سجود
مسأله 1054 :
نمازگزار بايد در هر رکعت از نمازهاى واجب و مستحب ، بعد از رکوع دو سجده کند ، يعنى پيشانى را به قصد خضوع به زمين بگذارد ، و در سجده ء نماز واجب است که کف دو دست و دو زانو و دو انگشت بزرگ پاها را بر زمين بگذارد .
مسأله 1055 :
دو سجده روى هم يک رکن است ، و اگر کسى در نماز واجب عمدا يا از روى فراموشى در يک رکعت هر دو را ترک کند ، يا دو سجده ء ديگر به آنها اضافه نمايد ، نمازش باطل است .
مسأله 1056 :
اگر عمدا يک سجده کم يا زياد کند ، نمازش باطل مى شود ، و اگر سهوا يک سجده کم يا زياد کند حکم آن خواهد آمد .
مسأله 1057 :
اگر پيشانى را عمدا يا سهوا به زمين نگذارد ، سجده نکرده است اگر چه جاهاى ديگر به زمين برسد ، ولى اگر پيشانى را به زمين بگذارد و سهوا جاهاى ديگر را به زمين نرساند ، يا سهوا ذکر نگويد ، سجده صحيح است .
مسأله 1058 :
در حال اختيار واجب است در سجده سه مرتبه ( سبحان الله ) يا يک مرتبه ( سبحان ربي الاعلى وبحمده ) يا هر ذکرى که به اين مقدار باشد بگويد ، و احتياط مستحب آن است که تسبيح را بر مطلق ذکر مقدم بدارد ، و بايد اين کلمات دنبال هم و به عربى صحيح گفته شود ، و مستحب است ( سبحان ربي الاعلى وبحمده ) را سه يا پنج يا هفت مرتبه يا بيشتر بگويد . مسأله 1059 - در سجود بايد به مقدار ذکر واجب بدن آرام باشد ، و همچنين - بنابر احتياط واجب - در موقع گفتن ذکر مستحب ، در صورتى که آن را به قصد ذکر در سجده بگويد .
مسأله 1060 :
اگر پيش از آن که پيشانى به زمين برسد و بدن آرام بگيرد ، عمدا ذکر سجده را بگويد ، يا پيش از تمام شدن ذکر عمدا سر از سجده بر دارد ، نماز باطل است ، مگر اين که جاهل قاصر باشد ، که در اين صورت در هر دو فرض ، نماز صحيح است .
مسأله 1061 :
اگر پيش از آن که پيشانى به زمين برسد سهوا ذکر سجده را بگويد و پيش از آن که سر از سجده بردارد بفهمد اشتباه کرده است ، بايد دوباره در حال آرام بودن بدن ذکر را بگويد . مسأله 1062 - اگر بعد از آن که سر از سجده برداشت بفهمد پيش از آن که ذکر سجده تمام شود سر بر داشته ، نمازش صحيح است .
مسأله 1063 :
اگر موقعى که ذکر سجده را مى گويد ، يکى از هفت عضو را عمدا از زمين بر دارد ، در صورتى که جاهل قاصر نباشد نماز باطل مى شود ، ولى موقعى که مشغول گفتن ذکر نيست ، اگر غير پيشانى جاهاى ديگر را از زمين بردارد و دوباره بگذارد ، اشکال ندارد .
مسأله 1064 :
اگر پيش از تمام شدن ذکر سجده سهوا پيشانى را از زمين بر دارد ، نمى تواند دوباره به زمين بگذارد ، و بايد آن را يک سجده حساب کند ، ولى اگر جاهاى ديگر را سهوا از زمين بر دارد ، بايد دو مرتبه به زمين بگذارد و ذکر را بگويد .
مسأله 1065 :
بعد از تمام شدن ذکر سجده ء اول بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد و دوباره به سجده رود .
مسأله 1066 :
جاى پيشانى نمازگزار بايد از جاى سر انگشتان پاى او بلندتر يا پست تر از چهار انگشت بسته نباشد ، و بنابر احتياط واجب از جاى زانوهاى او هم بلندتر يا پست تر از اين مقدار نباشد .
مسأله 1067 :
در زمين سراشيب که شيب آن درست معلوم نيست ، اگر جاى پيشانى از جاى سر انگشتهاى پاى او و زانوهايش بيش از چهار انگشت بسته بلندتر يا پست تر باشد ، بنابر احتياط نماز او باطل است .
مسأله 1068 :
اگر پيشانى را اشتباها بر چيزى بگذارد که از جاى انگشتهاى پاى او بلندتر از چهار انگشت بسته است ، چنانچه بلندى آن به قدرى است که نمى گويند در حال سجده است ، بايد سر را بردارد و بر چيزى که بلند نيست يا بلنديش به اندازه ء چهار انگشت بسته يا کمتر است بگذارد ، و اگر بلندى آن به قدرى است که مى گويند در حال سجده است ، بايد پيشانى را از روى آن بر روى چيزى که بلنديش به اندازه ء چهار انگشت بسته يا کمتر است بکشد ، و اگر کشيدن پيشانى ممکن نيست ، بنابر احتياط واجب بايد نماز را تمام کند و دوباره بخواند .
مسأله 1069 :
بايد بين پيشانى و آنچه بر آن سجده مى کند ، چيزى فاصله نباشد ، پس اگر مهر به قدرى چرک باشد که پيشانى به خود مهر نرسد ، سجده باطل است ، ولى اگر مثلا رنگ مهر تغيير کرده باشد اشکال ندارد .
