والدین و فرزندان

والدين و فرزندان

تغذيه فرزند

نگهدارى و حضانت

مخارج فرزند

نذر - عهد - قسم

والدين و فرزندان

249 - مسأله: واجب است هنگام تولد فرزند، کسانى که مادر را کمک مى‌کنند( مانند پزشک، پرستار، ماما و...) زن باشند مگر در مقام اضطرار و يا در صورت نبودن زن ؛ البته بودن شوهر، نزد زن در هنگام وضع حمل اشکالى ندارد اگر چه اضطرار هم نباشد .

امام: تحرير الوسيله، القول فى احکام الولاده، مسأله 1.

بهجت - تبريزى - فاضل - مکارم: استفتاء

250- مسأله: ختنه کردن فرزند پسر واجب است و مستحب است در روز هفتم بعد از ولادت باشد، ولى اگر به تأخير بيفتد اشکالى ندارد و چنانچه تا بعد از بلوغ اين کار صورت نگيرد بعد از آن بر خود فرزند واجب خواهد بود براى انجام آن اقدام کنند.

امام: تحرير الوسيله، نکاح، القول فى احکام الولاده، مسأله 4 .

251- مسأله: اگر فرزند مختون (ختنه شده) به دنيا بيايد، واجب نيست او را ختنه کنند.

امام: تحريرالوسيله، نکاح، القول فى احکام الولاده، مسأله 8.

252- مسأله: واجب نيست کسى که فرزند را ختنه مى‌کند مسلمان باشد، حتى اگر کافر هم باشد، اشکالى ندارد.

امام: تحريرالوسيله، نکاح، القول فى احکام الولاده، مسأله 7.

مستحبات ولادت فرزند

253- مسأله: انجام امور ذيل بعد از تولد فرزند مستحب است:

- شستن فرزند بعد از تولد اگر برايش ضرر نداشته باشد.

- اذان گفتن در گوش راست و اقامه گفتن در گوش چپ فرزند.

- ماليدن آب فرات و تربت سيد الشهداء عليه السلام به سقف دهان او.

- نام گذارى او به اسماء زيبا .

- بهتر است از اسمائى باشد که متضمن عبوديت خداوند باشد مانند: عبدالرحيم، عبدالرحمن، و امثال آن و يا نام پيامبران باشد و بهترين آن محمد است .

- تراشيدن موى سر نوزاد، يک هفته بعد از تولد و هم وزن موها، طلا يا نقره صدقه دادن .

- دادن وليمه در زمان تولد فرزند و يا چند روز بعد از آن .

- ختنه کردن در روز هفتم .

- دادن وليمه هنگام ختنه کردن فرزند (البته مى‌توان وليمه تولد را با وليمه ختنه در روز هفتم يا چند روز نزديک به آن، با هم انجام داد).

- تغذيه بچه با شير مادر.

امام: تحرير الوسيله، نکاح، القول فى احکام الولاده، مسائل 2، 3، و 14 .

254- مسأله: از مستحبات مؤکده براى فرزندان، عقيقه کردن است، چه فرزند پسر باشد چه دختر.

عقيقه کردن يعنى قربانى کردن گاو يا گوسفند يا شتر با توجه به احکام ذيل:

- مستحب است براى پسر حيوان نر، و براى دختر حيوان ماده باشد.

- نمى‌توان بجاى قربانى کردن، پول آن را صدقه داد.

- مستحب است عقيقه در روز هفتم تولد فرزند باشد، اما اگر از روى عذر و يا جهل به مسأله و يا هر دليل ديگر عقيقه انجام نشد، هر موقع بعد از تولد فرزند مى‌تواند قربانى کند.

- اگر پدر و مادر تا قبل از سن بلوغ براى فرزند عقيقه نکردند فرزند مى‌تواند خودش اقدام به عقيقه کند .

- اگر براى شخصى تا آخر عمر عقيقه نشود، مستحب است بازماندگان او برايش عقيقه کنند.

- مستحب است يک ران يا يک پاى حيوان را به قابله فرزند بدهند، اگر چه مستحب است يک چهارم کل حيوان را به قابله بدهند، اگر قابله نبود، مستحب است همان مقدار را به مادر فرزند بدهند تا او آن را صدقه بدهد.

