فصل بيست و سوّم: احکام دين و قرض
سوال 581 :
پسرى بالغ و متأهّل، در جمهورى اسلامى ايران، بدون اجازه و رضايت پدر معاملاتى به اين صورت انجام مى دهد، که پول کارگران افغانى کشور ما را به قيمت معيّنى در مقابل پول رايج افغانستان مى خريده، ولى قيمت آن را در اين جا نمى پرداخته، بلکه به طرفهايى که با آنها قرار داشته، در افغانستان حواله مى داده است. اکنون طرفهاى او ورشکست شده، و فرار کرده اند، و پسر نيز ورشکست شده، و فرار کرده است. اين پسر هيچ گونه اموالى در نزد پدر ندارد، و حتّى عائله اش را نيز پدر تکفّل مى کند. آيا طلبکاران حقّ مطالبه از پدر او را دارند؟
جواب :
در فرض مسأله، که پسر مستقلاّ و بدون اجازه پدر کار مى کرده، پدر در برابر نتيجه کار او مسؤوليّتى ندارد.
سوال 582 :
بدهکار به حساب جارى طلبکار پول واريز کرده، و فيش آن را به طلبکار تحويل داده، ولى طلبکار آن را گم کرده است. طلبکار پس از مدّتى جهت گرفتن پول به بانک مراجعه کرده، و بانک واريز شدن چنين پولى را انکار مى کند، و مى گويد اگر مدرکى داريد، ارائه دهيد! در حالى که طلبکار و بدهکار به همديگر اعتماد کامل دارند. حکم الهى در اين مورد چيست؟
جواب :
نظر به اين که طلبکار فيش را گم کرده، و راه تحقيق را بر بدهکار بسته، به خود ضرر زده است. ولى چنانچه مسأله را از طريق خصوصى دنبال کنند، شايد به نتيجه برسند.
سوال 583 :
ميزان در حبس مديون مدّعى اعسار، طريقى است يا موضوعى؟ اگر قاضى مرّدد باشد، مى تواند او را در حبس نگهدارد؟ آيا قاضى مى تواند تا رفع ترديد با ضمانت معتبر او را آزاد نمايد؟
جواب :
در صورت شک قاضى بايد او را با وثيقه معتبر آزاد کند. و پس از تحقيق اگر معلوم شد معسر نيست مى تواند او را به زندان بيندازد.
سوال 584 :
اگر زوج، زوجه را در منزلى که جزء مستثنيات دين نمى باشد طلاق دهد، و پس از آن حاکم او را حجر کند، آيا حقِّ سکناى مطلّقه رجعيّه در اين منزل بر حق غرما مقدّم است؟
جواب :
حقِّ غرما مقدّم است.
سوال 585 :
در فرض فوق، اگر طلاق پس از حجر باشد حکم آن چگونه است؟ در نفقه چطور؟
جواب :
در اين صورت نيز حکم همان است که در بالا گفته شد، ولى در مورد نفقه، اگر نفقه قبل از حجر بوده باشد زوجه جزء غرما محسوب مى شود، و اگر نفقه روزمرّه باشد جزء مستثنيات دين است.
سوال 586 :
درباره تغييرات در ارزش پول، (اعمّ از کاهش و افزايش) گاه ممکن است در شرايط خاصّى نرخ تورّم منفى شود، و بر ماليّت پول افزوده گردد. در اين صورت، آيا مديون مى تواند ما به التفاوت را در پرداخت لحاظ کند، و آن را کسر نمايد؟
جواب :
اگر تفاوت فاحشى صورت گيرد، مى تواند کسر کند.
سوال 587 :
آيا منظور از دين مستوعب، ديون عاجله است، يا اعمّ از عاجله و آجله؟
جواب :
اعمّ از تمام ديون است.
سوال 588 :
آيا درآمد حاصل از کار مديون بعد از صدور حکم حجر، متعلّق به طلب کاران است؟
جواب :
آرى بعد از حکم حجر متعلّق به طلبکاران است
رباى قرضى
سوال 589 :
شخصى مبلغى را با محاسبه سود تقريبى 7% به اين جانب پرداخت نموده، و در قبال آن چک گرفته است. در اين مورد به دو سوال زير پاسخ فرماييد:
1ـ با توجّه به اين که آن شخص در قبال وجهى که داده با محاسبه سود آن چک گرفته، و طبق قانون چک به منزله پول نقد و از جمله اسناد لازم الاجراست; آيا عمل آن شخص، حتّى اگر در قبال وجهى که پرداخته چک گرفته باشد، ربا محسوب مى شود؟
جواب :
مادام که چک را وصول نکند، ربا نگرفته است.
2ـ چنانچه آن شخص در قبال وجهى که داده چک را با محاسبه سود آن گرفته باشد، و در خصوص چک هم اقدام نموده باشد، آيا با توجّه به اين که وى جهت اخذ سود محاسبه شده اقدام نموده، عمل وى رباخوارى است؟
جواب :
مادام که وجه را نگيرد، ربا محسوب نمى شود، و شرعاً نمى توان او را به عنوان رباخوار تعقيب کرد.