف جلوگيرى مى‌شود) آيا چنين عملى براى متصدى جايز است يا آن که جايز نبوده و تغيير وقف شمرده مى‌شود؟
جواب:
- اگر وقف بودن محل محرز است، تأسيس مغازه اشکال دارد ولى پايين بردن مستراح مسجد براى جلوگيرى از سرايت نم و رطوبت به اطراف، مانع ندارد.
سوال 37 :
- آيا مى‌توان درآمد و عايدات موقوفه را ذخيره نمود در حالى که مصارف آن خيلى زياد است و فقراء و مستمندان در همان محل وجود دارند و محتاج مى‌باشند؟
جواب:
- متولّى شرعى بايد اقدام به مصرف مطابق جهت وقف بنمايد.
سوال 38 :
- شخصى رقباتى را وقف نموده و در وقف نامه مربوطه مصارفى را- از جمله قرآن خوانى و تأمين روشنائى بر سر مقبره واقف و ردّ مظالم و کمک به فقراء و غيره- تعيين کرده است و مضافا در متن وقف نامه قيد کرده است که در تغيير و تبديل هر يک از مصارف مقرّره اختيار در صورت مصلحت با متولّى است. آيا با توجه به قيد اين اختيار، متولّى موقوفه مجاز است که با اطلاع ناظر، از محل عايدى موقوفه، وجوهى را در اختيار نهضت سوادآموزى قرار دهد تا به مصرف تعليم و تربيت برسد يا خير؟
جواب:
- در صورت صلاح مجاز است.
استفتاءات، ج2، ص: 350
سوال 39 :
- مسجدى است که داراى موقوفاتى مى‌باشد امّا نمى‌دانيم و روشن نيست که اين موقوفات براى شخص امام جماعت مسجد است يا اين که براى مخارج مسجد؟ در صورتى که مردم مخارج مسجد را تأمين کنند و مسجد از اين نظر کمبودى نداشته باشد، آيا امام جماعت مى‌تواند از اين موقوفه استفاده کرده و مصرف نمايد؟
جواب:
- اگر معلوم نيست که وقف بر خصوص امام جماعت شده يا وقف بر چيزى شده که شامل امام جماعت هم باشد، نمى‌تواند بگيرد.
سوال 40 :
- در بعضى املاک موقوفه بنا به (نظر واقف) مندرج در متن وقفنامه، درآمد حاصله بايد در سوگوارى حضرت سيد الشّهداء (عليه السلام) به مصرف اطعام برسد، ولى جايى که بايد اطعام شود تعيين نشده و معلوم نيست؛ آيا اجازه مى‌فرماييد اين گونه عوائد جهت مصرف رزمندگان به جبهه جنگ ارسال گردد يا طبق معمول سنوات گذشته به مصرف برسد؟ لطفا حکم اللّه را مرقوم فرماييد که مورد نياز است!
جواب:
- عوائد وقف بايد در همان جهت تعيين شده مصرف شود و اگر محل بخصوصى براى اطعام تعيين نشده و متعارفى هم در بين نيست، انتخاب محلّ اطعام با متولّى شرعى است.
سوال 41 :
- اگر محلى يا مدرسه علميّه‌اى باشد که در عبارت وقف نامه آن جهت: "سکناى طلّاب علوم دينيّه شرعيّه" يا "محصّلين علوم قديمه" و يا "محصّلين مشغول" قيد شده باشد، [آيا] انصراف به طلّاب ايرانى تنها دارد؟ يا مى‌توان جهت
استفتاءات، ج2، ص: 351
استفتاءات ج2 356 س 52 ..... ص : 356
سکناى طلّاب غير ايرانى از آن استفاده نمود؟
جواب:
- اگر تقييد به خصوص طلبه ايرانى نشده اختصاص ندارد و ديگران هم با مراعات مقرّرات مى‌توانند استفاده نمايند.
سوال 42 :
- اينجانب ملکى را وقف کرده‌ام که درآمدش به مصرف فقرا برسد ولى تعيين نشده که به نسبت افراد تقسيم شود يا به نسبت خانوار، تکليف چيست؟
جواب:
- در فرض مرقوم به هر نحو خواستيد زير نظر متولّى شرعى تقسيم نماييد، مانع ندارد.
سوال 43 :
- مبلغى از موقوفاتى نزد اين حقير، به عنوان "امين موقوفه" از بابت زيارت عتبات عاليات هست. اداره اوقاف طبق دستور سازمان اوقاف نوشته‌اند که به حساب جنگ زدگان واريز کنيد. آيا اجازه مى‌فرمائيد که به حساب جنگ زدگان واريز نمايم و فيش آنرا به اوقاف بدهم؟
جواب:
- عوايد وقف بايد در همان جهتى که در وقف تعيين شده به مصرف برسد، و اگر در حال حاضر امکان صرف نيست، صبر کنند تا در آينده امکان صرف در جهت وقف حاصل شود.
