اوقات نمازهاى پنجگانه
سوال 134 :
از ظاهر مسأله 673 رساله حضرتعالى اين طور برداشت مى شود که بين غروب و مغرب، وقت نماز نمى باشد; يعنى نماز عصر قضا شده و هنوز وقت نماز مغرب نرسيده است، آيا اين برداشت از فتواى حضرتعالى صحيح است؟
جواب :
با غروب آفتاب نماز ظهر و عصر قضا مى شود; ولى احتياط آن است که نماز مغرب و عشا را تا مغرب تأخير بيندازد.
سوال 135 :
آيا هنگامى که قرص خورشيد در اُفق پنهان شود، مى توان نماز مغرب را خواند و روزه را افطار کرد؟ آيا پنهان شدن قرص خورشيد در افق، همان غروب آفتاب است؟
جواب :
پنهان شدن قرص در اُفق همان غروب آفتاب است; ولى احتياط آن است که نماز مغرب و افطار روزه را تا مغرب تأخير بيندازد.
سوال 136 :
ملاک در طلوع و غروب آفتاب چيست؟ آيا همين که خورشيد از پشت کوه ديده شد و يا اين که پشت کوه رفت، طلوع و غروب محسوب مى شود؟
جواب :
ملاک، طلوع و غروب از خطّ افق است نه کوه، بنابراين اگر خورشيد از خطّ افق گذشته و در پشت کوه قرار گرفته، آفتاب طلوع کرده است.
سوال 137 :
حدود 18 سال قبل به منظور دستيابى به ساعات شرعى دقيق به راهنمايى دفتر حضرت امام خمينى(رضوان اللّه تعالى عليه)، به محضر حضرت آيت اللّه العظمى مرعشى نجفى (رضوان اللّه تعالى عليه) هدايت و با راهنماييهاى پرارج معظّم له توفيق اين کار حاصل شد.
ايشان پس از اطمينان از انطباقِ کاملِ ساعاتِ شرعىِ مستخرجِ مرکزِ تقويم مؤسّسه ژئوفيزيک دانشگاه تهران با موازين شرعى، نسبت به صدور حکم شرعى اقدام فرمودند. اضافه مى نمايد که اين ساعات شرعى با ساعات شرعى استفاده شده در چندين قرن گذشته در ايران نيز بخوبى مطابقت دارد; لذا حدود 15 سال است که ساعات شرعى استخراج اين مرکز، مورد استفاده امّت مسلمان ايران و جهان قرار مى گيرد و از رسانه هاى گروهى اعلام مى شود.
اخيراً مقام معظّم رهبرى(مدّظلّه) در پاسخ به استفتاى مصلاّى امام خمينى تهران، که علّت استفتا عدم امکان تشخيص دقيق لحظه طلوع فجر اعلام شده است، فرمودند: «با شروع اذان صبح اعلامى از رسانه ها روزه داران امساک کنند و حدود 5 تا 6 دقيقه بعد از آن، شروع به اداى فريضه صبح شود»، بنابراين ساعات شرعى، از جمله لحظه اذان صبح استخراج اين مرکز با تغييرى حدود 8 تا 10 دقيقه از رسانه ها اعلام مى شود، اين عمل رسانه ها با توجّه به اين که در 15 سال گذشته ساعات شرعى استخراج اين مرکز، بطور گسترده در شهر يا بخش يا روستاهاى کشور مورد استفاده قرار گرفته، مردم را در بلاتکليفى قرار داده است، از اين رو تقاضا مى شود نظر مبارک را درباره لحظه اذان صبح استخراج اين مرکز و تغييرى که در رسانه ها داده شده است اعلام فرماييد.
جواب :
قبل از آن که سر و صدا درباره چگونگى استخراج تقويمى که ملاک رسانه هاى گروهى بود شود، ما احساس کرده بوديم که اين استخراج منطبق با وقت شرعى نماز صبح (فجر صادق) نيست، لذا خود اين جانب شخصاً قبل از طلوع فجر به بيابان رفتم و ملاحظه کردم که حدود يک ربع ساعت ميان اذان صبح راديو و صبح واقعى فاصله است; يعنى اذان راديو زودتر گفته مى شود، جمعى از آقايان مورد اعتماد در قم نيز همين کار را در وقت ديگرى انجام داده بودند و نتيجه آن نيز همين بود. بنابراين عقيده ما اين است که آنچه اخيراً مورد عمل قرار گرفته، که وقت اذان صبح را حدود 10 دقيقه عقب کشيده اند، و با توجّه به اين که حدود 5 دقيقه نيز اذان طول مى کشد، بعد از پايان اذان وقت نماز صبح داخل شده است و قبل از آن مشکل است.
