استفتائات نيابت
«124» س - کسى مستطيع بوده و در ميقات به نيابت ديگرى مُحرم شده و به مکه آمده و عمره تمتع را از طرف منوب‌عنه انجام داده است، وظيفه او چيست؟
ج - با اينکه خودش مستطيع است صحّت نيابتش خالى از اشکال نيست اگر مُحرم است و وقت براى احرام خود دارد عمل را رجاءً تمام کند آنگاه بايد برگردد به ميقات و براى خودش مُحرم شود.
«125» س - اگر کسى که نيابت از ديگرى گرفته و به حج آمده، از بعض اعمال معذور است آيا مى‌تواند در اين اعمال نايب بگيرد، و آيا مى‌تواند پول نيابت را به ديگرى بدهد که اصل حج را بجا آورد؟
ج - نايب شدن معذور، صحيح نيست و بايد پول را به صاحبش برگرداند مگر اينکه از طرف صاحب پول مجاز در نايب گرفتن باشد که در اين صورت مى‌تواند ديگرى را در اصل عمل حج نايب و در صورتى که بدون اجازه، نيابت را به ديگرى واگذار کرد و او عمل را انجام داد، حج از طرف منوب‌عنه واقع مى‌شود ولى پول را بايد به صاحبش برگرداند و صاحب پول ضامن چيزى نيست و اجرت نايب را بايد امر کننده بپردازد.
«126» س - از هر کاروان نوعاً چند نفر ازخدمه به نيابت آمده‌اند و بناچار بايد نيمه‌شب از مشعر براى انجام کارهاى لازم در منى يا همراه ضعفا، به منى بروند، سوال اين است که آيا اجير شدن و نيابت آنان صحيح است يا خير؟
ج - با توجه به اينکه از معذورين هستند و نمى‌توانند وقوف اختيارى در مشعر را درک کنند، نيابت آنان صحيح نيست و اگر قبل از استخدام اجير شده‌اند بايد حج را بجا آورند و وقوف اختيارى را درک نمايند.
«127» س - آيا شخص زنده در موردى که مى‌تواند نايب بگيرد بايد از بَلَد نايب بگيرد يا از ميقات، و اگر ديگرى براى او نايب بگيرد کفايت مى‌کند يا خير؟
ج - نايب گرفتن از ميقات کفايت مى‌کند گرچه احوط آن است که از بلد خودش نايب بگيرد و خودش بايد نايب بگيرد و نايب گرفتن ديگرى براى او کافى نيست مگر از طرف او وکالت داشته باشد.
«128» س - آيا عمره مفرده يا طواف استحبابى را مى‌توانيم به نيابت چند نفر انجام دهيم، و در اعمال آن از جمله طواف نساء نيت همه بايد بشود يا نيت بعضى کافى است؟
ج - مى‌توانيد به نيابت چند نفر انجام و بايد نيت همه بشود.
«129» س - کسى را روز عيد قبل از حلق دستيگر کرده‌اند و او را به ايران فرستاده‌اند آيا رفقاى او مى‌توانند از او نيابت کنند و بقيه اعمال را انجام يا خير، و چگونه از احرام خارج مى‌شود؟
ج - بدون اينکه خودش نايب بگيرد صحيح نيست و براى خارج شدن از احرام بايد به منى بيايد و حلق با تقصير کند و اعمال مترتبه را انجام دهد و اگر نمى‌تواند برود در محل خودش حلق يا تقير نمايد و در صورت امکان بايد موهاى خود را به منى بفرستد، و بايد براى اعمال مترتبه نايب بگيرد.
«130» س - افرادى که هر سال به حج مى‌روند )از قبيل‌خدمه کاروانها در محل خود از کسى نيابت قبول مى‌کنند، ولى در ميقات بر اثر اشتغال زياد از نيابت غافل و مُحرم مى‌شوند. بعد که متوجه مى‌شوند دوباره نيت نيابت مى‌کنند، آيا حج نيابتى آنان درست است که حج براى خودشان حساب مى‌شود؟
ج - بايد عمره و حج را تمام کند و از منوب‌عنه کفايت مى‌کند در صورتيکه ارتکازش بنابت باشد که اگر پرسيده شود جواب مى‌دهد هک براى منوب‌عنه است.
