شرايط نايب
مسأله 184 ـ شرايطى که در نايب معتبر است عبارتند از:
1 ـ بلوغ.
2 ـ عقل.
(76صفحه)
3 ـ ايمان.
4 ـ آگاهى به مناسک حج.
5 ـ معذور نبودن در اعمال حج.
6 ـ وثوق و اطمينان به انجام حج.
بلوغ
مسأله 185 ـ نيابت غيربالغ در حج هر چند مميز باشد بنابر احتياط واجب صحيح نيست و کفايت نمى کند، و در اين مورد فرقى نمى کند که تبرعى انجام دهد يا به اجاره.
عقل
مسأله 186 ـ نيابت مجنون، حتى مجنون ادوارى اگر در هنگام عمل مجنون شود صحيح نيست و کفايت نمى کند.
مسأله 187 ـ نيابت مجنون ادوارى اگر مطمئن باشد در طول اعمال حالت جنون بر او عارض نمى شود صحيح است، و همچنين نيابت سفيه نيز صحيح است.
(77صفحه)
ايمان
مسأله 188 ـ نايب بايد مؤمن باشد. يعنى علاوه بر اعتقاد به خدا، نبوت، معاد، شيعه دوازده امامى نيز باشد. و نيابت مسلمان غيرشيعه کفايت نمى کند.
آگاهى به مناسک حج
مسأله 189 ـ نايب هنگام اجير شدن بايد اجمالا احکام حج را بداند تا اجاره او صحيح باشد. و لازم نيست تفصيلا تمام مناسک حج را بداند. بلکه اگر بتواند با ارشاد ديگرى مناسک را به طور صحيح انجام دهد کافى است.
معذور نبودن در اعمال حج
مسأله 190 ـ نيابت شخص معذور صحيح نيست. حتى اگر تبرعى باشد. و اگر اجير شده باشد مالک مال الاجاره نشده و بايد پول را به صاحبش برگرداند.
مسأله 191 ـ کسى که نتواند اعمال اختيارى حج را انجام دهد. مثلا شب عيد مجبور باشد همراه معذورين
(78صفحه)
به منى رفته و وقوف اختيارى مشعر را درک نکند يا نتواند رمى جمره انجام دهد نمى تواند نايب شود. بلى نايب تنها مى تواند در ذبح ديگرى را وکيل کند.
مسأله 192 ـ افرادى که مى دانند بايد شب عيد همراه زنان يا جهت انجام امور خدماتى حجاج قبل از طلوع فجر وارد منى شوند چنانچه بتوانند بين الطلوعين به مشعر برگردند و وقوف اختيارى را درک کنند مى توانند نيابت قبول کنند. و الا نيابت آنان صحيح نيست.
مسأله 193 ـ افرادى که مجبورند قبل از ايام تشريق (روزهاى يازدهم، دوازدهم و سيزدهم ذى الحجه) جهت آماده سازى منى و عرفات يا تهيه اتوبوس به خارج مکه بروند و برگردند مى توانند نيابت قبول کنند، و از اين جهت مانعى ندارد.
مسأله 194 ـ کسى که نماز او صحيح نيست، مثلاً در قرائت مشکل دارد، يا نمى تواند مستقيم بايستد، يا نمى تواند به صورت صحيح رکوع و سجود بجا آورد، نمى تواند نايب شود. و حتى اگر تبرعاً براى کسى حج بجا آورد مجزى نيست.
(79صفحه)
مسأله 195 ـ کسى که نماز او صحيح نيست اگر مطمئن باشد مى تواند نماز خود را تصحيح کند يا به هر صورت نماز خود را صحيح بجاآورد ـ اگر چه با تلقين ديگرى ـ نيابت وى صحيح است.
مسأله 196 ـ نيابت کسى که لال است، يا کسى که در هنگام اجير شدن مى داند که هنگام اعمال نمى تواند وضو بگيرد صحيح نيست. و همچنين نيابت کسى که دست يا پاى مصنوعى دارد صحيح نيست.
مسأله 197 ـ نيابت کسى که از راه رفتن معذور است و براى طواف و سعى ناچار است از تخت روان يا ويلچر استفاده کند صحيح نيست.
مسأله 198 ـ نيابت کسى که به جهت ضيق وقت يا علت ديگرى بايد حج إفراد انجام دهد از کسى که وظيفه او حج تمتع است صحيح نيست.
مسأله 199 ـ نيابت کسى که بداند ناچار است اعمال مکه را بر وقوفين مقدم مى دارد صحيح نيست. بلى اگر عذر طارى باشد اشکال ندارد و صحيح است.
