سجود
مسأله 1054 :
نـمازگزار بايد در هر رکعت از نمازهاى واجب و مستحب بعد از رکوع دو سجده کند , و سجده آن است که به هيات مخصوص پيشانى را به قصد خضوع به زمين بگذارد.
و در حال سجده در نماز واجب است که کف دو دست و دو زانو و دو انگشت بزرگ پاها را بر زمين بگذارد.
مسأله 1055 :
دو سجده روى هم يک رکن است , و اگر کسى در نماز واجب - هر چند از روى فراموشى - در يک رکـعـت هـر دو را ترک کند نمازش باطل است , و همچنين است بنابر احتياط لازم اگر دو سجده در يک رکعت از روى فراموشى اضافه کند.
مسأله 1056 :
اگر عمدا يک سجده کم يا زياد کند , نمازش باطل مى شود و اگر سهوا يک سجده کم يا زياد کند حکم آن بعدا گفته خواهد شد.
مسأله 1057 :
کسى که مى تواند پيشانى را به زمين بگذارد اگر آن را عمدا يا سهوا به زمين نگذارد , سجده نکرده اسـت , اگر چه جاهاى ديگر به زمين برسد , ولى اگر پيشانى را به زمين بگذارد و سهوا جاهاى ديگر را به زمين نرساند يا سهوا ذکر نگويد سجده صحيح است .
مسأله 1058 :
بـهـتر آن است که در حال اختيار در سجده سه مرتبه سبحان اللّه يا يک مرتبه سبحان ربى الاعلى وبحمده بگويد , و بايد اين کلمات دنبال هم و به عربى صحيح گفته شود , و ظاهر اين است که گفتن هر ذکـرى کفايت مى کند ولى بنابر احتياط لازم بايد به اين مقدار باشد و مستحب است سبحان ربى الاعلى و بحمده را سه يا پنج يا هفت مرتبه يا بيشتر بگويد.
مسأله 1059 :
در حال سجود بايد بدن نمازگزار آرام باشد او نبايد بدن خود را به اختيار طورى حرکت دهد که از حال آرام بودن خارج شود حتى - بنابر احتياط - اگر مشغول به ذکر واجب هم نباشد.
مسأله 1060 :
اگـر پيش از آنکه پيشانى به زمين برسد و بدن آرام بگيرد عمدا ذکر سجده را بگويد يا پيش از تمام شدن ذکر عمدا سر از سجده بردارد نماز باطل است .
مسأله 1061 :
اگـر پـيـش از آنـکه پيشانى به زمين برسد سهوا ذکر سجده را بگويد , و پيش از آنکه سر از سجده بردارد , بفهمد اشتباه کرده است , بايد آرام بگيرد و دوباره ذکر را بگويد.
مسأله 1062 :
اگـر بـعـد از آنـکـه سر از سجده برداشت , بفهمد پيش از آنکه ذکر سجده تمام شود سر برداشته , نمازش صحيح است .
مسأله 1063 :
اگـر مـوقـعى که ذکر سجده را مى گويد , يکى از هفت عضو را عمدا از زمين بردارد , نماز باطل مـى شـود , ولـى مـوقـعى که مشغول گفتن ذکر نيست اگر غير پيشانى جاهاى ديگر را از زمين بردارد و دوباره بگذارد اشکال ندارد مگر آنکه با آرام بودن بدنش منافات داشته باشد که در اين صورت نمازش بنابر احتياط باطل مى شود.
مسأله 1064 :
اگـر پـيـش از تـمـام شدن ذکر سجده , سهوا پيشانى را از زمين بردارد نمى تواند دوباره به زمين بگذارد , و بايد آن را يک سجده حساب کند.
ولى اگر جاهاى ديگر را سهوا از زمين بردارد , بايد دو مرتبه به زمين بگذارد و ذکر را بگويد.
مسأله 1065 :
بعد از تمام شدن ذکر سجده اول , بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد و دوباره به سجده رود.
