زکات شتر، گاو و گوسفند
مسأله 2027 :
تعلّق زکات به شتر، گاو و گوسفند، غير از شرط‌هايى که گفته شد،
(363)
مشروط بر اين است که در تمام سال از علف بيابان بچرد؛ پس اگر تمام سال يا مقدارى از آن را از علفِ چيده شده، يا از زراعتى که مِلک مالک يا مِلک کس ديگرى است بچرد، زکات ندارد؛ ولى اگر در تمام سال يک روز يا دو روز از علف مالک بخورد، بنابر احتياط زکات آن واجب مى‌باشد.
مسأله 2028 :
اگر انسان براى شتر، گاو و گوسفند خود، چراگاهى را که کسى نکاشته بخرد يا اجاره کند يا براى چراندن در آن باج بدهد، بايد زکات را بدهد.
نِصاب شتر
مسأله 2029 :
شتر دوازده نصاب دارد:
اوّل: «پنج شتر» و زکات آن يک گوسفند است و تا شترها به اين تعداد نرسند زکات ندارند.
دوم: «ده شتر» و زکات آن دو گوسفند است.
سوم: «پانزده شتر» و زکات آن سه گوسفند است.
چهارم: «بيست شتر» و زکات آن چهار گوسفند است.
پنجم: «بيست و پنج شتر» و زکات آن پنج گوسفند است.
ششم: «بيست و شش شتر» و زکات آن يک شتر است که داخل سال دوم شده باشد.
هفتم: «سى و شش شتر» و زکات آن يک شتر است که داخل سال سوم شده باشد.
هشتم: «چهل و شش شتر» و زکات آن يک شتر است که داخل سال چهارم شده باشد.
نهم: «شصت و يک شتر» و زکات آن يک شتر است که داخل سال پنجم شده باشد.
دهم: «هفتاد و شش شتر» و زکات آن دو شتر است که داخل سال سوم شده باشند.
يازدهم: «نود و يک شتر» و زکات آن دو شتر است که داخل سال چهارم شده باشند.
دوازدهم: «صد و بيست و يک شتر و بالاتر از آن است» که بايد يا چهل تا چهل تا حساب کند و براى هر چهل تا يک شتر بدهد که داخل سال سوم شده باشد؛ يا پنجاه تا پنجاه تا حساب کند و براى هر پنجاه تا يک شتر بدهد که داخل سال چهارم شده باشد و
(364)
يا با چهل و پنجاه حساب کند؛ ولى در هر صورت بايد به گونه‌اى حساب کند که چيزى باقى نماند، يا اگر چيزى باقى مى‌ماند، از نُه تا بيشتر نباشد؛ مثلاً اگر دويست و هفتاد و دو شتر داشته باشد، بايد براى صد و پنجاه عدد از آن (سه تا پنجاه تا) سه عدد شتر که وارد سال چهارم شده و براى صد و بيست عدد از آن (سه تا چهل تا) سه عدد شتر که وارد سال سوم شده بدهد و دو عدد باقى مانده مشمول زکات نمى‌باشد و نمى‌تواند در اين فرض براى دويست و چهل تاى آن (شش تا چهل تا) و يا براى دويست و پنجاه تاى آن (پنج تا پنجاه تا) زکات پرداخت کند و بقيّه آن را در پرداخت زکات محاسبه نکند و در تمام موارد شتر يا شترانى که بايد براى زکات پرداخت کند بايد مادّه باشند.
مسأله 2030 :
زکات ما بين دو نصاب واجب نيست؛ پس اگر شماره شترهايى که دارد از نصاب اوّل که پنج عدد است بگذرد، تا به نصاب دوم که ده عدد است نرسيده، فقط بايد زکات پنج عدد آن را بدهد و همچنين است در نصاب‌هاى بعد.
نِصاب گاو
مسأله 2031 :
گاو دو نصاب دارد:
اوّل: «سى رأس» است که اگر شرايط ديگر وجود داشته باشد؛ زکات آن يک گوساله است که داخل سال دوم شده باشد و بنابر احتياط واجب بايد نر باشد.
دوم: «چهل رأس» و زکات آن يک گوساله ماده است که داخل سال سوم شده باشد و زکات ما بين سى و چهل واجب نيست، مثلاً کسى که سى و نُه گاو دارد، فقط بايد زکات سى تاى آنها را بدهد و نيز اگر از چهل گاو زيادتر داشته باشد تا به شصت رأس نرسيده، فقط بايد زکات چهل تاى آن را بدهد و بعد از آن که به شصت رأس رسيد، چون دو برابر نصاب اوّل را دارد، بايد دو گوساله که داخل سال دوم شده باشند بدهد و همچنين هرچه بالا رود بايد «سى تا سى تا» يا «چهل تا چهل تا» يا با «سى و چهل» حساب نمايد و زکات آنها را به دستورى که گفته شد بدهد؛ ولى بايد به گونه‌اى حساب کند که چيزى باقى نماند يا اگر چيزى باقى مى‌ماند از نُه تا بيشتر نباشد؛ مثلاً اگر هفتاد گاو دارد، بايد به حساب «سى
(365)
و چهل» حساب کند و براى سى رأس آن زکات سى رأس و براى چهل رأس آن زکاتِ چهل رأس را بدهد؛ چون اگر به حساب سى تا حساب کند، ده رأس گاو، زکات نداده مى‌ماند.
