فصل چهل و هفتم: مسائل متفرّقه
سوال 1578 :
آيا حق الماره مشروع است؟
جواب :
آرى، جايز است براى مسافر هنگام عبور از کنار باغها از ميوه آن به مقدار حاجت بخورد، به شرط آن که به قصد اين کار حرکت نکرده باشد و چيزى با خود حمل نکند و موجب افساد نگردد و احتياط آن است که در صورت يقين به عدم رضايت مالک خوددارى کند.
سوال 1579 :
نظر شما در مورد تفسير على بن ابراهيم چيست؟
جواب :
خود على بن ابراهيم از افراد ثقه است، امّا رجالى که در سلسله سند تفسير او آمده اند بايد هر کدام مستقلا مورد بحث قرار گيرند، زيرا در اين تفسير روايات متعدّد از افراد مختلفى، نقل شده است.
سوال 1580 :
نظر شما در مورد محمّد بن سنان چيست؟
جواب :
محمّد بن سنان در بين علماى رجال محل اختلاف است مدارکى بر مدح و ذمّ او در دست است، بنابراين قناعت کردن به روايات او به تنهايى مشکل است.
سوال 1581 :
نظر حضرت عالى در مورد معاويه ثانى چيست؟
جواب :
معروف و مشهور در بين افراد موثّق و در بعضى زيارات، اين است که همه بنى اميّه مطرودند، هر چند درباره شيعه بودن معاويه بن يزيد رواياتى در منابع معروف نقل شده است.
سوال 1582 :
چرا در بعضى از زيارتهايى که ميان مردم معمول است به حضرت مهدى (عج) شريک القرآن گفته شده است؟
جواب :
اين تعبير اشاره به حديث معروف ثقلين است که در ميان شيعه واهل سنّت متواتر است که پيامبر(صلى الله عليه وآله) فرمود: من از ميان شما مى روم و دو چيز گرانمايه به يادگار مى گذارم که اگر دست به دامن آنها بزنيد هرگز گمراه نخواهيد شد کتاب خدا و عترتم.
سوال 1583 :
چرا بعضى محل دفن امام هشتم(عليه السلام) را قبله هفتم ناميده اند؟
جواب :
نظر به اين که هفت مدفن براى معصومين(عليهم السلام) وجود دارد:
(1ـ مدينه محلّ دفن پيامبر(صلى الله عليه وآله) 2ـ قبرستان بقيع 3ـ نجف 4ـ کربلا 5ـ کاظمين 6ـ سامرا 7ـ مشهد ) لذا مدفن امام على بن موسى الرضا(عليه السلام) را بعضى از مردم قبله هفتم ناميده اند. البتّه منظور از قبله در اين جا قبله نماز نيست بلکه قبله به معناى چيزى است که انسان به آن توجّه مى کند.
سوال 1584 :
آيا تنبيه بدنى دانش آموزان از سوى معلّمان جايز است؟
جواب :
زدن دانش آموزان جايز نيست، مگر اين که اين امر به خاطر تربيت آنها لازم باشد و با اجازه ولىّ باشد و با توجّه به اين که در شرايط فعلى آثار منفى آن بيشتر مى باشد، لازم است حتّى الامکان از اين کار پرهيز شود.
سوال 1585 :
معناى قيام با سيف (شمشير) که در روايات مربوط به قيام حضرت مهدى(عج) وارد شده است، چيست؟
جواب :
قيام با سيف ممکن است اشاره به استفاده از نيروى نظامى و قدرت بوده باشد، زيرا سيف معمولا کنايه از قدرت و قلم کنايه از علم است، ولى اين احتمال نيز وجود دارد که سلاحهاى گرم در آن زمان از کار بيفتد و تنها جنگها با سلاح سرد صورت گيرد، زيرا سلاحهاى گرم مخصوصاً سلاحهاى سنگين و موشکها و بمبها غالباً بى گناه و باگناه را از بين مى برد.
سوال 1586 :
ماهيّت استخدام دولتى چيست؟ با توجّه به اين که حقوق کارمند با گذشت زمان تغيير مى يابد و دولت اعتباراتى را در تعيين زمان بازنشستگى او دارد.