«131» س - شخصى در ميقات براى خودش مُحرم مى‌شود و تلبيه مى‌گويد، بعد به فکر مى‌افتد که چون حج واجب را در سالهاى گذشته بجا آورده، براى پدر يا مادر يا يکى از خويشاوندان ديگرش حج تبرعى بجا آورد، آيا مى‌شود يا نيت عدول کند، و يا دوباره به نيت شخص مورد نظر مُحرم شود يا خير؟
ج - اگر به احرام صحيحى مُحرم شده، نمى‌تواند نيت را عوض کند و بايد عملش را به همان نيتى که در احرام داشته، اتمام کند.
«132» س - نايبى در احرام عمره تمتع بعد از اينکه وارد مکه شد شک مى‌کند که نيت نيابت کرده يا نه، آيا بايد به ميقات برگردد و مجدداً به نيابت مُحرم شود، يا اصلاً حج براى خودش حساب مى‌شود و ديگر نمى‌تواند نايب باشد؟
ج - در نيت خطور لازم نيست، اگر انگيزه او در حال احرام نيابت بوده، عمل را به نيابت انجام دهد، و اگر در داعى و انگيزه هم شک دارد، بايد اعمال را به نيت اجمالى )همان نيت در احرام( اتمام کند، و در نيابت به آن اکتفا نمى‌شود.
«133» س - زنى در عرفات در روز نهم ديوانه شد، او را به بيمارستان بردند و تا آخرين وقتى که مى‌توانستند همراهان او در مکه بمانند باقى ماندند، خوب نشد، آيا شوهرش که با او است مى‌تواند براى او نايب بگيرد، و يا خودش باقى اعمال را انجام دهد يا نه؟
ج - مجنون تکليف ندارد و نمى‌توانند براى او نايب بگيرند و اگر غافل شد حکم اشخاص مُحرم را دارد.
«134» س - هرگاه کسى مريض شود، به طورى که بعد از احرام عمره قادر به انجام اعمال نباشد، آيا کسى که براى عمره تمتع مستحبى مُحرم شده و عمره را انجام داده است مى‌تواند در حج نايب او شود يا خير؟
ج - کسى که براى عمره تمتع مُحرم شده ولو مستحبى، نمى‌تواند در اصل عمره يا حج براى ديگرى نايب شود، و بايد عملش را اتمام کند، ولى اگر مريض فقط قادر به انجام طواف و سعى نباشد و بتواند وقوفين را درک کند و بقيه اعمال را نايب بگيرد، جايز است ديگران را در طواف سعى و اعمال ديگر نايب قرار دهد، هرچند خودشان هم حج يا عمره بجا مى‌آورند.
«135» س - بنده چون مسئول گروه حج بودم به استناد وظيفه‌ام که مراقبت از بيماران و عاجزهاى گروه بود وقوف اضطرارى انجام داد، لطفاً وظيفه شرعى اينجانب را بيان فرماييد.
ج - همراه عجز بوده‌ايد که لازم بوده يا آنان باشيد و آنان از وقوف اختيارى معذور بوده‌اند براى شما هم اشکالى نداشته، بلى اگر نايب کسى شده‌ايد نيابت شما درست نبوده است. مگر آنکه عذر عارض شده باشد که در اينصورت اگر به وظيفه عمل کنيد نيابتش هم صحيح است.
«136» س - اگر کسى دفعه اول به صورت‌خدمه ، حج بجا آورده و در دفعه دو دوباره به مأموريت‌خدمه عازم مکه معظمه است، آيا مى‌تواند به عنوان پدر يا مادر که فوت شده‌اند نيابت نمايد و در چنين صورتى آيا حج از عهده پدر و مادرش برداشته مى‌شود؟
ج - مانع ندارد و حج از منوب‌عنه کافى است، مگر آنکه سال اول، مستطيع نبوده و امسال مستطيع باشد که صحّت نيابت در اين صورت خالى از اشکال نيست.