مسأله 200 ـ کسى که حج بر او واجب است نبايد نيابت
(80صفحه)
قبول کند. ولى اگر اجير شد هر چند معصيت کرده است ولى حج نيابى او صحيح است و مبرئ ذمه منوب عنه مى باشد و استحقاق اجرت المسمى را دارد. هر چند حج بر خودش مستقر مى شود.
مسأله 201 ـ نيابت زنى که در موارد ذيل معذور است صحيح است:
1 ـ به جهت عادت ماهانه مجبور شود حج إفراد انجام دهد يا اعمال حج را مقدم بر وقوفين کند.
2 ـ وقوف اختيارى بين الطلوعين مشعر را درک نکند و بعد از نيمه شب به منى برود يا شب رمى کند.
3 ـ به جهت عادت ماهانه از انجام طواف معذور باشد و استنابه کند.
مسأله 202 ـ در نايب شرط نيست که همجنس منوب عنه باشد. لذا نيابت مرد از زن يا زن از مرد صحيح است.
مسأله 203 ـ نيابت صروره، يعنى کسى که سال اول حج او است صحيح است.
مسأله 204 ـ نذر قبل از ميقات عذر محسوب
(81صفحه)
نمى شود. لذا نيابت کسى که مى خواهد با نذر صحيح قبل از ميقات محرم شود، صحيح است.
مسأله 205 ـ شخصى که به نيابت وارد جده شده اگر نگذارند به مواقيت معروفه برود عذر طارى محسوب شده و نيابتش صحيح است. و در فرض مزبور با نذر از جده محرم شود و در ادنى الحل احتياطاً تجديد احرام کند.
مسأله 206 ـ اگر نايب از روى جهل از مکه خارج شد و براى احرام مجدد نتوانست به مواقيت معروفه برود بايد از ادنى الحل به نيابت از منوب عنه محرم شود و حج تمتع را انجام دهد. اما کفايت آن از منوب عنه مشکل است.
مسأله 207 ـ اگر نايب در ارتکاب بعضى از محرمات احرام مضطر باشد يا حتى با اختيار انجام دهد نيابتش صحيح است. ولى کفاره آن به عهده خودش مى باشد.
مسأله 208 ـ شخصى که فکر مى کرد معذور است اگر از روى جهل به مسأله يا عصيان براى انجام اعمال حج اجير شود، اگر در هنگام اعمال عذر او برطرف شده و
(82صفحه)
بتواند حج کامل انجام دهد صحيح است، و استحقاق اجرت المسمى را دارد.
مسأله 209 ـ کسى که هنگام قبول نيابت اطمينان داشته که مى تواند حج را به صورت صحيح انجام دهد، هر چند بعد از آن جزء معذورين قرار گيرد نيابت او صحيح و ذمه منوب عنه برى مى شود. و به عبارت ديگر عذر طارى ضررى ندارد.
مسأله 210 ـ کسى که از ابتدا مطمئن بوده مى تواند حج تمتع انجام دهد و نايب شده نيابت او صحيح است، اگر چه بعداً به واسطه عذرى که اتفاقاً پيش آمده مجبور شود حج إفراد انجام دهد. که در اين صورت ذمه منوب عنه برى مى شود.
مسأله 211 ـ کسى که معذور است و نمى تواند حج نيابى انجام دهد اگر بخواهد براى کسى حج استحبابى بجاآورد مى تواند حج را به نيت خودش انجام دهد و ثوابش را به آن فرد هديه کند.
مسأله 212 ـ کسى که عمره تمتع را براى خودش بجاآورد واجب است حج تمتع را نيز براى خود بجاآورد.
(83صفحه)
و اين شخص نمى تواند عمره تمتع انجام شده را براى فردى منظور و به نيابت از او حج تمتع بجا آورد.
مسأله 213 ـ در فرض سابق اگر عصياناً بخواهد به نيابت از ديگرى حج تمتع انجام دهد بايد به يکى از مواقيت پنجگانه برود و از آنجا به نيابت از منوب عنه براى عمره تمتع مجدداً محرم شود، و پس از انجام عمره تمتع حج تمتع را به نيابت او بجا آورد، که در اين صورت نيابت صحيح و مجزى از منوب عنه است.
وثوق و اطمينان به انجام حج
مسأله 214 ـ به مجرد گرفتن نيابت ذمه منوب عنه برى نمى شود، بلکه بايد حج انجام شود. بنابراين اگر اجير به هر علتى حج را انجام نداد، بايد دوباره براى او نيابت بگيرند.
(84صفحه)