جواب :
استخدام دولتى ظاهراً داخل عقد اجاره است و تغييراتى که در جهت سالهاى خدمت و ساعات کار و جدول حقوقى پيدا مى شود، مشکلى در اين عقد اجاره ايجاد نمى کند و مى توان آنها را از دو راه تصحيح کرد:
الف) از طريق وکالت، به اين معنا که کارمند از آغاز، خود را به عنوان سى سال با حقوق فعلى و ساعات کارمشخص در خدمت دولت قرار مى دهد و عقد اجاره (به صورت انشاى لفظى ويا معاطات) انجام مى گيرد، سپس وکالت مطلّقه اى به دولت مى دهد که اگرخواست در 25 سالگى يا کمتر يا بيشتر اين قرارداد اجاره را فسخ کندو نيز وکالت مى دهد که ساعات کار و حتّى مقدار حقوق و مزايا را طبق جدولهاى عادلانه اى که خودش تنظيم مى کند تغيير دهد و در حقيقت اجاره جديدى را بر اساس حقوق و مزاياى فعلى ترتيب دهد بنابراين در قرارداد ابتدايى بايد اين مسائل قيد شود که «کارمند» چنين وکالتى را در چهارچوبه ضوابط هر زمان به دولت داده است و اين مسائل هنگام استخدام بايد تفهيم شود و از آن جا که دولت شخصيّت حقوقى دارد، همان گونه که مى تواند مالک بشود، مى تواند طرف وکالت نيز واقع شود.
ب) اين تغييرات را از طريق شرط ضمن عقد نيز مى توان تصحيح کرد، به اين معنا که در قرارداد نخستين، شرط مى شود که دولت در هر زمانى بخواهد، مى تواند اين قرارداد را (مثلا طبق ضوابطى که در مجلس شوراى اسلامى يا هيأت دولت تصويب مى شود) فسخ کند و کارمند را بازنشست کند و يا اين که کارمند شرط مى کند که بايد مبلغى اضافه بر آنچه در قرارداد آمده طبق جدولهايى که دولت يا مجلس تصويب مى کند به او بپردازد.
درست است که اين شرط داراى ابهام است ولى ابهام آن درحدّى نيست که اهل عرف بر آن اقدام نکنند و ما بيش ازاين در باب شروط ضمن عقد دليل نداريم.
سوال 1587 :
ماهيّت بازنشستگى و حقوق مترتب بر آن چيست؟
جواب :
مسأله بازنشستگى را نيز مى توان از دو طريق حل کرد:
الف) اين که آن را به عنوان يک عقد جديد از عقود مستحدثه که تابع عقد قرارداد خواهد بود منعقد کنند که بايد شرايط عمومى عقود را داشته باشد، يعنى طرفين عقد معيّن، عاقل، بالغ و بوده باشند و ابهاماتى که در گوشه و کنار عقد بازنشستگى است نظر به اين که جنبه سفهى به اين عقد نمى دهد بلکه جنبه عقلايى آن محفوظ است ضررى به صحّت اين عقد نمى زند و در واقع اين عقد و قرارداد، شبيه عقد و قرارداد بيمه است که به عنوان يک عقد مستقل قابل قبول است و مشمول آيه شريفه (أُوفُوا بِالْعُقُودْ) مى باشد و ابهاماتى که از نظر مقدار وجه پرداختى يا مانند آن وجود دارد ضررى به آن نمى زند و همچنين مسأله ربا، نه در عقد بيمه جارى است و نه در عقد بازنشستگى.
ب) اين مسأله با تمام ويژگيها و مقرّارتش به صورت شرط ضمن العقد در قرارداد استخدام اخذ مى شود وابهاماتى که در آن وجود دارد مانع از صحّت آن نيست همان گونه که در بالا نيز اشاره شد.
سوال 1588 :
حضرت آدم(عليه السلام) در کدام بهشت بوده است؟ و چگونه ممکن است کسى از بهشت بيرون رانده شود؟
جواب :
آنچه در داستان آدم(عليه السلام) آمده است، مربوط به بهشت دنياست و خلود و جاودانگى مربوط به بهشت آخرت است.
سوال 1589 :
آيا مصادره اموال فراريان جايز است؟ و آيا صرف فرار به خارج، مجوّز مصادره مى شود؟
جواب :
مصادره اموال بايد تحت يکى از عناوين فقهى صورت گيرد و تنها مسافرت يا فرار مالک به خارج دليل بر مصادره نمى شود، بلکه بايد مثلا از طريق شرعى ثابت شود که همه اموال او از طريق نامشروع به دست آمده و مجهول المالک است.