سوال 44 :
- زمينى، در ميان مردم مشهور است به وقفيّت براى سيد الشهداء (ع) و معمول است که عايدش را در ماه محرم در مسجد خرج مى‌کنند و اصل مورد استفاده وقف بطور کامل مشخّص نيست حال بفرمائيد آيا بايد مثل گذشته صرف مجلس سيد الشهداء (ع) در مسجد بکنيم يا اينکه صرف ساير مخارج
استفتاءات، ج2، ص: 352
مسجد و تعمير مسجد هم مى‌شود کرد؟
جواب:
- مثل گذشته عمل نمايند.
سوال 45 :
- عوائد موقوفه‌اى که براى روضه خوانى وقف شده مى‌توان به جبهه فرستاد يا نه؟
جواب:
- عوائد موقوفه بايد در همان جهت وقف صرف شود.
سوال 46 :
- واقفى قطعه زمينى، حدود يک جريب خود را با مقدارى از آب آن، در حدود چند سال پيش وقف نموده که متولّى سالى 2 بار- عيد غدير، و ماه رمضان (در شب قتل)- آبگوشت به افراد تعيين شده بپردازد چند سال است بر اثر ازدياد نرخ گوشت و غيره، درآمد ملک و آب فوق الذّکر، کفاف اينکه در دو نوبت آبگوشت به افراد بدهند نمى‌کند و کسر مى‌آورد.
1- آيا اجازه مى‌فرمائيد در عوض سالى دوبار، کلّ درآمد، در يک سال و يا هر دو سال، يک بار به نظر واقف عمل شود يا خير؟
2- آيا اجازه مى‌فرمائيد در عوض آبگوشت، گوشت و نان تقسيم شود يا خير؟
3- آيا اجازه مى‌فرمائيد در امور ديگرى که صلاح مى‌دانند خرج گردد؟
جواب:
- بهر مقدار که درآمد موقوفه کفاف ميدهد بايد به وقف عمل شود، و اگر مى‌شود با کم کردن افراد مدعوّين عمل به وقف نمود، بايد در هر سال در دو نوبت مقرّر طبق وقف عمل نمايند.
استفتاءات، ج2، ص: 353
سوال 47 :
- مکانى وقف امور ايتام گرديده، ولى اکنون مدت چهار سال است که بدون استفاده مانده و به علّت نرسيدن به آن، در حال از بين رفتن مى‌باشد، با توجه به اينکه پس از پيروزى انقلاب اسلامى امور رسيدگى به ايتام تحت پوشش کميته امداد حضرت امام قرار گرفته است، آيا حضرتعالى جائز مى‌دانيد:
1- مکان فوق- به علّت نبودن ساختمان در اين شهر- جهت رسيدگى به امور فرهنگى فرزندان، همسران، مادران و پدران شهدا اختصاص داده شود؟
2- در صورت جائز دانستن بند 1، مقدارى بودجه و امکانات نيز مختصّ همين مکان و ايتام بوده، آيا مى‌توان امکانات موجود را به امور شهدا اختصاص داد؟
3- اجازه مى‌فرماييد امور فرهنگى خانواده‌هاى اسرا و مفقودين در اين مکان صورت گيرد؟
4- آيا در ساختمان نامبرده مى‌توان به امور فرهنگى خواهران و برادران شهدا اقدام نمود؟
جواب:
- اگر مکان مزبور وقف امور ايتام است، با نظر متولّى شرعى مى‌توانند در مورد ايتام شهداء از آن استفاده کنند و بودجه آن مربوط به صلاحديد متولّى شرعى آن است.