مسأله 1066 :
جـاى پـيـشـانى نمازگزار بايد از جاى زانوها و سر انگشتان پاى او بلندتر يا پست تر از چهار انگشت بـسـتـه نـباشد بلکه احتياط واجب آن است که جاى پيشانى او از جاى ايستادنش پست تر يا بلندتر از چهار انگشت بسته نيز نباشد.
مسأله 1067 :
در زمين سراشيب - هر چند که سراشيبى آن درست معلوم نباشد - اگر جاى پيشانى نمازگزار از جاى زانوها و انگشتهاى پاى او بيش از چهار انگشت بسته بلندتر يا پست تر باشد نماز او محل اشکال است .
مسأله 1068 :
اگر پيشانى را اشتباها بر چيزى بگذارد که از جاى زانوها و انگشتهاى پاى او بلندتر از چهار انگشت بـسـته است , چنانچه بلندى آن به قدرى است که نمى گويند در حال سجده است , بايد سر را بردارد و به چـيـزى کـه بـلـنـدى آن بـيـش از چهار انگشت بسته نيست بگذارد , و اگر بلندى آن به قدرى است که مى گويند در حال سجده است , چنانچه پس از انجام ذکر واجب ملتفت شود مى تواند سر از سجده بردارد و نـماز را تمام کند و اگر قبل از انجام ذکر واجب ملتفت شد , بايد پيشانى را از روى آن به روى چيزى که بـلندى آن به اندازه چهار انگشت بسته يا کمتر است بکشد و ذکر واجب را بجا آورد و اگر کشيدن پيشانى ممکن نباشد , مى تواند ذکر واجب را در همان حال بجا آورد و نماز را تمام کند , و لازم نيست نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1069 :
بـايد بين پيشانى و آنچه بر آن سجده صحيح است چيز ديگرى فاصله نباشد پس اگر مهر به قدرى چـرک بـاشـد کـه پـيشانى به خود مهر نرسد , سجده باطل است ولى اگر مثلا رنگ مهر تغيير کرده باشد اشکال ندارد.
مسأله 1070 :
در سجده بايد دو کف دست را به زمين بگذارند , ولى در حال ناچارى پشت دست هم مانعى ندارد و اگر پشت دست هم ممکن نباشد بنابر احتياط بايد مچ دست را به زمين بگذارد و چنانچه آن را هم نتواند , تا آرنج هر جا را که مى تواند به زمين بگذارد , و اگر آن هم ممکن نيست گذاشتن بازو کافى است .
مسأله 1071 :
در سجده بايد دو انگشت بزرگ پاها را به زمين بگذارد ولى لازم نيست که سر دو انگشت را به زمين بگذارد , بلکه گذاشتن ظاهر يا باطن آنها نيز کفايت مى کند و اگر انگشتهاى ديگر پا يا روى پا را به زمين بـگذارد , يا به واسطه بلند بودن ناخن , شست به زمين نرسد نماز باطل است , و کسى که از روى تقصير و ندانستن مسأله نمازهاى خود را اين طور خوانده , بايد دوباره بخواند.
مسأله 1072 :
کسى که مقدارى از شست پايش بريده , بايد بقيه آن را به زمين بگذارد , و اگر چيزى از آن نمانده يـا اگـر مـانده خيلى کوتاه است , بنابر احتياط بايد بقيه انگشتان را بگذارد , و اگر هيچ انگشت ندارد , هر مقدارى که از پا باقى مانده به زمين بگذارد.
مسأله 1073 :
اگر به طور غير معمول سجده کند , مثلا سينه و شکم را به زمين بچسباند , يا پاها را مقدارى دراز کند چنانچه بگويند سجده کرده نمازش صحيح است , ولى اگر بگويند دراز کشيده و سجده صدق ننمايد نماز او باطل است .
مسأله 1074 :
مـهـر يـا چـيز ديگر که بر آن سجده مى کند , بايد پاک باشد ولى اگر مثلا مهر را روى فرش نجس بگذارد يا يک طرف مهر نجس باشد و پيشانى را به طرف پاک آن بگذارد اشکال ندارد.