سوال 1590 :
وظيفه مسلمانان در مقابل کسانى که به نوّاب اربعه امام زمان(عج) و علماى شيعه توهين مى کنند چيست؟
سوال 1591 :
آيا اخذ شهريه براى طلاّبى که به کار ديگرى اشتغال دارند جايز است؟ تکليف شهريه هايى که تاکنون گرفته شده است، چيست؟
جواب :
هرگاه دهندگان شهريه، آن را مشروط به ادامه تحصيلات حوزوى کرده باشند بايد باز گرداند و اگر مشروط به شرطى نبوده، ضامن نيستند و در صورت شک بايد از آنها سوال کنيد.
سوال 1592 :
آيا مراعات نوبت در امورى که طبق نوبت به کار افراد رسيدگى مى شود، يک حقّ عقلايى و شرعى است و تخلّف از آن حرام است؟
جواب :
در حال حاضر که بسيارى از کارها در اجتماع به صورت صف وقرار گرفتن در نوبت انجام مى شود اين امر، يک حقّ عقلايى محسوب مى گردد، يا به تعبير ديگر از بين بردن آن نوعى ظلم به حساب مى آيد و مشمول ادلّه حرمت ظلم و تعدّى بر حقوق مردم است (مى دانيم در همه جا احکام از شرع گرفته مى شود و موضوعات از عرف، جز در موضوعات مخترعه) آرى در مواردى که در عرف عقلا استثنا مى شود، مثل يک بيمار اورژانسى در مطّب دکتر و مانند آن، اشکالى ندارد.
سوال 1593 :
در چه روزهايى از هفته نبايد به عيادت مريض رفت؟
جواب :
در روايات آمده است که همه روز به عيادت مريض نرويد بلکه يک روز در ميان باشد و اگر بيمارى طولانى شود، عيادت پى در پى لزومى ندارد (مگر آن مقدار که باعث شادى بيمار يا پيشرفت بهبودى او گردد) و درباره تفاوت ايام هفته در مسأله عيادت، روايت معتبرى نيافتيم.
سوال 1594 :
اين جانب در رشته رياضى دانشگاه اصفهان مشغول تحصيل هستم ولى به علّت علاقه شديد به دروس حوزوى از خواندن دروس خود باز مى مانم، تکليف شرعى من در اين جا چيست؟
جواب :
بهتر اين است که با عزم راسخ و اراده قوى، دروس دانشگاهى را تمام کنيد، بعد مى توانيد با بصيرت بيشترى دروس حوزوى را شروع کنيد.
سوال 1595 :
تقسيمات ابواب فقهى بر چه مبنايى است؟ اگر مبناى تقسيم بندى، مسائلى از قبيل عبادات، حقوق قضايى جزايى، اجتماعى، خانوادگى، فردى باشد چگونه است؟ گروهى مبناى تقسيمات را مثلا قصد تقرّب و عدم آن مى دانند و گروهى لفظى و غيرلفظى مى دانند. در هر صورت آيا مى توان تقسيمى جامع ارائه داد که بابهاى هم سنخ در يک مقوله قرار گيرند؟
جواب :
معروف در ميان فقها اين است که ابواب فقه را به سه الى چهار بخش تقسيم مى کنند:
الف) عبادات به معناى اخص، ب) معاملات به معناى اعمّ، ج) عقود و ايقاعات (معاملات به معناى اخص)، د) سياسات و مرحوم محقّق در شرايع آن را به چهار باب تقسيم کرده: عبادات (ده کتاب)، عقود (پانزده کتاب)، ايقاعات (يازده کتاب)، احکام (دوازده کتاب).
سوال 1596 :
آيا حضرت عالى عکسى را که به عنوان تمثال حضرت محمد(صلى الله عليه وآله) در بازار موجود است و حضرت را به صورت جوان کم سن و سالى نشان مى دهد، تأييد مى فرماييد؟
جواب :
هيچ دليل معتبرى بر تأييد اين عکس و ساير عکسهاى منتشر شده در دست نيست.