نِصاب گوسفند
مسأله 2032 :
گوسفند پنج نصاب دارد:
اوّل: «چهل رأس» و زکات آن يک گوسفند است و تا گوسفند به چهل رأس نرسد زکات ندارد.
دوم: «صد و بيست و يک رأس» و زکات آن دو گوسفند است.
سوم: «دويست و يک رأس» و زکات آن سه گوسفند است.
چهارم: «سيصد و يک رأس» و زکات آن چهار گوسفند است.
پنجم: «چهار صد رأس يا بيشتر»، که بايد آنها را «صد تا صد تا» حساب کند و براى هر صد رأس آنها يک گوسفند بدهد و لازم نيست زکات را از خود گوسفندها بدهد، بلکه اگر گوسفند ديگرى بدهد، يا مطابق قيمت گوسفند، پول بدهد کافى است و احتياط واجب آن است که غير از پول چيز ديگرى به قصد قيمت داده نشود.
مسأله 2033 :
زکات ما بين دو نصاب واجب نيست، پس اگر شماره گوسفندهاى کسى از نصاب اوّل که چهل است بيشتر باشد، تا به نصاب دوم که صد و بيست يک است نرسيده، فقط بايد زکات چهل رأس آن را بدهد و زيادى آن زکات ندارد و همچنين است در نصاب‌هاى بعد.
احکام زکات شتر، گاو و گوسفند
مسأله 2034 :
زکات شتر، گاو و گوسفندهايى که به مقدار نصاب برسند واجب است، چه همه آنها نر باشند يا ماده، يا بعضى نر باشند و بعضى ماده.
مسأله 2035 :
در زکات، گاو و گاوميش يک جنس حساب مى‌شوند و شتر عربى و غير عربى يک جنس است و همچنين بز و ميش و شيشک در زکات با هم فرق ندارند.
(366)
مسأله 2036 :
اگر گوسفند را براى زکات بدهد، احتياط آن است که حدّاقل داخل سال دوم شده باشد و اگر بز بدهد، احتياط آن است که داخل سال سوم شده باشد، هرچند اگر گوسفند هفت ماه و بز يک سالش تمام شده باشد، کافى است.
مسأله 2037 :
هرگاه تمام نصاب از جنس نر باشد، زکات آن را مى‌تواند از جنس ماده بدهد و بر عکس؛ همچنين اگر تمام آن گوسفند باشد، مى‌تواند بز را به عنوان زکات آن بدهد و بر عکس؛ ولى احتياط واجب آن است که اگر مثلاً گوسفندان خوبى دارد که بايد زکات آنها را بدهد و مى‌خواهد زکات آنهارا از جنس بز بپردازد، بزى که به عنوان زکات مى‌دهد، بز خوبى باشد و بز کمتر از آن را ندهد. اين مسأله در اصناف مختلف شتر و گاو نيز جارى است.
مسأله 2038 :
اگر چند نفر با هم شريک باشند، هر کدام که سهمش به حدّ نصاب برسد، بايد زکات بدهد و بر کسى که سهم او کمتر از نصاب اوّل است زکات واجب نيست.
مسأله 2039 :
اگر يک نفر در چند جا گاو يا شتر يا گوسفند داشته باشد و روى هم به اندازه نصاب باشند، بايد زکات آنها را بدهد.
مسأله 2040 :
اگر گاو و گوسفند و شترى که دارد بيمار ومعيوب هم باشند، بايد زکات آنها را بدهد.
مسأله 2041 :
اگر گاو و گوسفند و شترى که دارد همه مريض يا معيوب يا پير باشند، مى‌تواند زکات را از خود آنها بدهد، ولى اگر همه سالم و بى‌عيب و جوان باشند، نمى‌تواند زکات آنها را از بيمار يا معيوب يا پير بدهد، بلکه اگر بعضى از آنها بيمار و برخى سالم و دسته‌اى معيوب و دسته ديگر بى‌عيب و مقدارى پير و مقدارى جوان باشند، احتياط واجب آن است که براى زکات آنها سالم و بى‌عيب و جوان را بدهد.
مسأله 2042 :
اگر پيش از تمام شدن ماه يازدهم، گاو و گوسفند و شترى را که دارد با چيز ديگرى عوض کند يا نصابى را که دارد با مقدار نصاب از همان جنس عوض نمايد، مثلاً چهل گوسفند بدهد و چهل گوسفند ديگر بگيرد، زکات بر او واجب
(367)
نيست.
مسأله 2043 :
کسى که بايد زکات گاو و گوسفند و شتر را بدهد، اگر زکات آنها را از مال ديگرش بدهد، تا وقتى شماره آنها از نصاب کم نشده، همه ساله بايد زکات را بدهد و اگر از خود آنها بدهد و از نصاب اوّل کمتر شوند، زکات بر او واجب نيست؛ مثلاً کسى که چهل گوسفند دارد، اگر از مال ديگرش زکات آنها را بدهد، تا وقتى که گوسفندهاى او از چهل کم نشده، همه ساله بايد يک گوسفند بدهد و اگر از خود آنها بدهد، تا وقتى دوباره به چهل نرسيده، زکات بر او واجب نيست.