«137» س - اينجانب حدود شانزده سال قبل نيابتاً به مکه معظمه مشرف شده و در منى چون سفر اول بوده است و مى‌دانسته‌ام که طبق تقليد حضرت‌عالى بايد در سفر اول حلق کنم، و لکن نمى‌دانستم که ماشين ته زن با تيغ فرق دارد و به جاى تيغ با ماشين نه زن سر خود را تراشيدم و بعد از آن سفر هم دو سفر ديگر مشرف شدم و در سفرهاى بعدى سر خود را ماشين نموده و ناخن هم گرفته‌ام، لطفاً بفرماييد در سفر اول که به جاى تيغ با ماشين سر را تراشيدم، در مقابل اين کار وظيفه‌ام چيست؟ و آيا اين عمل سفر اول در سفرهاى بعدى خللى وارد مى‌آورد يا ذمه‌ام برى‌ء شده است؟
ج - شما در صورت امکان بايد به مکه برويد و در منى خلق کنيد و بعد از آن طواف و نماز و سعى نساء و نماز آن را بجا آوريد، و در اين اعمال نيت اتمام حج سفر اول را بکنيد و بعد از آن چيزى بر شما نيست، و اگر خودتان نمى‌توانيد برويد يا رفتن براى شما حرجى است در محل خود حلق کنيد و در صورت امکان بايد موى آن را به منى بفرستيد و در بقيه اعمال فوق نايب بگيريد، و نسبت به دو سفر ديگر که آيا صحيح و کافى بوده يا نه احتياط را مراعات نماييد.
«138» س - کسانى که مجاز هستند در شب عيد قربان بعد از درک اضطرارى مشعر به منى بروند، آيا همه آنان از ذوى‌الاعذار مى‌باشند که نيابت و لو تبرعاً مورد اشکال است يا نسبت به بعضى استثناء شده است؟
ج - در فرض سوال زنها مى‌توانند نايب مى‌شوند، بشرط آنکه از قبل علم به عذر منجر به درک اضطرارى مشعر نداشته باشد و نيابت در ساير ذوى‌الاعذار صحيح نيست.
«139» س - شخصى در حج از ميتى نيابت کرده و در وقت عقد اجاره براى انجام مناسک، هيچ عذرى نداشت، ولى چند سال بعد از انجام حج متوجه شد که در وقوف مشعرالحرام يا زنها و مريضها به عنوان راهنما، وقوف اضطرارى کرده و به منى رفته است، و غافل بوده که نايب بايد وقوف اختيارى بکند، آيا وظيفه‌اش چيست؟
ج - عمل مزبور مُجزى از حج نيابتى استجارى نيست و از جهت اجرت بايد به اجير کننده مراجعه نمايد، و يا در صورتى که اجاره، موقت به زمان مخصوصى که منقضى شده نباشد، درباره حج نيابتى صحيح بجا آورد.
«140» س - آيا مى‌توانم براى مادرم و براى خودم فريضه حج را انجام دهم؟
ج - در يکسال بيش از يک حج واقع نمى‌شود.
«141» س - شخصى به عنوان نيابت در مسجد شجره مُحرم شده و به مکه آمده، در مکه فهميد که خودش مستطيع بوده است، آيا بايد اعمال عمره را بقصد خود بجا آورد يا بقصد نيابت، و اگر بايد حج را بقصد خود بجا آورد نسبت به حج نيابى چه وظيفه‌اى دارد و آيا مى‌تواند براى آن نايب بگيرد يا نه؟
ج - احرام او صحيح است بايد اعمال عمره را تمام کند و طواف نساء را انجام دهد و پس از آن به ميقات برگشته و براى خود مُحرم شود ولى اگر وقت ندارد بايد عمل را رها کند و به ميقات برگردد و مُحرم شود و اگر اين مقدار هم وقت ندارد احتياطاً و رجاءً عمل را به اتمام رساند ولى صحّت اين نيابت خالى از اشکال نيست.
«142» س - کسى که نايب بوده و عمره تمتع را انجام و بعد ناچار شده است به ايران بازگردد، آيا مى‌تواند بقيه اعمال را به ديگرى واگذار نمايد که حج تمتع را انجام دهد؟
ج - نمى‌تواند.