- فرقى نيست که گوشت را تکه تکه کنند و صدقه بدهند يا او را طبخ کنند، و جمعى از مؤمنين را دعوت کنند از آن غذا بخورند. بهتر است دعوت شدگان کمتر از 10 نفر نباشند ولى هر چه بيشتر باشند بهتر است.

- مستحب است دعوت شوندگان از عقيقه بخورند و سپس براى فرزند دعا کنند.

امام: تحريرالوسيله، نکاح، القول فى احکام الولاده، مسائل 9 و 10.

تغذيه فرزند

255- مسأله: بر مادر واجب نيست که فرزند خود را شير بدهد، چه مجانى و چه با اجرت. البته به شرط آنکه تغذيه بچه منحصر در شير مادر نباشد. بنابراين اگر بتوان بچه را با شير خشک يا با دايه گرفتن و يا با شير گاو و گوسفند و مانند آن تغذيه کرد و براى فرزند هم ضررى از اين ناحيه نبود، بر مادر واجب نيست فرزند را شير بدهد.

امام: تحريرالوسيله، نکاح، القول فى احکام الولاده، مسأله 11.

256- مسأله: اگر تغذيه بچه منحصر به شير مادر باشد (مثلاً شير ديگران براى او ضرر داشته باشد و يا بدآنها دسترسى نباشد) مادر مى‌تواند براى شير دادن بچه طلب اجرت نمايد و پدر بايد از مال خود بچه ( اگر صاحب مال باشد) آن را بدهد ؛ و اگر بچه اموالى نداشت بايد خودش بپردازد و اگر او هم نداشت و يا بچه اصلاً پدر نداشت، از پدر بزرگ يا جد پدرى او اجرت گرفته مى‌شود؛ و اگر هيچ کدام نبودند و يا برايشان مقدور نبود اجرت را بپردازند، تغذيه بچه به عهده مادر خواهد بود يا مجاناً بچه را شير بدهد و يا دايه‌اى را براى او اجيرکند ؛ در هر حال نفقه اين بچه به عهده مادر خواهد بود.

امام: همان مدرک مسأله قبل .

257- مسأله: در صورت داشتن توانايى و نبودن اضطرار، مادر بايد حداقل بيست و يک ماه فرزند را شير دهد، اگر چه، تغذيه کامل فرزند با شير مادر، دو سال يعنى 24 ماه است .

امام: تحرير الوسيله، نکاح، القول فى احکام الولاده، مسأله 15 .

تبريزى - مکارم (43)

در نتيجه: جايز نيست مادر و يا هر کسى که متکفل شير دادن به فرزند است، کمتر از بيست و يک ماه او را شير بدهد، ولى اگر توانايى نداشته باشد و يا اضطرار باشد، به اندازه رفع ضرورت، تا آنجا که براى او امکان دارد، بايد فرزند را شير بدهد.

258- مسأله: در صورتى که تغذيه بچه منحصر به شير مادر نباشد، مستحب است بچه به شير مادر تغذيه شود زيرا شير او از غير آن با برکت‌تر است، مگر اينکه به خاطر بعضى جهات، مانند شرافت و پاکى شخص ديگر، اولويت ديگرى اقتضاء شود.

امام: تحرير الوسيله، نکاح، القول فى احکام الولاده، مسأله 14.

تبريزى - مکارم: (44)

نگهدارى و حضانت فرزندان

259- مسأله: تا دو سال اول زندگى، نگهدارى وتربيت فرزند به عهده مادر است و بعد از آن، تا سن هفت سالگى تربيت و نگهدارى پسر به عهده پدر و دختر به عهده مادر مى‌باشد، و بعد از هفت سالگى تا سن بلوغ چه پسر و چه دختر به عهده پدر و بعد از سن بلوغ به عهده خود فرزند است.

امام: تحريرالوسيله، نکاح، القول فى احکام الولاده، مسأله 16.

