مساقات
سوال 1 :
- آيا مزارعه و مساقات و مضاربه که در زمان رسول اکرم (صلّى اللّه عليه و آله) معمول بوده محدود به زمان معينى بوده يا اينکه هميشه به قوت خود باقى است؟
جواب:
- مذکورات از معاملات مشروعه هستند و شرعيّت آنها اختصاص به زمان خاصّى ندارد.
مغارسه
سوال 2 :
- يک نفر زمين آبى خود را به يک نفر ديگر داده تا بالمناصفه درخت کارى کند و او نيز قبول کرده پس از مدتى غرس کننده درختها از تعداد 208 اصله درخت معين که نصفش 104 اصله درخت بوده از سهم خود را در قبال مبلغ 24000 ريال قبل از تقسيم درختان به يک شخص ديگر فروخته است سپس شخص خريدار جهت بريدن درختان به باغ مراجعه مى‌نمايد که در آن موقع شرکاى باغ فوق با هم اختلاف پيدا مى‌نمايند و از بريدن درختان فروخته شده ممانعت به عمل مى‌آيد. پس از آن فروشنده
استفتاءات، ج2، ص: 275
سندى با دستخط روحانى محل به خريدار مى‌دهد تا اختلافشان رفع گردد و پس از آن مبادرت به بريدن درختان نمايد ولى اين اختلاف تا اوايل پيروزى انقلاب اسلامى در دادگاه به طول انجاميده و موضوع به جايى نرسيده، سپس شخص فروشنده با سوء استفاده از موقعيت انقلاب اسلامى فرصت را مناسب ديده با توسّل به زور درختهاى فروخته شده را به اضافه 104 اصله درخت ديگر که سهم شريک باغ خودش بوده رويهم رفته به کسى ديگر فروخته و اقدام به قطع درختان در روز 22 بهمن 57 نمودند و چند ماشين از درختهاى مزبور را جهت فروش به محل ديگر برده و چون موضوع زور در ميان بوده توسط اهالى محل از بردن بقيّه درختها ممانعت به عمل آورده و متوقف شده که اکنون مقدار قابل توجهى از آن درختان حيف و ميل گرديده لطفا با توجه به توضيحات مذکور بفرماييد تکليف و وظيفه شرعى اين سه نفر دست‌اندر کار چيست؟
جواب:
- در فرض سوال اگر اصل درختان از فروشنده بوده درختان ملک او است و قرارداد مناصفه باطل است و مى‌تواند تمام آنها را قطع کند و بفروشد ولى اجرت المثل زمين مالک زمين را بايد بپردازد، و اگر به زمين خسارتى وارد کرده جبران نمايد.
سوال 3 :
- فردى يک زمين از کسى مطابق عرف محل گرفته است که درخت غرس نمايد، درخت غرس کرده ولى در خدمت و توجه به درختان با بودن استعداد کوتاهى کرده و به انجام نرسانيده قاعدتا اگر به درخت توجه گردد در مدت سه سال مثمر ثمر مى‌گردد و قابل استفاده خواهد بود و از شش سال به بالا به حدّ اعلاى استفاده بخشى خواهد رسيد اما فرد مذکور عمدا کوتاهى کرده و تا حال که بيست سال است دينارى از ثمر درخت و در آمد زمين عايد مالک نگرديده است آيا مالک مى‌تواند از غارس ادعاى
استفتاءات، ج2، ص: 276
زيان و خسارت نمايد؟
جواب:
- در فرض مذکور مالک زمين حق دعواى خسارت بر غارس ندارد.
سوال 4 :
- اگر شوهر در ملک زن درخت غرس نمايد و مدت بيست و پنج سال زحمت بکشد تا آن ملک قابل استفاده بشود آيا حق غرس دارد يا خير؟
جواب:
- از زمين حق ندارد.
سوال 5 :
- شخصى از روى جهالت و نادانى و عدم آگاهى از مسائل وقف، زمين موقوفه‌اى را که قسمت عمده آن در سابق نخل کار و قسمتى مزرعه کار بود اکنون به عنوان مغارست، درخت ليمو و نخل در آن زمين کاشته است و در قبال زحمات خود تعدادى از اين درختهاى مغروسه را به عنوان ملک طلق خود تصرف نموده و از آنها بهره‌بردارى مالکانه مى‌نمايد آيا چنين کارى از نظر شرع مقدس اسلام صحيح است يا خير؟ و اگر صحيح نيست آيا راهى براى جبران زحمات اين شخص وجود دارد يا خير؟
جواب:
- در صورتى که نهال درختان از غارس است درختان ملک او است و بايد اجرت المثل زمين موقوفه را بپردازد که با نظر متولى شرعى وقف در جهت وقف صرف شود.
سوال 6 :
- اگر آب و زمينى به شخصى تحويل شود که درخت بکارد و پس از چهار سال که درخت به ثمر رسيد نصف زمين و درخت جهت غارس
استفتاءات، ج2، ص: 277
و نصف زمين و درخت جهت مالک باشد آيا اين معامله و قرارداد باطل است يا نه؟ اگر باطل باشد و درخت‌هايى را که غرس نموده بخواهد بيرون بياورد.
بايد جاى آن را هم پر نمايد يا خير؟
جواب:
- مغارسه باطل است و درختان ملک صاحب نهال آنها است و اگر مالک صاحب آنها است و بدستور او غرس شده اجرت المثل عامل را ضامن است و چنانچه غارس مالک آنها است اجرت زمين را به صاحب زمين بدهکار است و جاى درختان را بايد پر کند.
استفتاءات، ج2، ص: 279