احکام ارث
سوال 780 :
شخصي فوت نموده و براي زوجه‌اش در حال حيات خود لباس و اشياء ديگري خريده، اگر انسان نداند که ميت تمليک به زوجه کرده يا نه، آيا آن لباس‌ها و اشياء قيمتي را بايد به زن داد يا اينکه جزء اصل مال است؟ و همچنين لباس‌هاي نو که تا به حال نپوشيده و اشيائي که استاده نکرده چه حکمي دارد؟
جواب :
آن چه را معلوم است که به زن خود بخشيده مال زن است و آن چه را که معلوم نباشد به زن بخشيده جزء ترکه ميت است و کما فرض الله تقسيم مي‌شود و فرقي بين استفاده شده و غيره نيست.
سوال 781 :
اگر مردي همسر و فرزند دارد و مجدداً با خانمي ازدواج کند و نمي‌خواهد به غير از خانم کسي بداند، بنابراين در مورد ارث مي‌توانند با يکديگر قرار بگذارند که از همديگر ارث ببرند يا نه؟ و اگر نتوانند آيا بايد وصيت کنند که فلان آقا يا فلان خانم اين مبلغ را از من طلب دارد که بجاي ارث او باشد؟
جواب :
کلمه «طلب دارد» بيم مورد است، ولي مي‌تواند وصيت کند از اموالش به او بدهند يا به کسي بدهد که به او برساند البته وصيت تا ثلث مال صحيح است.
سوال 782 :
ارث پدر و مادر پس از فوت بين دختر و پسر چگونه تقسيم مي‌شود؟
جواب :
در ارث فرزندان از پدر يا مادر، پسر دو برابر دختر ارث مي‌برد.
سوال 783 :
پدري سي سال قبل فوت نموده چهار پسر و يک دختر بعنوان وارث دارد، بعد از فوت، ملک موروثي را به ده هزار تومان مي‌فروشند و به خواهر اطلاع مي‌دهند، سهم خودت را بردار، خواهر مي‌گويد فلعلاً نمي‌خواهم، حالا خواهر ارث و سهم خودش را مي‌خواهد، آيا سهم وارث خواهر در موقع فروش که ده هزار تومان بوده، بايد داد و يا قيمت امروز که ارزش بيشتري دارد؟
جواب :
اينکه مرقوم داشته‌ايد که خواهر گفته است: «فعلاً نمي‌خواهم»، يعني فروختن ملک موروثي به آن قيمت را قبول کرده است، اگر قبول کرده باشد همان ده هزار تومان را بايد داد.
سوال 784 :
بعد از فوت شخصي، يکي از فرزندان او در خانه مسکوني او ساکن شده است. آيا ساير ورثه از اين خانه ارث مي‌برند؟ و آيا مي‌توانند اجاره چند ماه سکونت او را از وي بگيرند؟
جواب :
از آن ارث مي‌برند و اگر بدون اذن ورثه سکونت کرده، حق مطالبه مال الاجاره را نسبت به سهم خود دارند.
سوال 785 :
شخصي همراه زن و فرزندانش در يک سانحه تصادف رانندگي فوت مي‌کنند، هم خود مرد و هم همسر او، پدر و مادري دارند و فرزند ديگري هم ندارند، حکم تقسيم ارث را بين والدين زوج و زوجه ايشان بيان فرماييد:
جواب :
در مسأله فوق نخست زن از مال شوهر خود و شوهر از مال همسر خود ارث مي‌برد، و پس از اخراج اين دوتا، مال هر يک از زن و شوهر به پدر و مادر خود منتقل مي‌شود و از آن مال، يک سوم به مادر و بقيه به پدر داده مي‌شود.
سوال 786 :
حبوه که در ميراث، براي پسر بزرگ است، آيا توسعه دارد که امروز ماشين سواري را نيز شامل گردد يا خير؟
جواب :
ماشين جزء حبوه نيست و توضيح حبوه در رساله ذکر شده است.
