وسواسى
سوال 99 :
ـ به چه کسى وسواسى گفته مى شود و حکم آن چيست؟
جواب :
کسى که از حدّ متعارف خارج شود وسواسى است و نبايد به وسوسه اعتنا کند، وسواس و وسوسه از شيطان است و جايز نيست.
سوال 100 :
ـ وظيفه وسواسى چيست و راه نجات او چه مى باشد؟
جواب :
وظيفه او بى اعتنايى است و بايد در مسائل طهارت نجاست، وضو و غسل مثل متعارف مردم عمل کند و با بى اعتنايى مکرر اين حالت را از خود رفع و برطرف کند.
سوال 101 :
ـ شخصى است که زياد شک مى کند و همه چيز را نجس مى داند، در مهمانى ها غذا را نجس مى داند، در و ديوار را نجس مى داند، و... آيا چنين
----------
(صفحه86)
عقيده و رويّه اى صحيح است؟
جواب :
نبايد به شک اعتنا کند و بايد بنا را بر طهارت بگذارد و چنين رويه و عقيده اى خلاف شرع و خلاف عقل و عرف و پيروى از شيطان است و مسلمان بايد طبق دستورات اسلام عمل کند.
سوال 102 :
ـ بعضى افراد در وضو و غسل بيش از اندازه آب مى ريزند و دست به صورت و دستها و بدن خود مى کشند و مى گويند احتياطاً دست مى کشيم و نيز بعضى از خانمها در شستن و آب کشيدن لباس و غيره و يا براى وضوى نماز، آب زياد مصرف مى کنند و گاهى روزانه و چه بسا قبل از هر وضو و نماز پاهاى خود را آب مى کشند و مى گويند: پاى ما احتياط داشت، يا به دلمان نمى چسبد و احتياط خوب است، بفرماييد: آيا اين اعمال وجهه شرعى و رجحان دارد و احتياط است يا خلاف شرع و خلاف احتياط است؟
جواب :
اشکالى نيست که احتياط فى نفسه (يعنى به لحاظ اينکه در بعض موارد موجب يقين عمل به وظيفه و سبب رسيدن به واقع مى شود)، خوب است و رجحان شرعى دارد، ولى گاهى عوارض سوء و پيامدهاى خلاف شرع و عقل دارد و در چنين مواردى احتياط نه تنها رجحان ندارد، بلکه احتياط در ترک احتياط است، مثلاً اگر احتياط کردن انسان را در معرض وسواس قرار دهد، يعنى اگر بيش از حدّ دست کشيدن و آب زياد از اندازه ريختن و دست و پا و لباس را بى جهت آب کشيدن انسان را به وسواس و وسوسه گرفتار کند خلاف شرع و حرام است، همانطور که مرحوم سيد(قدس سره) در عروة الوثقى (1) و ديگر علماى عظام فرموده اند.
----------
1 ـ عروة الوثقى، فى النجاسات، فصل، طريق ثبوت النجاسة... قال قدس سره: «بل قد يقال بعدم رجحان الإحتياط بالإجتناب عنها بل قد يکره او يحرم اذا کان فى معرض حصول الوسواس».
----------
(صفحه87)
و در خصوص وضو بايد توجه داشت که علاوه بر مسائل و مفاسد مترتبه بر اصل وسوسه، اگر شخص در وضو گرفتن وسواسى باشد و دست چپ را بيش از اندازه آب بريزد، صحت وضوى او نيز مشکل است، چون لازم مى آيد با آب جديد مسح کند، بلکه اگر آب زياد هم نريزد، ولى بيش از حدّ و اندازه دست بکشند، صحت وضوى او مشکل است، چون اين کار موجب مى شود که رطوبت کف دست ـ که بايد با آن مسح کند ـ با رطوبت ذراع او مخلوط شود و مسح با آب مخلوط انجام شود».(1)
گذشته از اينها، وسوسه يک حالت نفسانى و تخيل شيطانى است که چنين حالتى فى نفسه مذموم و مرجوح و نشانه بى عقلى انسان است، چرا که اين حالت باعث هدر رفتن اوقات گرانبها و تضييع عمر شريف و بى بديل شخص مى شود وگاهى موجب ترک واجب يا فعل حرام مى شود(2) لذا نقل شده که بعضى از علما فرموده اند: «اشکالى نيست که عمل به وسواس حرام است».(3)
----------
1 ـ عروة الوثقى، فى أفعال الوضوء، مسألة 47: «يشکل صحة وضوء الوسواسى اذا زاد فى غسل اليسرى من اليدين فى الماء من جهة لزوم المسح بالماء الجديد فى بعض الأوقات بل إن قلنا بلزوم کون المسح ببلة الکفّ دون رطوبة سائر الأعضاء يجيئ الأشکال فى مبالغته فى إمرار اليد، لأنّه يوجب مزج رطوبة الکفّ برطوبة الذراع».
2 ـ در کتاب مدارک العروة الوثقى فى فقه الشيعة، ج 3، ص274 نقل فرموده: «که يک نفر وسواسى بوده و براى اينکه آب وضوى او از روى زمين به وى ترشح نکند، مى رفته است بالاى بام منزل و لب بام وضو مى گرفته است، روزى در اثناء وضو حسّ مى کند که آب وضو از کف حياط به طرف بالا ترشح کرد و به گردنش پاشيد. وقتى اين خيال و اعتقاد را پيدا کرد واين اتفاق افتاد، مطمئن شد که اينها خيالات و وسوسه است و واقعيت ندارد، لذا متنبه شد و دست از آن حالت وسوسه شيطانى برداشت و آن خيالات را کنار گذاشت». و نيز در همان کتاب و همان صفحه نقل فرموده: «فردى مبتلاى به وسواس شده بود، ريش خود را مى تراشيد، براى اينکه يقين پيدا کند، براى وضو آب به پوست صورتش مى رسد و معتقد بوده که مو ولو کم باشد مانع رسيدن آب به پوست صورت مى شود».
