نيابت در حج
نيابت يعنى شخص نايب عملى را که برعهده منوب عنه بوده انجام دهد تا منوب عنه برىءالذمه شود. چه نايب عمل را مجانى و تبرعى انجام دهد يا اجير شود يا به عقد جعاله و امثال آن انجام دهد.
مسأله 162 ـ نايب بايد در نيابت قصد امتثال امر متوجه به منوب عنه را بکند. ولى لازم نيست اسم او را به زبان بياورد. و تعيين او به نحو اجمال و اشاره کافى است.
مسأله 163 ـ نايب بايد طبق فتواى مرجع تقليد خود عمل کند، اگر چه طبق فتواى مرجع تقليد منوب عنه عمل او اشکال داشته باشد. بلى اگر منوب عنه از او خواسته باشد که به کيفيت خاصى عمل کند بايد به گونه اى عمل را بجا آورد که هم وظيفه طبق نظر مرجع تقليد خودش مراعات شده باشد و هم خواسته او.
(71صفحه)
مسأله 164 ـ نايب بايد عمره و حج را به نيت منوب عنه انجام دهد، و اگر به جهت فراموشى يا علت ديگرى براى خود محرم به احرام عمره تمتع يا عمره مفرده شد، بايد آن عمل را تمام کرده، و بعد براى انجام عمره تمتع به نيت منوب عنه از يکى از مواقيت معروفه محرم شود.
مسأله 165 ـ نايب بايد طواف نساء را به قصد منوب عنه بجا آورد. ولى تا وقتى طواف نساء را به صورت صحيح انجام نداده، همسر بر او حلال نمى شود. و منوب عنه وظيفه اى ندارد.
مسأله 166 ـ همان گونه که نيابت در کل اعمال حج صحيح است در بعضى از اعمال حج نيز صحيح است. اما تبرّع در نيابت از فرد زنده در اجزاء کافى نيست و حتماً بايد منوب عنه وکالت دهد.
مسأله 167 ـ لباس احرام و پول قربانى و کفاره اگر واجب شود به عهده نايب است. مگر اين که شرط کند که مستأجر بدهد.
مسأله 168 ـ کسى که حج بر او مستقر شده و نمى تواند
(72صفحه)
به مکه برود و ناچار است نايب بگيرد مى تواند از ميقات نايب بگيرد، اگر چه نيابت از بلد بهتر است.
مسأله 169 ـ اگر نايب بعد از احرام و دخول در حرم، در حرم بميرد کفايت از حج منوب عنه مى کند. اما اگر قبل از دخول به حرم. يا بعد از دخول و خارج از حرم بميرد کفايت از حج منوب عنه نمى کند.
مسأله 170 ـ نيابت يک شخص از چند نفر در حج واجب در يک سال صحيح نيست، بلى شخصى که نيابت گرفته يک حج واجب انجام دهد مى تواند در جزئيات حج، مثل طواف، سعى، رمى، ذبح و... از ديگران نايب شود.
مسأله 171 ـ نيابت يک شخص از ديگران و براى خود در حج استحبابى در يکسال. يا عمره مفرده يا طواف مستحبى مانعى ندارد. چه به نحو اجاره باشد يا تبرعى.
مسأله 172 ـ انجام عمره و حج مستحبى و طواف مستحبى چه تبرعى باشد يا اجير شده باشد به نيابت از کسى که در مکه حاضر است محل تأمل و اشکال است هر چند معذور باشد.
(73صفحه)
مسأله 173 ـ صحت نيابت از افراد زنده براى خواندن نماز مستحبى در مسجد الحرام و مسجد النبى يا ساير اماکن مقدسه و مشاهد مشرفه مشکل است. بلکه مى توانند نماز بخوانند و ثواب آن را به هرکس مايل بودند اهدا کنند.
مسأله 174 ـ نايبى که خودش حج يا عمره بجا نياورده احتياط مستحب آن است که بعد يا قبل از اعمال نيابت يک عمره مفرده براى خودش بجاآورد.
مسأله 175 ـ در فرض سابق چنانچه بخواهد آن عمره مفرده را مشترکاً براى خودش و منوب عنه و پدر و مادر و... انجام دهد صحيح است.
مسأله 176 ـ نيابت در موارد زير صحيح است:
1 ـ نيابت از ميت در حج مستحبى و واجب مطلقاً.
2 ـ نيابت از حى در حج مستحبى و واجب در بعضى موارد.
مسأله 177 ـ اگر کسى اجير شده باشد که براى فرد ديگر حج بجاآورد واجب است طبق قرارداد اجاره عمل کرده و حج را به نيابت از او انجام دهـد.
(74صفحه)
مسأله 178 ـ نايب به محض اجير شدن مستحق اجرت مى باشد. و اگر حجة الاسلام را انجام ندهد يا باطل انجام دهد بايد اجرت را پس بدهد.
مسأله 179 ـ اگر اجير شود که در سال معينى حج بجاآورد تأخير جايز نيست، و اگر در سالهاى بعد بجا آورد هر چند ذمه منوب عنه برى مى شود. اما نايب استحقاق اجرت را پيدا نمى کند.
مسأله 180 ـ اگر اجرت در مقابل برىء الذمه شدن منوب عنه باشد و اجير بعد از محرم شدن و دخول در حرم، در حرم بميرد چون ذمه منوب عنه برى مى شود مالک تمام اجرت مى شود. و اگر قبل از دخول در حرم يا بعد از دخول، خارج از حرم بميرد استحقاق هيچگونه اجرتى ندارد.
مسأله 181 ـ اگر اجرت در مقابل رفت و برگشت و اعمال حج باشد، و اجير کل اعمال را انجام دهد، مالک تمام اجرت مى شود. اما اگر مقدارى از اعمال را انجام دهد چه ذمه منوب عنه برى بشود ـ مثل اينکه بعد از احرام و دخول در حرم بميرد ـ و چه نشود، فقط به همان
(75صفحه)
مقدار استحقاق اجرت دارد.
مسأله 182 ـ کسى که براى حج بلدى اجير شده واجب است از محل زندگى منوب عنه به قصد حج حرکت کند، و لازم نيست اين سفر متصل به روز حرکت به حج باشد. بلکه مى تواند به قصد حج از آنجا به وطن خود آمده و پس از مدتى به حج برود.
مسأله 183 ـ نايب حق ندارد بدون اجازه، نيابت را به ديگرى واگذار کند و اگر چنين کارى را انجام داد و شخص ثالث عمل را بجاآورد هر چند ذمه منوب عنه برى مى شود. ولى بايد پول را به صاحبش برگرداند. و اجرت وى را بايد خودش بدهد.