«143» س - آيا شرط ايمان نايب که در اصل نيابت حج شرط است. در ساير اعمالى که نيابت در آن جايز است، مثل رمى و طواف، هم شرط است يا خير؟
ج - در ساير اعمال نيز شرط است.
«144» س - شخصى تمام اختيارات اموال پدرش را دارد و پدر نمى‌تواند بالمباشره حج را بجا آورد، پسر بدون تذکر دادن به پدر شخصى را اجير براى حج پدر نموده و خودش هم براى حج خود مشرف در اين فرض آيا حج اجير براى حج پدر، مجزى است يا خير؟ و هرگاه در مدينه تصميم‌بگيرد که آنچه را از مال پدر به اجير داده است با پدر حساب نکند و از مال خودش باشد، رفع اشکال مى‌شود يا نه؟
ج - در فرض مزبور استنابه در مورد پدر صدق نمى‌کند، و حَجةالاسلام از طرف پدر واقع نمى‌شود اگر از پدر وکالت مطلقه نداشته ولى اگر از مال خودش براى پدر حج بجا آورد حج صحيح است ولى از حَجةالاسلام پدر کفايت نمى‌کند.
«145» س - شخصى پس از آنکه به مدينه مشرف شد جنون پيدا کرد با توجه به اينکه سابقاً بر استقرار شده است، آيا مى‌شود براى او نايب گرفت يا خير، و اگر نشود، تبرع حج از او چه صورت دارد؟
ج - نيابت و تبرع در فرض سوال صحيح نيست.
«146» س - فردى پس از استطاعت مالى براى حج اسم‌نويسى کرد و براى دو سال بعد اسمش درآمد، ولى چند ماه قبل از حرکت، فوت کرد در حالى که پسرش را نايب قرار داده بود که براى او حج بجا آورد، در حالى که پسر خود استطاعت مالى داشته ولى در اسم‌نويسى مسامحه کرده و ننوشته است، در صورتى که اگر اسم نوشت شايد در همان سال اول، قرعه به نامش درمى‌آمد و شايد هم سالهاى بعد، اکنون پسر به مدينه آمده به عنوان نيابت حج بلدى از جانب پدر، و هنوز مُحرم نشده، چه وظيفه‌اى دارد؟
ج - در فرض مرقوم نيابت صحيح نيست، بلى اگر مجاز باشد مى‌تواند براى پدر نايب بگيرد و بايد براى خودش حج نمايد.
«147» س - شخصى اجير حج بلدى از قم شده و خودش ساکن اراک شده است، بعد از اجير شدن در نظر داشته که به قم برود و از آنجا حرکت کند، پس از چند روز در حالى که از موضوع شده، براى انجام کار ديگرى به قم و بعد از آنجا به تهران رفته است، آيا همان نيت قبلى براى حرکت از قم کافى است يا بايد برگردد به قم، و بر فرض خروج از ايران چه حکمى دارد؟
ج - اگر مى‌تواند بايد برگردد، اگر ارتکازاً هم فراموش کرده باشد و چنانچه برنگشت ولو در صورت تمکن، و حج را انجام داد، حج صحيح است و بالنسبه استحقاق اجرت دارد مگر آنکه مستأجر راضى به اين کيفيت باشد.
«148» س - آيا بر نايب واجب است که بر طبق فتواى مرجع تقليد منوب‌عنه اعمال حج را انجام دهد، يا مطابق وظيفه خودش عمل نمايد؟
ج - ميزان، وظيفه خود اوست اگر عمل به احتياط در جمع هر دو وظيفه ممکن نباشد ولى اگر اجير شده و به کيفيت خاصى، بايد طورى عمل کند که مراعات وظيفه خودش و کيفيت ذکر شده، بشود.
«149» س - آيا در اجاره براى اعمال حج لازم است اجير و مستأجر از يکديگر سوال کنند که مقلد چه کسى هستند يا نه؟
ج - لازم است تا آنکه بتوند در موارديکه احتياط امکان دارد به احتياط عمل کند و اگر عمل به احتياط در جمع هر دو وظيفه ممکن نباشد به وظيفه خود عمل کند.