بهجت - تبريزى - فاضل: (45)

260- مسأله: در ايام سر پرستى هر کدام از پدر و مادر، اگر ديگرى خواست بچه‌اش را ببيند يا اينکه به او چيزى برساند، يا مشکل يا ضررى را از او برطرف کند، و يا اينکه مدتى در کنار هم باشند، ديگرى نبايد مانع شود.

بهجت: توضيح المسائل، مسأله 1986.

261- مسأله: هر يک از پدر و مادر، اگر قبل از رسيدن نوبت سرپرستى از دنيا برود، حق سرپرستى مخصوص ديگرى مى‌شود، نه وصى يا نزديکان متوفى. و در صورت وفات پدر، اگر مادر ازدواج کند، در حق سرپرستى او تامل است، و احوط رضايت کسى است که شرعاً بعد از پدر و مادر صاحب حق است .

بهجت: توضيح المسائل، مسأله 1987.

262- مسأله: مخارج فرزندان به عهده پدر است و اگر پدر فقير بود و يا اصلاً پدر نبود، به عهده پدر پدر و اگر او نيز فقير بود و يا اصلاً نبود به عهده جد مى‌باشد و اگر هيچکدام نبودند مخارج به عهده مادر بچه است و اگر مادر هم نبود و يا فقير بود به گونه‌اى که نتواند مخارج بچه را بپردازد، به عهده پدر مادر و بعد مادر مادر و بعد پدر بزرگ مادر و به همين ترتيب، مى‌باشد.

امام: تحرير الوسيله، نکاح، القول فى نفقه الاقراب، مسأله 12.

تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2836.

263 - مسأله: وجوب نفقه فرزندان، براى پدر تکليف است و مخالفت آن معصيت مى‌باشد، لکن دين نمى‌شود.

امام با استفاده از استفتائات، ج 2،غصب، سوال 64.

در نتيجه: اگر پدرى مخارج چند روز فرزندان را ندهد ويا کمتر از مقدار لازم را بدهد مرتکب گناه شده است ولى آن مقدار را که نداده بعنوان دين به عهده پدر نمى‌ماند. لذا فرزند نمى‌تواند آن را از پدر طلب کند.

264

- مسأله: اگر پدر و مادرى نتوانستند مخارج خود را تأمين کنند، نفقه آنان به عهده فرزند است. چه پسر باشد و چه دختر. البته در صورتى که آنها نيز فقير نباشند والا به عهده پسر فرزند خواهد بود و اگر امکان نداشت، به عهده دختر فرزند مى‌باشد و به همين ترتيب... و اگر در هر درجه چند فرزند بود نفقه بين آنان تقسيم مى‌شوند.

امام: تحرير الوسيله، نکاح، القول فى نفقه الاقارب، مسأله 12.

تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2835.

بهجت: توضيح المسائل، مسأله 1989.

در نتيجه: اگر پدر و مادرى که نمى‌توانند مخارج خود را تأمين کنند مثلاً سه فرزند داشته باشند، بايد هر سه به نحو مساوى نفقه پدر و مادر را بپردازند. البته در صورتى که توانايى پرداخت آن را داشته باشند ؛ و اگر يک نفر از آنها توانايى نداشت، تکليف از او ساقط مى‌گردد و ديگر فرزندان بايد نفقه را بپردازند و همين طور است در مراتب بعدى .

265- سوال: آيا پول تو جيبى که پدر به فرزند مى‌دهد، رضايت او در طرز خرج کردن فرزند نيز شرط است يا خير، با توجه به اينکه طرز خرج کردن غير اسلامى نيست ؟

جواب: اگر پول را به فرزند بخشيده باشد، در خرج کردن آن در راه حلال آزاد است، ولى سعى نمايد رضايت پدر را کسب کند.

امام: کتاب استفتائات، ج 2، ص 328، سوال 7 .

266- مسأله: پدر و مادر مى‌توانند از مواد خوراکى فرزندان بدون اجازه آنان بخورند و همينطور فرزندان مى‌توانند از مواد خوراکى پدر و مادر بخورند به شرط آنکه ندانند که آنها راضى نيستند، اما لازم نيست بدانند حتماً آنها راضى هستند.

امام: کتاب تحريرالوسيله، اطعمه والاشربه، مسأله 29.

