احکام قسم خوردن (آیت الله سید محمد حسینی شاهرودی)

احکام قســـم خوردن

مسأله 2678 :

اگر قسم بخورد که کارى را انجام دهد يا ترک کند، مثلاً قسم بخورد که روزه بگيرد، يا دود استعمال نکند، چنانچه عمداً مخالفت کند، بايد کفاره بدهد، يعنى يک بنده آزاد کند، يا ده فقير را سير کند، يا آنان را بپوشاند، و اگر اينها را نتواند بايد سه روز روزه بگيرد. و بدان که در پوشاندن هر يک از ده فقير مى تواند به يک پارچه اى که تن او را بپوشاند اکتفاء نمايد على الاظهر و افضل دو پارچه است، بلکه احوط است، و در سير کردن مى تواند ده فقير را دعوت نمايد و سير کند به نان و هر قاتقى، و افضل نان و گوشت است، و مى تواند به هر فقيرى يک مد که سه ربع کيلو است تقريباً گندم يا آرد بدهد، و افضل آنست که يک مشت زيادتر بدهد، و افضل از آن دو مد است، و چنانچه نوبت به روزه گرفتن رسيد بايد سه روز پشت سر هم روزه بگيرد.

مسأله 2679 :

قسم چند شرط دارد:

اول ـ کسى که قسم مى خورد بايد بالغ و عاقل باشد، و از روى قصد و اختيار قسم بخورد، پس قسم خوردن بچه و ديوانه و مست و کسى که مجبورش کرده اند، درست نيست، و همچنين است اگر در حال عصبانى بودن بى قصد قسم بخورد.

دوم ـ کارى را که قسم مى خورد انجام دهد بايد حرام و مکروه نباشد و کارى را که قسم مى خورد ترک کند، بايد واجب و مستحب نباشد، و اگر قسم بخورد که کار مباحى را بجا آورد، بايد ترک آن در نظر مردم بهتر از انجامش نباشد، و نيز اگر قسم بخورد کار مباحى را ترک کند بايد انجام آن در نظر مردم بهتر از ترکش نباشد.

سـوم ـ به يکى از اسمهاى خداوند متعال قسم بخورد که به غير ذات مقدس او گفته نمى شود مانند(خدا) و (الله) و نيز اگر به اسمى قسم بخورد که به غير خدا هم مى گويند ولى به قدرى به خدا گفته مى شود که هر وقت کسى آن اسم را بگويد، ذات مقدس حق در نظر مى آيد، مثل آنکه به خالق و رازق قسم بخورد صحيح است و چنانچه به اسم مشترکى قسم بخورد و قرينه باشد که همه مردم بفهمند که مقصود او ذات مقدس است احوط وفاء است.

چهارم ـ قسم را به زبان بياورد و اگر بنويسد يا در قلبش آنرا قصد کند صحيح نيست، ولى آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحيح است.

پنجـم ـ عمل کردن به قسم براى او ممکن باشد، و اگر موقعى که قسم مى خورد ممکن باشد و بعداً از عمل به آن عاجز شود، از وقتى که عاجز مى شود، قسم او بهم مى خورد، و همچنين است اگر عمل کردن به قسم به قدرى مشقت پيدا کند که نشود آنرا تحمل کرد.

مسأله 2680 :

اگر پدر از قسم خوردن فرزند جلوگيرى کند، يا شوهر از قسم خوردن زن جلوگيرى نمايد، قسم آنان صحيح نيست.

مسأله 2681 :

اگر فرزند بدون اجازه پدر، و زن بدون اجازه شوهر قسم بخورد، پدر و شوهر مى توانند قسم آنان را بهم بزنند، بلکه چنانچه منع ننمايند و اجازه هم ندهند باز هم باطل است على الاظهر.

مسأله 2682 :

اگر انسان از روى فراموشى، يا ناچارى به قسم عمل نکند، کفاره بر او واجب نيست و همچنين است اگر مجبورش کنند که به قسم عمل ننمايد. و قسمى که آدم وسواسى مى خورد، مثل اينکه مى گويد والله الان مشغول نماز مى شوم و به واسطه وسواس مشغول نمى شود، اگر وسواس او طورى باشد که بى اختيار به قسم عمل نکند کفاره ندارد. و بدان که مستحب است بعد از قسم انشاءالله بگويند و چنانچه گفت و قصدش شرط کردن بوده مخالفت آن کفاره ندارد.

مسأله 2683 :

کسى که قسم مى خورد، اگر حرف او راست باشد قسم خوردن او مکروه است، و اگر دروغ باشد حرام و از گناهان بزرگ مى باشد، ولى اگر براى اينکه خودش يا مسلمان ديگرى را از شر ظالمى نجات دهد، قسم دروغ بخورد اشکال ندارد بلکه گاهى واجب مى شود، اما اگر بتواند توريه کند، يعنى موقع قسم خوردن طورى نيت کند که دروغ نشود، بنابر احتياط واجب بايد توريه نمايد، مثلاً اگر ظالمى بخواهد کسى را اذيت کند و از انسان بپرسد که او را نديده اى و انسان يک ساعت قبل او را ديده باشد، احتياط واجب آنست که بگويد او را نديده ام و قصد کند که از پنج دقيقه پيش نديده ام.