مضاربه
سوال 821 :
ـ شخصى پولى را از ديگرى گرفته تا با آن کار کند منتهى خودش کار نمى کند، بلکه پول را به فرد ثالثى مى دهد که او کار کند و مقدارى از سود حاصله را خود برمى دارد و مقدارى از سود را هم به صاحب پول مى دهد. آيا چنين کارى جايز است؟
جواب :
فرد واسطه حق ندارد مقدارى از سود را براى خود بردارد، بلکه بايد کل سود را به مالک پول بدهد و اگر او مايل بود مى تواند چيزى با رضايت خود به واسطه بدهد مگر آنکه از طرف مالک چنين اجاره اى را داشته باشد که در اين فرض بايد طبق قرارداد عمل کنند.
سوال 822 :
ـ بنده مقدارى پول جهت مضاربه به فردى دادم ولى در ابتدا در مورد سود آن صحبت نکرديم. بعد از چهار ماه به عامل اطلاع دادم که 41 منافع سهم شما است و او قبول نکرده تقاضاى 21 آن را کرد. تا بالاخره به 40% و 60% سود راضى شديم منتهى بنده گفتم از بدو کار به اين نسبت، سود تقسيم شود ولى او از اول تا زمان توافق را 50% محاسبه کرده و برداشته است. آيا او چنين حقى را داشته است؟
----------
(صفحه305)
جواب :
به طور کلى يکى از شرايط صحت مضاربه اين است که در عقد مضاربه سهم منافع طرفين معين و معلوم شود و الاّ مضاربه باطل است و در فرض سوال که شما سهم خود را معين نکرده ايد مضاربه باطل بوده است ولى چون اجازه داديد عامل با پول شما کار کند، کل منافع آن براى شما مى باشد و عامل مستحق اجرت المثل است و فعلاً بهتر است با مصالحه، رضايت يکديگر را حاصل کنيد و عقد مضاربه را با تعيين سهم طرفين تجديد کنيد.
سوال 823 :
ـ اين جانب که صاحب کارخانه اى بودم براى استفاده از تمام ظرفيت کارخانه قرارداد مضاربه اى با يک مؤسسه دولتى بستم و قرار شد که اگر ضرر به سبب عوامل غيرمترقبه حاصل شد ضرر بالمناصفه باشد و اگر در اثر تقصير عامل حاصل شد، عامل 25% مال خود را بلاعوض پرداخت کند. بعد از دو ماه در اثر تنش هاى سياسى جنس توليد شده صادر نشد و باعث ضرر شد مضارب که اطلاع داشت درخواست اصل پول و سود تضمينى را کرد و چون قادر به پرداخت نبودم ناچار به فروش کارخانه به آنها شدم. لطفاً با فرض مذکور سوالات زير را جواب دهيد.
1) با توجه به فسخ يکطرفه قرارداد توسط مضارب بدليل احتمال ضرر آيا مضارب مى تواند سود تضمينى را مطالبه کند؟
2) اگر مضارب قبل از زمان مقرر تقاضاى پول خود را بکند و عامل مجبور به فروش اجناس براى دادن پول مضارب به کمتر از مبلغ خريد شود و در نتيجه ضرر کند. آيا مضارب مى تواند خود را در ضرر شريک نداند؟
3) چنانچه در مضاربه ضرر حاصل شود و عامل قدرت پرداخت اصل سرمايه را نداشته باشد، آيا مضارب مى تواند مايملک و ابزار کار عامل را مصادره و به فروش برساند؟
----------
(صفحه306)
جواب :
ـ در فرض سوال مضارب مى تواند مضاربه را فسخ کند ولى در اين فرض نمى تواند سود تضمينى را مطالبه کند.
2 ـ خير، در فرض مذکور نمى تواند اموال عامل را بفروشد.
3 ـ خير، نمى تواند بلکه او در ضرر شريک مى باشد.
سوال 824 :
ـ شخصى مبلغ يک ميليون تومان به شخص ديگرى داده و قصد قرض نداشته، بلکه با او قرار گذاشته که با آن پول، خريد و فروش و تجارت کند و قرار گذاشته که ماهيانه مبلغ هفتاد هزار تومان به او بدهد، آيا اين قرارداد به عنوان مضاربه صحيح است و گرفتن اين مبلغ شرعيت دارد؟
جواب :
در فرض سوال که پول را به قصد و به عنوان تجارت و خريد و فروش داده است، چنانچه اطمينان داشته باشند که لااقل اين مقدار سود حاصل مى شود و طرفين بر آن توافق کرده اند، اشکال ندارد و مضاربه صحيح و سود حلال است.
----------
(صفحه307)