سوال 48 :
- بعضى از متولّيان موقوفات- به جهات مختلف- قادر به انجام وظائف در مورد اداره شؤون موقوفات تحت توليت خود نيستند و از سازمان حج و اوقاف و امور خيريّه در خواست دارند که وکالتا از جانب آنان، نسبت به اداره امور موقوفات قيام و اقدام نمايد. ليکن سازمان مزبور به لحاظ امکان احقاق حقوق موقوفه و رعايت مصلحت وقف، با قبول وکالت دائم و بلا عزل، آمادگى انجام امور مربوطه به اداره موقوفه را دارد. آيا مى‌توان شرط بلا عزل بودن وکالت
استفتاءات، ج2، ص: 354
را ضمن عقد لازم بين متولّى و سازمان قيد نمود. و در هر حال آيا راه شرعى ديگرى براى انجام وکالت بلا عزل وجود دارد يا خير؟
جواب:
- واگذارى امور اجرائى موقوفه از سوى متولّى شرعى آن به ديگرى يا به سازمان اوقاف به صورت نيابت و وکالت در انجام امور موقوفه اشکال ندارد ولى وکالت و نيابت از طرف متولّى شرعى قابل فسخ است و با تعيين مدّت براى وکالت و نيابت اختيار متولّى در فسخ آن سلب نمى‌شود مگر آن که در ضمن عقد خارج لازم، بر او شرط شود که وکالت را فسخ نکند که در اين صورت بر متولّى لازم است از باب وفاى به شرط از فسخ وکالت و عزل وکيل خوددارى نمايد، ليکن اگر اقدام بر فسخ نمود وکالت منفسخ مى‌شود. ولى اگر اصل وکالت بلا عزل را- به صورت شرط فعل يا شرط نتيجه- در ضمن عقد خارج لازم، شرط نمايند، مثل اينکه بگويد فروختم اين متاع را به شما به کذا- مبلغ- و شما را وکيل بلا عزل نمودم در امر کذايى. و يا فروختم اين متاع را به شما به کذا- مبلغ- با اين شرط که شما وکيل بلا عزل باشيد در امر کذايى، و طرف مقابل قبول نمايد، چنين وکالتى ديگر قابل فسخ و عزل نيست.
سوال 49 :
- شخصى در حال حيات دو سه قطعه از زمين‌هاى خودش را به يکى از خويشان خود داده و به فرزندان نيز وصيّت کرده که بعد از وفات من اين
استفتاءات، ج2، ص: 355
چند قطعه زمين را به شخص مذکور بدهند اما اين ملک ذکر شده وقف است و کيفيّت وقف نامه نسلا بعد نسل و بطنا بعد بطن مى‌باشد، آيا وصيّت او در مورد اين وقف صحيح است يا نه؟
جواب:
- با فرض وقف بودن زمين‌ها، بايد طبق وقف عمل شود و وصيّت نافذ نيست.
سوال 50 :
- قريه‌اى است موقوفه که درآمد حاصل از آن بايستى به مصرف طلّاب علوم دينى نجف اشرف برسد، چون نزديک به سه سال است که ايران با عراق در جنگ است، لذا نتوانسته‌ايم تا کنون مال الإجاره مذکور را به نجف ارسال داريم، لذا استدعا مى‌شود مرقوم فرماييد که آيا مى‌توان به مصرف طلّاب علوم دينى ايران و يا ديگر موارد رسانيد يا خير؟ لازم به يادآورى است که درآمد مذکور مى‌بايست توسط يکى از مراجع به دست طلاب علوم دينى نجف برسد.
جواب:
- درآمد حاصل را جمع و حفظ کنيد، هر وقت ميسور شد بفرستيد که به مصرف تعيين شده برسد.
سوال 51 :
- طلاب علوم دينى که مشغول تحصيل در دروس حوزه مى‌باشند و در دروس جديده (دبيرستان- دانشگاه) هم تحصيل مى‌کنند، آيا مى‌توانند از امکانات حوزه علميّه (حجره- شهريه) استفاده نمايند؟
جواب:
- استفاده از حجرات مدرسه تابع مقررّات مدرسه و وقف آن و استفاده از شهريه حوزه علوم دينى تابع مقررات دفاتر شهريه است.
استفتاءات، ج2، ص: 356
استفتاءات ج2 362 س 67 ..... ص : 361
سوال 52 :
- در يکى از روستاها قناتى است که آب آن وقف اولاد ذکور است. و قسمتى از آب آن را در گذشته وارد لوله کشى روستا کرده که مورد استفاده عموم اهالى است و منجمله آموزگاران ما نيز که تقريبا تمامى غير بومى هستند از اين آب استفاده مى‌کنند ليکن عدّه‌اى از اولاد ذکور محقّ در وقفنامه راضى به استفاده از اين آب نيستند، استدعا داريم سريعا در اين باره اعلام نظر فرموده تا معلّمين ما تکليف شرعى خود را در اين مسأله بدانند!
جواب:
- تمام آب اگر بر اولاد ذکور وقف شده بايد متصرّف رضايت تمام موقوف عليهم را جلب نمايد و يا فقط به سهم کسانى که رضايت دادند اکتفا نمايد.
سوال 53 :
- ساختمان حسينيه‌اى فرسوده در يکى از محلات شهر قرار گرفته که مورد نياز آموزش و پرورش جهت واحد آموزشى است آيا اداره اوقاف و يا متولّى حسينيه مى‌تواند آن را اجاره دهد به طورى که در ايام عزادارى حضرت ابا عبد اللّه الحسين (عليه السّلام) مورد بهره بردارى باشد و بقيه ايام هم آموزش و پرورش از آن بهره بردارى نمايد؟
جواب:
- استفاده از حسينيه در غير جهت وقف جايز نيست.