«150» س - نايب چندماه قبل از حج به بلد منوب‌عنه مى‌رود و به عنوان نيابت حج حرکت مى‌کند و به وطن خودش يا محل ديگرى مى‌رود، و در ماه ذيحجه که عازم حج مى‌شود، ديگر به بلد منوب‌عنه نمى‌رود، کافى است يا نه؟ و چه وقت بايد برود؟
ج - کافى است.
«151» س - در موردى که مرحوم پدرم فرموده بود پسر بزرگ نيابتاً به مکه برود و من که پسر بزرگ هستم به وسيله ارث مستطيع شده‌ام اما تاکنون نتوانسته‌ام سهم خود را به پول مبدل کنم، آيا مى‌توانم با اين حال به جاى پدر حج بجا آورم يا نه؟
ج - چون فرض سوال عدم تمکن فروش است که استطاعت موقوف بر اوست مى‌توانيد به جاى پدر حج بجا آوريد.
«152» س - آيا جايز است براى نايب در طواف عمره تمتع يا طواف حج که طواف را در غير موسم حج بجا آورد يا نه؟
ج - جايز نيست زيرا طواف عمره تمتع بايد در اشهر حج قبل از عرفات و طواف حج تمتع تا آخر ذى‌حجة انجام شود مگر آنکه فراموش کرده باشد و بعد از اشهر حج متذکر شود که در اين صورت بعيد نيست در نايب بايد جمع کند بين انجام آن در همان زمان مباشرتاً اگر مجاز باشد و انجام آن در اشهر حج سال بعد. الله‌العالم
«153» س - شخصى قبلاً مستطيع بوده و به حج نرفته و الان هيچگونه قدرت مالى جهت انجام حج را ندارد، آيا فرزندش مى‌تواند تبرعاً از طرف حج نيابى انجام دهد؟
ج - نيابت در حج از حىّ صحيح نيست مگر در صورتى که شخص از جهت پيرى نتواند به حج برود يا مريض باشد و از جهت مرض نتواند برود و مأيوس از خوب شدن تا آخر عمر باشد.
«154» س - حج به نيابت حضرت ولى عصر - اروحنا له الفدا - چون در موسم حج تشريف دارند جايز است يا نه؟
ج - احتياط در آن است که حج را براى خود آورد و ثواب آخر اهدا کند.
«155» س - زنى که واجب الحج است وصيت کرده هک از اصل ترکه‌اش براى او حج بلدى توسط وصيش انجام شود، حال استطاعت جانى و مالى و غيره براى وصى او فراهم است، فقط از حيث عدم شرکت در نام‌نويسى براى حج، آنها با عذرى، استطاعت راهى ندارد، آيا مى‌تواند حج نيابى را انجام دهد؟
ج - وصى اگر قبلاً استطاعت نداشته و فعلاً هم راه براى او باز نيست الآن هم مستطيع نيست و مى‌تواند بريا حج نيابى اجير شود، ولى اگر بدون اينکه اجير شود و خود را به ميقات برساند نمى‌تواند حج نيابى بجا آورد و بايد براى خودش حج بجا آورد.
«156» س - کسى که حج نيابى انجام مى‌دهد اگر در قربانى شخص ثالثى را وکيل کرد ذابح چگونه نيت کند، آيا بايد نيت کند که به وکالت از ميت قربانى مى‌کنم يا بايد وکالت از نايب ميت کند؟ در هر صورت آيا بايد نام ميت را هم ببرد؟
ج - نام ميت بردن لازم نيست، بلکه چنانچه نيت که آنچه بر عهده نايب است انجام دهد صحيح است.
«157» س - کسى که براى حج اجير مى‌شود، اگر شرط کند که مثلاً براى طواف نساء يا يک عمل ديگرى که نيابت بردار است نايب مى‌گيرم، آيا اين شرط نافذ است و مى‌تواند عمل نمايد يا نه؟
ج - اگر عذر دارد نمى‌تواند قبول کند، بلى در قربانى مانع ندارد و شرط لازم نيست.