سوال 138 :
شخص مکلّفى 5 دقيقه مانده به اوّل غروب شرعى مى خواهد نماز ظهر و عصر را بجا آورد، با احتساب يک دقيقه براى هر رکعت، 4 دقيقه اوّل را نماز ظهر بجا مى آورد، منتها در نماز ظهر به دليل شکّ بين 3 و 4 احتياج به نماز احتياط جهت تکميل نماز ظهر اقامه شده دارد، آيا يک دقيقه باقيمانده را نماز عصر بخواند، يا صرف نماز احتياطى مکمّل ظهر نمايد؟
جواب :
نماز عصر را بجا آورد و نماز ظهر را قضا کند.
سوال 139 :
تعدادى از پرسنل شرکت فولاد آلياژ ايران، براى آموزش فنى، مدّتى به کشورهاى اروپايى مى روند، در مناطق شمالى اروپا، واقع در بالاى مدار قطبى، از 26 ماه مه (5 خرداد) تا 18 ژوئيه (27 تير) خورشيد در آسمان غروب نمى کند، در 21 ژوئن در «ماپاراند» واقع در خليج «بوتينا»، طول روز 23 ساعت و در «آکين»، در منتها اليه جنوب، 17 ساعت مى باشد. تکليف نماز و روزه اين برادران در اين ايّام چيست؟
جواب :
در مناطقى که خورشيد غروب نمى کند، يا طول روز بسيار زياد و خارج از متعارف مناطق مختلف دنياست، بايد بر طبق مناطق معتدله در آن فصل از سال عمل کنند; يعنى اگر در مناطق معتدله (روى همان خطّ نصف النهار) روزها در آن موقع 14 ساعت است و شبها 10 ساعت، به همان صورت نماز و روزه خود را تنظيم کنند; شرح بيشتر درباره اين موضوع را در کتاب «معراج، شقّ القمر، عبادت در قطبين» نوشته ايم.
سوال 140 :
با وسايل پيشرفته امروزى، انسان مى تواند در يک شبانه روز چندين بار به دور کره زمين بچرخد; در اين صورت وظيفه او در مورد نمازهاى پنجگانه چيست؟
جواب :
هرگاه با سفينه هاى فضايى دور زمين بگردد، بايد پنج نماز را در شبانه روز بجا آورد و مى تواند مقياس را وطنش در روى زمين قرار دهد.
سوال 141 :
جهت معالجه به يکى از شهرهاى «آلمان»، که در 75 کيلومترى «فرانکفورت» مى باشد، رفتم. چون هوا ابرى و مه آلود بود، تشخيص طلوع و غروب آفتاب امکان نداشت، يک مسجد که مربوط به برادران اهل تسنّن ترکيه بود، پيدا نمودم. کسى جز امام مسجد در آن جا نبود. از او اوقات شرعى را سوال کردم. ايشان تقويم ديوارى که اوقات نماز هر روز زير آن نوشته شده بود را به من داد، مطابق آن نماز صبح و ظهر را بجا مى آوردم ولى نماز مغرب و عشا را ده دقيقه بعد از زمان تقويم انجام مى دادم، تا اين که در تاريخ 13/6/76 روزنامه اطّلاعات خارج از کشور، شماره 811 بدستم رسيد. اوقات شرعى که در آن قيد شده بود با اوقات شرعى ترکها تفاوت فاحشى به شرح زير داشت:
اوقات شرعى روزنامه اطّلاعات: طلوع آفتاب (45و5)، ظهر (24و12)، مغرب (24و19) (که البتّه ساعت 45و19 هم آفتاب روى ديوار مشاهده مى شد!).
و امّا اوقات شرعى ترکها: طلوع آفتاب (39و6)، ظهر (39و13)، مغرب (10و20).
از آن تاريخ نمازها را بدين شرح به جا مى آوردم: طبق روزنامه اطّلاعات نماز صبح را در ساعت 5، ظهر را در ساعت 40و13 و نماز مغرب را، با توجّه به رؤيت آفتاب، ساعت 15و20، آيا نمازهايم صحيح بوده است؟
جواب :
چنانچه در آن جا، مطمئن ترين طريق شما براى وقت، همان شيوه اى بوده که عمل کرده ايد عمل شما صحيح و کافى بوده است، در اين گونه موارد اگر مقدارى احتياط در تأخير بشود، بهتر است.
سوال 142 :
آيا مى توان به ساعات شرعى رسانه هاى خبرى و تقويمها عمل نمود؟
جواب :
چنانچه موجب اطمينان يا ظنّ قوى شود، مانعى ندارد.
سوال 143 :
ابتداى وقت اداى نماز نافله صبح و انتهاى آن چه زمانى است؟
جواب :
وقت نافله صبح پيش از نماز صبح است، از طلوع فجر تا آشکار شدن سرخى در طرف مشرق، و مى توان آن را بعد از نماز شب بلافاصله بجا آورد.