سوال 1597 :
گروهى از متصوفّه به نام اهل حق در استان کرمانشاه و برخى از استانهاى ديگر ايران زندگى مى کنند که داراى عقايد زير مى باشند: 1ـ يگانگى ذات لايزال خداوند متعال 2ـ نبوّت پيامبران پيشين 3ـ رسالت حضرت محمد(صلى الله عليه وآله) 4ـ معاد و بهشت و جهنم 5ـ امامت دوازده امام معصوم(عليهم السلام) ازحضرت على(عليه السلام) تا حضرت مهدى غائب(عج)، همه فرقه هاى متعدّد آنها و سرانشان علاوه بر اين که در کليّه اظهارات شفاهى و مذاکرات حضورى، صريحاً اعتراف به شهادتين و عقايد فوق نموده اند، تعدادى از آنها کتباً هم اعتراف نموده اند که دستخط آنها به پيوست تقديم مى گردد. امّا در عين حال داراى انحرافات عقيدتى و عملى از قبيل موارد زير مى باشند:
الف) خداوند در بعضى مقاطع تاريخ در برخى اوليا و انسانها، مانند حضرت على(عليه السلام) و سلطان اسحاق، ظهور و حلول مى کند و به هدايت مردم مى پردازد. البتّه آنها گاهى در تعابير کتب خويش نوشته اند على مظهر خداست و گاهى مى گويند على ذات خداست و ما گرچه از واقع عقيده آنها خبر نداريم امّا وقتى از آنها مى پرسيم نظر شما واقعاً چيست؟ مى گويند: اصلا عاقلانه نيست که کسى يک انسان مادى محدود را ذات خداى خالق عالم بداند، خدا لعنت کند کسى که على را واقعاً ذات خدا بداند.
ب) اعتقاد به تناسخ، يعنى ارواح همه انسانها پس از مرگ وارد بدن انسانهاى بعدى مى شوند تا پاداش يا کيفر زندگى قبلى خويش را ببينند، امّا پس از هزار و يک مرتبه حلول، شخص وارد جهان ابدى و معاد خواهد شد.
جواب :
بسيارى از آنها نماز نمى خوانند و روزه نمى گيرند و به عموم تکاليف اسلامى بى اعتنا هستند، زيرا معتقدند تمام احکام شريعت و تکاليف اسلامى قالبهايى هستند که اسرار و روح و باطنى را دارا مى باشند، مثلا نماز ظاهرش حرکات و سکنات و اذکار است، اما باطنش ذکرالله و توجّه قلبى به خداست و باطن شريعت که طريقت ناميده مى شود از ظاهرش مهم تر و ارزشمندتر است بنابراين اگر کسى خود را به بواطن احکام شريعت ملتزم بداند لازم نيست احکام ظاهرى را کاملا انجام دهد.
لطفاً بفرماييد: آيا عقايد فاسد و جاهلانه فوق الذّکر، موجب کفر و خروج آنها از اسلام مى شود؟ يا اين که اعتقاد آنها به ارکان عقيدتى اسلامى مذکور در اوّل سوال، براى مسلمان بودن آنها کافى است، گرچه مسلمانان منحرفى هستند که بايد هدايت گردند؟
جواب :
معتقدان به عقايد فوق بر حسب ظاهر در زمره مسلمانند هر چند انحرافات مهمّى دارند و منکر بخشهاى زيادى از ضروريات دينند امّا چون به ضرورى بودن آنها توجّه ندارند و انکار اينها مستلزم انکار توحيد، نبوّت ورسالت نيست حکم کفر بر آنها بار نمى شود و جان و مال و عرضشان محفوظ است ولى با توجّه به انحرافات شديد آنها از موازين اسلامى،بايد کار فرهنگى فراوانى روى آنها صورت گيرد، والله العالم.
سوال 1598 :
در بعضى شهرها مجالس مردانه و زنانه به عنوان ختم سوره انعام برقرار مى گردد دراين رابطه جزواتى نيز منتشر شده در وسط آيه هاى مبارکه، اذکارى نيز وارد شده است و همچنين يازده مرثيه; نظرمبارک خود را در اين مورد مرقوم فرماييد.
جواب :
درباره ختم انعام به صورتى که معمول است روايت مستندى نيافتيم هر چند در بعضى کتابها،اشاره اى به آن ديده مى شود، ولى جاى شک نيست که تلاوت اين سوره مبارکه و عمل به آن مى تواند باعث حلّ مشکلات گردد و شايسته است به هنگام تلاوت سوره مطلقاً چيزى به آن نيفزايند و هنگامى که تلاوت سوره تمام شد به سراغ دعاها و مرثيه ها بروند.(1)
سوال 1599 :
فرق واجب و لازم چيست؟
جواب :
لازم و واجب معمولا به يک معناست، ولى گاهى لازم مفهوم وسيعترى دارد و بر غير احکام تکليفى نيز اطلاق مى شود.
سوال 1600 :
قاعده اقدام يعنى چه؟
جواب :
منظور از قاعده اقدام اين است که انسان آگاهانه به ضرر خود اقدام کند، مثلا جنسى را که مى داند هزارتومان ارزش ندارد به خاطر ملاحظاتى آن را به اين قيمت خريدارى کند.