«158» س - کسى که احتمال قوى عقلايى مى‌دهد که نتواند اعمال را به نحو عادى انجام دهد و ممکن است حج تمتع را بدل به افراد کند، آيا مى‌تواند از حج واجب نيابت کند؟
ج - مى‌تواند نيابت کند در صورتيکه از اول يقين و اطمينان بر تحقق عذر نداشته باشد چنانچه عارض شد و عدول به افراد نمود بعيد نيست کفايت از حج تمتع نمايد.
«159» س - نايبى که در وقت قبول نيابت براى حج معذور نبوده است، و بعد از عقد اجاره در موقع عمل يا قبل از مُحرم شدن جزء معذورين شده و در هر عذرى که پيش آمده طبق وظيفه معذورين رفتار نمود، آيا حج او از منوب‌عنه کافى است؟ و آيا نسبت به نحوه عذر فرقى هست يا نه؟
ج - اگر عذر بعد از شروع به عمل حج عارض شد اشکال ندارد ولى قبل از عمل خالى از اشکال نيست و در اين جهت فرقى بين اقسام عذرها نمى‌باشد.
«160» س - کسانى که در حال اجير شدن، از معذورين نبوده‌اند و بعداً در اثناء عمل عذر عارض شده است، آيا نيابتشان صحيح است ومستحق تمام اجرت مى‌باشند يا نه؟
ج - اشکال ندارد و تمام اجرت را در صورتيکه به وظيفه خود عمل کرده باشد مستحق خواهد شد.
«161» س - خدمه اى که از روى جهل به مسأله اجير شده‌اند و وقوف اختيارى مشعر را درک نکرده‌اند فعلاً تکليفشان چيست؟ و همچنين ساير معذورينى که حج ناقص از اين قبيل انجام داده‌اند تبرعاً يا با اجرت؟
ج - اگر وقوف در مشعر در شب عيد را انجام داده و از روى جهل قبل از فجر کوچ کرده و تا ظهر روز عيد نتوانسته برگردد حج او صحيح است و بايد يک گوسفند قربانى کند ولى کفايت از منوب‌عنه نمى‌کند امّا اگر تا ظهر روز عيد برگشت به مشعر و درک وقوف اضطرارى را نمود حج او صحيح است و کفاره ندارد و بعيد نيست در اين صورت کفايت از حج منوب‌عنه بنمايد.
«162» س - در مناسک آمده است که معذور نمى‌تواند نايب شود، معذور به چه کسى گفته مى‌شود؟ لطفاً حدّ آن را معين کنيد، مثلاً کسى که نمى‌تواند نماز طواف را صحيح بخواند، يا نمى‌تواند خودش رمى حجرات کند، و يا نمى‌تواند قربانى نمايد، و يا نمى‌تواند يکى ديگر از واجبات حج را اعم از ارکان و غير ارکان انجام دهد، معذور است يا خير؟
ج - هر کس نتواند اعمال اختيارى حج را انجام دهد معذور است و نمى‌تواند نايب شود، ولى مباشرت در ذبح در حال اختيار هم لزوم ندارد، و لذا کسى که نمى‌تواند ذبح کند مى‌تواند براى حج نايب شود و براى ذبح نايب بگيرد.
«163» س - کسى که نماز او صحيح نيست و براى حج به نيابت آمده است آيا نيابت او صحيح است؟ و مفروض اين است که به عنوان نيابت مُحرم شده است؟
ج - اگر از قرائت صحيح معذور است، نيابت او اشکال دارد و اگر معذور نيست بايد با قرائت صحيح نماز را بخواند.
«164» س - اگر مستنيب يا منوب‌عنه در وقت نيابت بدانند که نايب جزء معذورين است و او را نايب کنند، اولاً آيا اجرت نيابت براى نايب حلال است يا نه؟ و ثانياً آيا حج نيابتى او صحيح و از حَجةالاسلام يا غير حَجةالاسلام منوب‌عنه کفايت مى‌کند يا نه؟
ج - با فرض اينکه معذور بوده و استيجار شده استحقاق اجرت ندارد، و کفايت نمى‌کند.