3 ـ مدارک العروة الوثقى فى فقه الشيعه، ج 3، ص 271 .
----------
(صفحه88)
و بعضى فرموده اند: «حرام است انسان خود را در معرض وسواس قرار دهد، چون در معرض وسواس قرار دادن اطاعت از شيطان است و اطاعت از شيطان مبغوض خداوند متعال است».(1)
علاوه بر اينها در روايات صحيحه آمده است که «عبدالله بن سنان» مى گويد: «در خدمت امام صادق(عليه السلام) از شخصى که در وضو و نماز مبتلاى به وسواس بود نام بردم و گفتم: او شخص عاقلى است، حضرت فرمود: چگونه عاقلى است که از شيطان اطاعت مى کند، عرض کردم، چگونه از شيطان اطاعت مى کند؟ فرمود: از خودش سوال کن و بپرس که اين حالت وسواس از کجا و از چه چيز مى باشد؟ (منشأ آن چيست؟) خواهد گفت: اين حالت و رويه از عمل شيطان است».(2)
و در روايت صحيح ديگر است که حضرت فرمود: «شيطانِ خبيث را به خود عادت ندهيد (او را نسبت به خود معتاد نکنيد) چون آن خبيث به آنچه عادت داده شد، معتاد مى شود (ديگر دست بردار نيست) و تنها هدف وخواسته او اين است که اطاعتش کنند».(3)
بنابراين شخص مؤمن و عاقل، از دست کشيدن بيش از حد و آب کشيدن بى مورد، پرهيز مى کند، مبادا به دام شيطان بيفتد و دچار تضييع عمر و
----------
1 ـ مهذب الأحکام، ج 1، ص 426 .
2 ـ وسائل الشيعه، ج 1، ص 46، باب 10، ابواب مقدمة العبادات، ح 1: «عن عبدالله بن سنان قال: ذکرت لأبى عبدالله عليه السلام رجلاً مبتلى بالوضوء و الصلاة، و قلت هو رجل عاقل، فقال: ابوعبدالله عليه السلام و اىّ عقل له و هو يطيع الشيطان؟ فقلت له: و کيف يطيع الشيطان؟ فقال: سَله، هذا الذى يأتيه من أىّ شئ هو؟ فانه يقول لک: من عمل الشيطان».
3 ـ وسائل الشيعه، ج 5، ص 329، باب 16، ابواب الخلل ح 2: «عن زرارة و ابى بصير... ثم قال: لا تعوّدوا الخبيث من انفسکم ... فانّ الشيطان خبيث معتاد لما عُوِّد... انّما يريد الخبيث ان يطاع. فاذا عصى لم يعد الى احدکم».
----------
(صفحه89)
اسراف و شبهه در صحت وضو بشود و گاهى موجب بيمارى و ضرر بر نفس و درد پا و بازماندن از زندگى و هدر دادن آب بشود، خصوصاً در زمانها و مکانها و شهرهايى که مردم با کم آبى مواجه و چه بسا نياز به آب براى ضروريات زندگى و خوردن دارند، اعاذنا الله و جميع المؤمنين من جميع الوساوس الشيطانى.
سوال 103 :
ـ بعضى افراد در مسائل طهارت و وضو، وسواس دارند و گوش به حرف کسى نمى دهند، اعمال اينها چگونه است؟
جواب :
جايزنيست و اگر در وضو دست چپ را بيش از دو مرتبه بشويند و آب بريزند وضوى آنها صحيح نيست، چون لازمه آن مسح کردن باآب جديداست.
سوال 104 :
ـ آيا در نجاست و نجس بودن چيزى، مى توان به گفته وسواسى اعتماد کرد؟
جواب :
خير، در اين رابطه اعتمادى به حرف او نيست و لازم نيست به حرف او ترتيب اثر داد.
سوال 105 :
ـ آيا لازم است وسواسى را از وسوسه منع کرد؟
جواب :
بلى، بر همه واجب است، با رعايت شرايط نهى از منکر، او را از وسوسه و وسواسگرى منع و نهى کنند.(1)
----------
1 ـ در يکى از سفرها با رفقا و يکى از علماى بزرگوار، رضوان الله تعالى عليه، درب قهوه خانه اى پياده شديم، يکى از رفقا رفت و از آب شير دست و صورت خود را شست و پس از آن، مقدارى آب روى شير ريخت و به خيال خود، شير را آب کشيد و آن را بست، آن عالم بزرگوار که ملاحظه مى کردند به او فرمود: چه کسى روى شير ادرار کرده بود که آن را آب کشيدى؟ آن آقا لبخندى زد و چيزى نگفت، بعدها گفت، آن تذکر، مرا متنبه و متوجه وسواسگرى من کرد و از همان زمان تصميم گرفتم از آن حالت دست بردارم و بحمدالله تعالى به طور کلى از وسوسه نجات يافتم و راحت شدم.
----------
(صفحه90)