267- مسأله: در مسأله قبل احتياطاً جايز نيست از مواد خوراکى خاصى که معمولاً براى بعضى ميهمانهاى غريبه و مهم نگه مى‌دارند، استفاده کرد. مگر آنکه علم به رضايت صاحب خوراکى داشته باشند.

امام: همان مدرک مسأله قبل .

هديه به فرزندان

268- سوال: آيا پدر و مادر مى‌توانند پولى که براى نوزاد هديه آورده‌اند را خرج کنند (در صورتى که آورنده پول مشخص نکرده باشد اين هديه براى مادر است يا نوزاد)

تبريزى: در صورتى که مشخص نباشد براى فرزند است يا مادر، مى‌توانند خرج کنند. استفتاء

فاضل: ظاهر اين است که مانعى نداشته باشد ولى احتياطاً پول مذبور را براى بچه خرج کنند. استفتاء

269- مسأله: اگر پدر چيزى را به فرزندانش ببخشد و آن را به آنها تحويل دهد نمى‌تواند آن را پس بگيرد.

امام: با استفاده از کتاب استفتائات، ج 2، هبه، سوال 13.

بهجت: با استفاده از توضيح المسائل، مسائل متفرقه، مسأله 17.

270- مسأله: تفاوت قائل شدن بين فرزندان در هديه دادن مکروه است. بلکه اگر موجب فتنه يا دشمنى و کينه و عقده گردد حرام است.

امام: تحرير الوسيله، الهبه، مسأله 22.

271- مسأله: مستحب است انسان به بعضى از فرزندان که داراى خصوصيتى هستند که باعث اولويت آنها مى‌شوند، بيشتر از ديگران هديه بدهند. در صورتى که موجب فتنه يا دشمنى و کينه و عقده نگردد.

امام: مدرک مسأله قبل.

در نتيجه: با توجه به دو مسأله قبل اگر بچه‌ها با يکديگر در يک سطح و مرتبه هستند، تفاوت قائل شدن بين آنها مکروه است و اگر بعضى بر ديگران اولويت دارند و يا خصوصيتى خاص دارند، مستحب است به او بيشتر از ديگران هديه داد. البته اگر موجب فتنه، دشمنى، کينه و يا عقده نگردد. که در آن صورت به طور کلى تفاوت قائل شدن بين آنها حرام است .

نذر، عهد، قسم

272- مسأله: فرزند واجب نيست در نذر و عهد از پدرش اجازه بگيرد و پدر نيز حق ممانعت از انجام نذر و عهد فرزند را ندارد .

امام: تحرير الوسيله، القول فى النذر، مسأله 3 و استفتائات، ج 2، نذر، سوال 12.

تبريزى - فاضل - مکارم (46)

273- مسأله: اگر فرزند بدون اجازه پدر قسم بخورد بعيد نيست که قسم او صحيح نباشد، لکن نبايد احتياط را ترک نمايد.

امام: توضيح المسائل، مسأله 2673.

تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2682.

بهجت - مکارم (47)

274- مسأله: اگر پدرى قرزند را از قسم خوردن نهى نمايد قسم او صحيح نيست

امام: توضيح المسائل، مسأله 2672.

بهجت: توضيح المسائل، مسأله 2123.

تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2681.

مکارم: توضيح المسائل، مسأله 2301.

روابط فرهنگى

275 - سوال: اينجانب پدرى دارم که خوش اخلاق نيست و مغرور و خود پرور مى‌باشد و در حق خانواده خود ظلم روا مى‌دارد و من از وقتى که به تکليف رسيده‌ام در حال مبارزه با پدرم هستم. اگر جوابش را همان موقع در حضور ديگران بدهم که کار نادرست و ناشايست انجام داده‌ام و اگر تنها با پدرم صحبت نمايم حرفم را قبول نمى‌کند و مى‌گويد در مقابل پدرت درشتى نکن. خلاصه نمى‌دانم چه کنم آيا شما صلاح مى‌دانيد که من اين صحبتها را بنمايم يا نه ؟

جواب: حفظ احترام والدين و مراعات ادب و صحبت با آنان لازم است. و در موارد لزوم امر به معروف و نهى از منکر کنيد، و اگر مأيوس از تأثير باشيد، تکليف از شما ساقط است .

