غسل دادن مردگان و غسل مس ميت
سوال: فلسفه غسل دادن مردگان و فلسفه غسل مس ميت چيست؟
توضيح اين که: فلسفه غسل دادن مردگان و غسل کردن کسى که مرده‌اى را لمس کرده چيست؟ چرا هرگاه کسى بميرد، در شرع مقدس اسلام لازم است او را به طرز خاصى شست و شو دهند واگر پيش از غسل دادن، کسى دست به بدن او بزند واجب است او نيز غسل نمايد؟
پاسخ: همان طور که مکرر يادآورى کرده‌ايم، فلسفه قسمتى از احکام فرعى اسلام براى ما روشن نيست؛ ولى با گذشت زمان و تکامل عقل بشر و پيشرفت علوم، فلسفه قسمتهاى مهمى روشن شده و در آينده نيز ممکن است اسرار قسمتهاى ديگر واضح و روشن گردد.
درباره مطلب مورد سوال مى‌توان گفت: يکى از اسرار لزوم «غسل مس ميت» اين است که تمام اقوام و ملل همان طور که احترام زنده را لازم مى‌دانند، براى مردگان نيز احترام خاصى قائل مى‌شوند.
گرچه اسلام بسيارى از تشريفات ملل و اقوام گذشته را درباره مردگان که جنبه خرافى داشته حذف کرده، ولى احترام ساده و بى آلايش را به صورت «غسل و کفن و دفن» براى مردگان لازم مى‌داند؛ روى اين حساب، موضوع غسل ميت و ساير تشريفات مردگان، يک نوع احترام بى آلايش نسبت به مردگان است.
به عبارت ديگر: اسلام براى انسان ارزشى فوق العاده‌اى قائل است و ارزش او را با وسايل و بيانات گوناگون بالا برده، حتى اين موضوع شامل حال پس از مرگ هم مى‌شود و از نظر قوانين اسلام هيچ کس مجاز نيست به مرده مسلمانى اهانت کند، حتى نمى‌تواند به قبر او نيز اهانت نمايد.
موضوع غسل و کفن و دفن مردگان نيز يک نوع احترام به مقام انسان است؛ احترامى که جنبه خرافى ندارد.
علاوه بر اين، چون از نظر اسلام مرگ پايان زندگى نيست، بلکه دروازه‌اى نسبت به جهان و زندگى ديگر و نزول در جوار رحمت الهى است، از اين جهت دستور مى‌دهد که بايستى مردگان را نظيف و پاکيزه کنند و با لباسى ساده و پاک به خاک سپارند تا اين عمل رمز بقاى حيات حقيقى و امتداد زندگى باشد «اين است فلسفه غسل ميت».
غسل مس ميت
پيش از آن که به اصل پاسخ بپردازيم، لازم است چند نکته را ذيلا تذکر دهيم:
1- نوعا باز ماند گان مرده در اثر از دست دادن فرد عزيزى از افراد خانواده خود احساسات و عواطف و برافروخته‌اى خواهند داشت و لذا نمى‌توانند بکباره رابطه خود را با او قطع شده ببينند. آنها در اثر انس و علاقه‌اى که نسبت به او داشته‌اند، حتى بعد از مرگ مى‌خواهند او را ببوسند و در آغوش پر مهرشان بگيرند.
2- اين نکته نيز کاملا روشن است که معمولا بدن افراد مرده در اثر بيمارى و بر اثر مسموميتهاى مختلف و از دست دادن قدرت دفاعى، آلوده به انواع ميکروبهاست و نزديک شدن به او خطرهاى فراوانى از نظر بهداشتى به دنبال دارد.
3- اسلام هيچ گاه با عواطف و احساسات انسان از در ستيزه و مبارزه در نيامده، انگيزه‌هاى طبيعى افراد را ناديده نگرفته، بلکه عواطف و احساسات را در مسير خاصى هدايت و راهنمايى نموده است.
با توجه به نکات فوق مى‌توان نتيجه گرفت: اسلام براى آن که همه افراد - مخصوصا بازماندگان مرده - را از آلودگى به انواع ميکروبها و ابتلا به امراض گوناگون که از پيکر بى جان ممکن است به آنها سرايت کند، باز دارد و در عين حال با تحريم تماس با مرده، با عواطف و احساسات برافروخته آنها مبارزه نکرده باشد، مشکل قانونى براى آنها به وجود آورده است؛ يعنى دستور داده هر کسى به بدن مرده دست بزند و يا به هر نحوى از انحاء بدنش با ميت تماس پيدا کند، بايد تمام بدنش را شست و شو داده و غسل نمايد. شکى نيست که اين مشکل قانونى در عين آن که تا حدود زيادى تماس زندگان را با مردگان محدود مى‌کند و آنها را از ابتلا به انواع امراض احتمالى باز مى‌دارد، عواطف و احساسات آنها را نيز ناديده نگرفته است؛ و هرگاه اين مشکل قانونى، مؤثر در برقرارى تماس، بامرده نگرديد، «غسل مس ميت» خود بهترين و ساده‌ترين طرز شست و شو و دفع ميکروبهاى احتمالى خواهد بود.
ممکن است بعضى اشکال کنند که اگر غسل مس ميت ايجاد مشکل قانونى و براى جلوگيرى از آلودگى و ابتلا به امراض است، پس چرا بعد از غسل دادن مرده، دست زدن و تماس پيدا کردن با بدن او موجب غسل نمى‌شود؟
ولى اين ايراد سطحى به نظر مى‌رسد و پاسخ آن روشن است، زيرا غسل دادن مرده با آب مخلوط با سدر و آب مخلوط با کافور و با آب خالص، خود عامل مؤثرى براى ضد عفونى و تميز کردن مرده است و لااقل براى مدتى آن خطراتى که پيش از غسل وجود داشته، موجود نخواهد بود.
بديهى است در اين صورت پس از انجام گرفتن مراسم فوق، ميت را در مدت کوتاهى به خاک مى‌سپارند و احتمال بروز ميکروبهاى جديد و سرايت آن به انسان منتفى خواهد بود.
آنچه درباره غسل مردگان و غسل مس ميت گفته شد، گوشه‌اى از فلسفه اين احکام است؛ ممکن است نکات ديگرى وجود داشته باشد که هنوز از نظر ما مخفى و پنهان است. [1]
پى‌نوشت‌ها
------------------
[1]. پاسخ به پرسشهاى مذهبى - نويسندگان: آيات عظام ناصر مکارم شيرازى و جعفر سبحانى