سوال 787 :
اين جانب اهل کنگاور ولي ساکن قم هستم آيا مادر و يا خواهران و برادرانم سهم الارث که از فوت پدرم به من مي‌رسد را به علت ينکه در شهر مذهبي قم سکونت دارم محروم و يا به تصرف خود و يا به هر نحو از انحأ با وجود حيات خود و فرزندانم به ديگران واگذار نموده و مسترد ندارند؟
جواب :
هيچيک از وراث حق محروم کردن وارث ديگر از سهم الارث را ندارد.
سوال 788 :
شوهر و دو فرزند اينجانب در سانحه اتومبيل فوت نموده‌اند چون لحظه دقيق فوت مشخص نيست و تقدم و تأخر وت مرحومين معلوم نمي‌باشد. با توجه به ماده 873 قانون مدني در باب امور جسمي که تصريح مي‌دارد «اگر تاريخ فوت اشخاصي که از يکديگر ارث مي‌برند مجهول و تقدم و تأخر هيچيک معلوم نباشد اشخاص مزبور از يکديگر ارث نمي‌برند مگر آنکه فوت به سبب غرق يا هدم واقع شود.»
سوال اين است آيا کلمه هدم شامل سانحه اتومبيل نيز مي‌باشد يا خير؟ و در صورتي که سانحه اتومبيل هدم تلقي مي‌گردد از يکديگر ارث مي‌برند يا خير؟
جواب :
کلمه هدم شامل سانحه اتومبيل نمي‌شود ولي در کليه جريانهائي که اين قبيل مرگ و مير پيش مي‌آيد و تقدم و تأخر معلوم نباشد و احتمال تقارن در بين باشد از يکديگر ارث مي‌برند.
سوال 789 :
آيا وارثي که در منزل زندگي مي‌کند تا قبل از تعيين تکليف سهم شريک ديگر حق تصرف در خانه موروثي را دارد يا خير؟
جواب :
در فرض مسأله تصرف در آن خانه بهيچ وجه و بهر نحو بدون رضايت شريک صحيح نيست.
سوال 790 :
فردي از دنيا مي‌رود بعد از مدتي پدر او نيز از دنيا مي‌رود آن شخص اولي داراي پسري است، آيا آن پسر از پدر بزرگش با توجه به اينکه آن شخص داراي خواهراني نيز هست ارث مي‌برد يا خير؟
جواب :
در فرض مذکور چون خواهران آن فرد اولاد بدون واسطه پدر هستند پسرش از پدر آن فرد (از جد خود) ارث نمي‌برد.
سوال 791 :
آيا فرزندي که در طول مدت طولاني از املاک پدر نگهداري کرده و کتک خورده و مانع تلف شدن و تصرف ديگران شده حق يا طلب حق اضافه‌اي نسبت به ساير فرزندان در سهم الارث ندارد؟
جواب :
اگر نگهداري از اموال مذکور با اجازه صاحبان آن بوده و در مدت نگهداري قصد تبرع و مجاني بودن نداشته و به قصد اجرت حفاظت کرده است مي‌تواند اجرت مثل مطالبه کند وگرنه حقي نخواهد داشت.
سوال 792 :
اولاً خواهشمندم از نظر شرعي معلوم بفرماييد که در زميني اوقافي که عرصه اوقافي و اعياني نسد مالکيت دارد آيا در هنگام ارزش گذاري فقط متراژ اعياني در سند بايد قيمت گذاري شود يا حق اعياني در عرصه هم قابل ارزش گذاري مي‌باشد؟ ثانياً: اساساً تصور حق اعيان در عرصه‌هاي اوقافي اعتبار شرعي دارد يا خير؟
جواب :
در صورتي که صاحب اعياني که مي‌فرماييد سند مالکيت دارد در اصل قبل از وقف زمين حق تأسيس اعياني و ابقاي آن در آن زمين را داشته و بعد از آن صاحب زمين، زمين خود را وقف کرده است، اکنون در هنگام ارزش گزاري حق ابقاي اعياني در عرصه بايد مورد نظر باشد. اما اگر چنين حقي نداشته است اساساً تأسيس اعياني در آنجا مشروع نيست و بايد زمين را تخليه کند و او فقط مالک مصالح ساختماني است. و از اين جواب، جواب سوال دوم روشن گرديد.