مسأله 1075 :
اگـر در پيشانى دمل يا زخم و مانند آن باشد که نتواند آن را بر زمين بگذارد چنانچه آن دمل مثلا همه پيشانى را فرا نگرفته باشد بايد با جاى سالم پيشانى سجده کند و اگر سجده کردن با جاى سالم توقف بـر آن داشـتـه باشد که زمين را گود کند و دمل را در گودال و جاى سالم را به مقدارى که براى سجده کافى باشد بر زمين بگذارد بايد اين کار را انجام دهد.
مسأله 1076 :
اگـر دمـل يا زخم تمام پيشانى را فرا گرفته باشد بايد به بعضى از اجزاء صورت خود سجده کند و احـتـيـاط لازم آن اسـت که اگر مى تواند به چانه سجده کند و اگر نمى تواند به يکى از دو طرف پيشانى سجده کند و اگر سجده کردن به صورت به هيچ وجه ممکن نبود بايد براى سجده اشاره کند.
مسأله 1077 :
کـسى که مى تواند بنشيند ولى نمى تواند پيشانى را به زمين برساند , بايد به قدرى که مى تواند خم شود و مهر يا چيز ديگرى را که سجده بر آن صحيح است , روى چيز بلند گذاشته و طورى پيشانى را بر آن بـگذارد که بگويند سجده کرده است , ولى بايد کف دستها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول به زمين بگذارد.
مسأله 1078 :
اگر چيز بلندى نباشد که مهر يا چيز ديگرى که سجده بر آن صحيح است بگذارد و کسى هم نباشد کـه مـثـلا مهر را بلند کند و بگيرد تا آن شخص بر آن سجده کند احتياط آن است که مهر يا چيز ديگر را با دست بلند کرده و بر آن سجده نمايد.
مسأله 1079 :
کسى که هيچ نمى تواند سجده نمايد بايد براى سجده با سر اشاره کند , و اگر نتواند بايد با چشمها اشاره نمايد و اگر با چشمها هم نمى تواند اشاره کند بنابر احتياط لازم بايد با دست و مانند آن براى سجده اشاره کند و در قلب نيز نيت سجده نمايد و ذکر واجب را بگويد.
مسأله 1080 :
اگـر پـيـشانى بى اختيار از جاى سجده بلند شود , چنانچه ممکن باشد بايد نگذارد دوباره به جاى سجده برسد و اين يک سجده حساب مى شود , چه ذکر سجده را گفته باشد يا نه .
و اگر نتواند سر را نگهدارد و بى اختيار دوباره به جاى سجده برسد , همان يک سجده حساب مى شود ولى اگر ذکر نگفته باشد احتياط مستحب آن است که آن را به قصد قربت مطلقه بگويد.
مسأله 1081 :
جـايى که انسان بايد تقيه کند مى تواند بر فرش و مانند آن سجده نمايد , و لازم نيست براى نماز به جاى ديگر برود يا نماز را تاخير بيندازد تا در همان جا بعد از رفع سبب تقيه بجا آورد.
ولـى اگـر بتواند بر حصير يا چيزى که سجده بر آن صحيح مى باشد , طورى سجده کند که مخالفت تقيه نکرده باشد نبايد بر فرش و مانند آن سجده نمايد.
مسأله 1082 :
اگر روى تشک پر و مانند آن سجده کند , در صورتى که بدن روى آن آرام نگيرد باطل است .
مسأله 1083 :
اگر انسان ناچار شود که در زمين گل نماز بخواند , چنانچه آلوده شدن بدن و لباس براى مشقت نـدارد , بـايـد سـجـده و تشهد را به طور معمول بجا آورد و اگر مشقت دارد , در حالى که ايستاده , براى سجده با سر اشاره کند و تشهد را ايستاده بخواند و نمازش صحيح است .
مسأله 1084 :
در رکـعـت اول و رکـعت سومى که تشهد ندارد , مثل رکعت سوم نماز ظهر و عصر و عشا احتياط واجب اين است که بعد از سجده دوم قدرى بى حرکت بنشيند و بعد برخيزد.