امام: کتاب استفتائات، ج 1، ص 488، سوال 20.

بهجت - تبريزى - فاضل - مکارم: استفتاء.

276- سوال: فرزند پدرى هستم که هيچ گونه اعتقاد به خدا و پيغمبر و معاد ندارد، مسلماً نماز هم نمى‌خواند، بلکه در مواردى توهين به آستان قدس خدا و پيامبر مى‌کند و با انقلاب فوق العاده بد است. اخلاق خانوادگى او به خاطر اينکه مادرم و خواهر و برادرانم معتقد به مبانى مذهبى هستند، فوق العاده تند و بدور از عواطف پدرى است. من تا آنجا که توانستم با محبت و رفتار ملايم با پدرم صحبت کرده او را از روشى که در مقابل خانواده پيش گرفته است نهى کرده‌ام، اما محبت و طبع ملايم هم در او کارگر نيست.اکنون وضع خانواده آشفته است و هر روز دعوا و ناسزاگويى از طرف پدرم در خانواده شديدتر شده و من هم با پدرم دعوا کرده و از او قهر نمودم. حال از امام عزيز مى‌خواهم تکليف اينجانب را نسبت به پدرم که کافر به همه چيز است روشن کنيد.

جواب: از قطع رحم اجتناب کنيد و حتى المقدور در هدايت او کوشش نماييد .

امام کتاب استفتائات، ج 1، ص 489، سوال 21.

277- مسأله: بنابر احتياط واجب جايز نيست فرزندان در حالى که پدر و مادر تنها در مکانى هستند بدون اجازه وارد آن مکان بشوند.

امام: عروة الوثقى، نکاح، مسأله 43.

فاضل - مکارم (48)

278- سوال: آيا پدر و مادر حق دارند بدون اجازه وارد اطاق فرزندان خود بشوند، چه فرزندان به سن بلوغ رسيده باشند چه نرسيده باشند؟

جواب:

مکارم: چنانچه براى مسائل تربيتى، سرکشى از فرزندن لازم باشد، اين کار اشکال ندارد استفتاء

تبريزى: اگر در اطاق، فرزندان با همسرانشان نباشند، ورود پدر و مادر به اطاق آنها مانعى ندارد. استفتاء.

فاضل: در اوقاتى که عادتاً لباس خود را در مى‌آورند، استيذان لازم است و در غير اين اوقات لازم نيست. استفتاء.

279- مسأله: اگر فرزندى به همراه همسرش در مکانى تنها باشند، بنا بر احتياط واجب جايز نيست که پدر يا مادر بدون اذن وارد آن مکان بشوند.

امام - فاضل - مکارم: عروة الوثقى، نکاح، مسأله 43.

280- سوال: آيا جايز است پدر و مادر فرزندشان را بدون دليل و از روى عصبانيت و بى حوصلگى کتک بزند يا حق الناس به گردنشان است؟

جواب: جايز نيست ولى براى تأديب در حد متعارف که موجب سرخى و سياهى و کبودى نشود، جايز است.

امام: استفتاء در کتاب احکام ازدواج، ص 180.

تبريزى با استفاده از توضيح المسائل، مسأله 2819.

281- مسأله: اگر بچه يکى از گناهان کبيره را مرتکب شود، ولىّ و يا مثلاً معلم با اجازه ولىّ، مى‌تواند به قدرى که ادب شود و ديه واجب نشود او را بزند.

تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2819.

282- مسأله: اگر کسى بچه‌اى را طورى بزند که ديه واجب شود، ديه مال طفل است و اگر مرده بايد به ورثه او بدهند.

تبريزى: توضيح المسائل، مسأله 2820.

283- سوال: حال اگر خاله کودک، دايى يا عمو يا خواهر يا برادر او، بچه را بزنند آنوقت چه صورتى دارد؟

جواب: جايز نيست مگر با اذن ولى، با همان شرايط، جهت تأديب.

امام: با استفاده از مدرک سوال قبل و استفتاء.

تبريزى، با استفاده از مدرک سوال قبل .