سوال 793 :
شخصي ملک مسکوني خود را به شرط عمري به يکي از سازمانهاي عام المنفعه دوتي به صورت رايگان «مصالحه» مي‌نمايد تا پس از فوت در جهت ارائه خدمات عمومي سازمان مذکور مورد استفاده قرار گيرد در ثبت و انتقال سند قصد و شرط «مصالح» قيد نگرديده ولي در وصيت نامه عادي شرط و قصد «مصالح» به وصي خود بيان گرديده است.
1- آيا «متصالح» برابر مفاد سند رسمي در «مورد مصالحه» اختيار کامل داشته و بر حسب نظر خود به هر نحو مقتضي عمل خواهد نمود يا اختيار و عمل «متصالح» مقيد به شرط و قصد «مصالح» مذکور در وصيّت نامه عادي مي‌باشد؟
2- آيا وصيت نامه عادي به عنوان «وصي» جهت اجراي قصد «موصي» مشروط به تنفيذ توسط مراجع قضايي مي‌باشد يا متن وصيّت نامه عادي کفايت مي‌کند؟
3- با فرض اينکه «متصالح» بعد از فوت «مصالح» برابر سند رسمي داراي اختيار بوده و بر حسب نظر خود در «مورد مصالحه» تصرف نمايد، آيا تکليف شرعي از «وصي» ساقط مي‌گردد؟
جواب :
1- عمري يکنوع وقف است که محدود به مادام العمر واقف و يا موقوف عليه است و تعيين هر يک احتياج به قيد از طرف واقف و قبول از طرف ديگر دارد و پس از انقضاي مدت به واقف يا ورثه او برمي‌گردد.
جواب :
2- قيد و شرط هر عقدي در صورتي اعتبار دارد که در ضمن عقد ذکر شود و چون در فرض سوال در ضمن عقد صلح قيدي ذکر شده است صلح بدون قيد و شرط نافذ است و شرطي که در وصيّت نامه ذکر شده است صلح را مقيد نمي‌کند
جواب :
3- وصيّت اگر با مدرک معتبر ثابت شود عادي هم باشد کاي است و احتياج به تنفيذ ندارد.
جواب :
4- در فرض مسأله تکليف شرعي از وصي ساقط است.
جواب :
5- در عقد مصالحه در فوق اگر قصد مصالح براي متصالح روشن بوده است بطوري که عقد صلح بر اساس آن واقع شده باشد که هر دو طرف آن شرط را در نظر داشته‌اند در اين صورت عقد صلح مشروط مي‌شود.
سوال 794 :
اگر يک اثر علمي و هنري در مسابقات علمي و ادبي مشمول دريافت جايزه گردد و مولف آن فوت نمايد يا دسترسي به آن ممکن نباشد اولاً جايزه متعلق به چه کسي است؟ و ثانياً آيا ناشري که امتياز نشر کتاب به او داده شده است در اين جايزه سهيم است؟
جواب :
در صورتي که دسترسي به ورثه آن شخص نيز ممکن نيست حکم مجهول المالک بر آن مترتب مي‌شود حق داشتن ناشر تابع قرارداد با مؤلف است.
سوال 795 :
مردي عيالش را در حال مرض طلاق داده و آن مرد بعد از چند ماه مي‌ميرد؟ اگر آن مرد در مرضي که در همان مرض عيالش را طلاق داده بميرد، از او ارث مي‌برد يا خير؟
جواب :
بلي در اين صورت آن زن از مرد ارث مي‌برد ولي اگر شوهر از آن مرض خوب شود و به جهت ديگري از دنيا برود، زن از او ارث نمي‌برد. و بايد زن در اين مدت شوهر ديگر نکرده باشد و به واسطه بي ميلي به شوهر هم به طلاق راضي نباشد حال چه به شوهر مالي داده باشد تا او را طلاق دهد يا خير.
سوال 796 :
شخصي به نام محمد فاقد اولاد مي‌باشد و فوت کرده اموال او به همسر تعلق گرفته پس از آن همسر او نيز فوت کرده است که يک خواهر که از پدر و مادر يکي هستند دارد و خواهر و برادراني که از پدر يکي و از مادر جدا هستند دارد، نحوه تعلق ارث به ايشان چگونه است؟
جواب :
با بودن برادر و خواهر پدري و مادري به برادر و خواهر پدري قط، ارث نمي‌رسد.