مسأله 1070 :
در سجده بايد دو کف دست را به زمين بگذارد ، و در حال ناچارى بايد پشت دست را بر زمين بگذارد ، و اگر پشت دست هم ممکن نباشد - بنابر احتياط واجب - مچ دست را به زمين بگذارد ، و چنانچه آن را هم نتواند ، تا آرنج هر جا را که مى تواند به زمين بگذارد ، و اگر آن هم ممکن نيست بازو را بگذارد .
مسأله 1071 :
در سجده بايد دو انگشت بزرگ پاها را به زمين بگذارد ، هر چند احتياط مستحب اين است که سر دو انگشت بزرگ را به زمين بگذارد ، و اگر انگشتهاى ديگر پا ، يا روى پا را به زمين بگذارد ، يا به واسطهء بلند بودن ناخن ، شست به زمين نرسد نماز باطل است ، و کسى که به واسطهء ندانستن مسأله نمازهاى خود را اين طور خوانده ، اگر مقصر است بايد دوباره بخواند ، و اگر قاصر است نمازش صحيح است .
مسأله 1072 :
کسى که مقدارى از شست پايش بريده ، بايد بقيهء آن را به زمين بگذارد ، و اگر چيزى از آن نمانده يا اگر مانده خيلى کوتاه است ، احتياط واجب آن است که بقيهء انگشتان را به زمين بگذارد ، و اگر هيچ انگشت ندارد ، بايد هر مقدار که از پا باقى مانده به زمين بگذارد .
مسأله 1073 :
اگر به طور غير معمول سجده کند ، مثلا سينه و شکم را به زمين بچسباند ، يا پاها را دراز کند ، اگر چه هفت عضوى که بيان شد به زمين برسد ، بنابر احتياط واجب نماز را دوباره بخواند .
مسأله 1074 :
مهر يا چيز ديگرى که بر آن سجده مى کند بايد پاک باشد ، ولى اگر مثلا مهر را روى فرش نجس بگذارد ، يا يک طرف مهر نجس باشد و پيشانى را به طرف پاک آن بگذارد ، اشکال ندارد .
مسأله 1075 :
اگر در پيشانى دمل و مانند آن باشد ، چنانچه ممکن است بايد با جاى سالم پيشانى سجده کند ، و اگر ممکن نيست بايد آنچه را که سجده بر آن صحيح است گود کند و دمل را در گودال و جاى سالم را به مقدارى که براى سجده کافى باشد بر آن بگذارد ، و احتياط مستحب آن است که آن گودال در زمين باشد .
مسأله 1076 :
اگر دمل يا زخم تمام پيشانى را فرا گرفته باشد ، بنابر احتياط واجب به يکى از دو طرف پيشانى و چانه - اگر چه به تکرار نماز باشد - سجده کند ، و اگر ممکن نيست فقط به چانه ، و اگر به چانه هم ممکن نيست بايد براى سجده اشاره کند .
مسأله 1077 :
کسى که نمى تواند پيشانى را به زمين برساند بايد به قدرى که مى تواند خم شود ، و مهر يا چيز ديگرى را که سجده بر آن صحيح است روى چيز بلندى گذاشته و طورى پيشانى را بر آن بگذارد که بگويند سجده کرده است ، ولى بايد کف دستها و زانوها و انگشتان پا را به طور معمول به زمين بگذارد .
مسأله 1078 :
اگر چيز بلندى نباشد که مهر يا چيز ديگرى که سجده بر آن صحيح است روى آن بگذارد ، لازم است که مهر يا چيز ديگر را با دست بلند کرده و بر آن سجده نمايد ، و در صورتى که خودش نتواند ، ديگرى بلند کند و او بر آن سجده نمايد .
مسأله 1079 :
کسى که هيچ نمى تواند سجده نمايد ، بايد براى سجده با سر اشاره کند ، و اگر نتواند بايد با چشمها اشاره نمايد ، و اگر با چشمها هم نمى تواند اشاره کند ، بايد در قلب نيت سجده کند و ذکر آن را بگويد .
مسأله 1080 :
اگر پيشانى بى اختيار از جاى سجده بلند شود ، چنانچه ممکن باشد بايد نگذارد دوباره به جاى سجده برسد ، و اين يک سجده حساب مى شود ، چه ذکر سجده را گفته باشد يا نه ، و اگر نتواند سر را نگه دارد و بى اختيار دوباره به جاى سجده برسد ، روى هم يک سجده حساب شدن محل اشکال است ، اگر چه يک سجده يقينا آورده شده ، پس اگر ذکر نگفته باشد ، بنابر احتياط واجب به قصد آنچه به او امر دارد - اعم از واجب و مستحب - ذکر بگويد .
مسأله 1081 :
جايى که انسان بايد تقيه کند ، مى تواند بر فرش و مانند آن سجده نمايد ، و لازم نيست براى نماز به جاى ديگر برود ، ولى اگر بتواند بر حصير يا چيز ديگرى که سجده بر آن صحيح مى باشد طورى سجده کند که به زحمت نيفتد ، نبايد بر فرش و مانند آن سجده نمايد . مسأله 1082 - اگر روى تشک پر يا چيز ديگرى که استقرار بر آن حاصل نمى شود سجده کند باطل است .
مسأله 1083 :
اگر انسان ناچار شود که در زمين گل نماز بخواند ، چنانچه آلوده شدن بدن و لباس براى او حرجى نيست ، بايد سجده و تشهد را به طور معمول به جا آورد ، و اگر حرجى باشد در حالى که ايستاده براى سجده با سر اشاره کند و تشهد را ايستاده بخواند ، و نمازش صحيح است .
مسأله 1084 :
در رکعت اول و رکعت سومى که تشهد ندارد - مثل رکعت سوم نماز ظهر و عصر و عشاء - بنابر احتياط مستحب بعد از سجده ء دوم قدرى بى حرکت بنشيند و بعد برخيزد .