سوال 1601 :
منظور از اين که مى گويند حکم، دائر مدار موضوع است، چيست؟
جواب :
اين که مى گويند حکم دائر مدار موضوع است مفهومش اين است که مثلا شراب مادامى که شراب است، نجس و حرام مى باشد امّا هنگامى که سرکه شد پاک و حلال مى شود، همچنين ساير احکام شرع، تابع موضوعات آن مى باشد و با تغيير و تبديل موضوعات، ممکن است عوض شود.
سوال 1602 :
منظور از اماره چيست؟
جواب :
منظور از اماره هر دليل ظنّى معتبر است، مانند شهادت شهود عادل و گاه به دلايل قطعى نيز امارات قطعى گفته مى شود.
سوال 1603 :
آيا همکارى رابطه يا کمک به دولت غاصب اسرائيل جايز است؟
جواب :
هر چيزى که باعث تقويت اسرائيل غاصب شود، حرام است.
سوال 1604 :
آيا رضايت والدين در مورد طلبه شدن و پوشيدن لباس مقدّس روحانيّت شرط است؟
جواب :
در اين گونه موارد رضايت والدين لازم نيست، اصولا اطاعت آنها در جايى لازم است که ترک آن موجب اذيّت و آزار گردد و در مسائل سرنوشت ساز زندگى انسان (مانند ازدواج و طلاق) نباشد و امّا در مورد تحصيل علوم دينى در امثال زمان ما که نياز مبرم به دانشمندان و علماى لايق دين است و من به الکفايه وجود ندارد، رضايت آنها شرط نيست. در مورد لباس نيز رضايت آنها ضرورت ندارد ولى بهتر است تا مى توانيد در همه کارها رضايت آنها را تحصيل کنيد.
سوال 1605 :
آيا بوسيدن دست استاد فقه جايز است؟ اصولا روايات مربوط به موارد جواز بوسيدن دست و صورت را بيان فرماييد؟
جواب :
بوسيدن دست استاد فقه جايز، بلکه مستحب مى باشد، و در مورد روايات مربوط به بوسيدن دست و صورت به بحارالانوار، جلد 73، صفحه 37، حديث 34 تا آخر و وسايل، ابواب العشره، باب 133 و مستدرک، ابواب العشرة، باب 116، مراجعه کنيد.
سوال 1606 :
تمام حروف تهجّى در کدام آيه قرآن جمع است؟
جواب :
در آخرين آيه سوره فتح و آيه 154 آل عمران.
سوال 1607 :
تحصيل علوم ديگر، غير از علوم دينى، براى طلبه چه صورت دارد؟
جواب :
اگر مزاحم تحصيل حوزوى نباشد مانعى ندارد.
سوال 1608 :
تقلّب در سرجلسه امتحان، چه طرف دوّم راضى نباشد و چه طرفين راضى باشند. آن هم درمدرسه يا مکانى که توسط بيت المال مسلمين هزينه مى شود، چه حکمى دارد؟
جواب :
تقلّب در امتحانات جايز نيست، خواه در اماکن مربوط به بيت المال باشد يا اماکن ديگر و خواه طرفى که از او مى گيرد راضى باشد يا نه، ولى تقلّب در انجام تکاليف، زيانش متوجّه خود اوست و در صورتى که در نمره هاى امتحانى تأثيرى نداشته باشد، حرام نيست، مگر اين که بگويد خودم نوشته ام که از باب دروغ حرام مى شود.
سوال 1609 :
نصب آنتن ماهواره براى استفاده از برنامه هاى تلويزيونهاى خارجى چه حکمى دارد؟ با توجّه به اين که:
الف) دراکثر برنامه ها، به خصوص فيلمهاى سينمايى ترويج فساد و فحشا و پخش اعمال جنسى به صورت عريان يا نيمه عريان مشاهده مى شود.
ب) برخى يا اکثر برنامه ها بر اساس نيّات سوء يا مقاصد شوم اجانب، عليه اسلام و مسلمين هدف گذارى شده است و جنبه تهاجم فرهنگى دارد و با مصالح مسلمين هماهنگ نيست.
جواب :
برخى از برنامه ها ناظر به پيشرفت بشرى در کلّيه زمينه هاست و اطّلاع از آن مفيد به نظر مى رسد.
جواب :
چنانچه نصب اين آنتن ها موجب اشاعه فساد در سطح جامعه يا در خانواده شود، به يقين حرام است و وجود بعضى از برنامه هاى آموزنده، کافى براى رفع حرمت نمى باشد. مسلمانان بايد دقّت داشته باشند که اين مسائل جزيى از تهاجم فرهنگى براى نابود ساختن اخلاق و متزلزل کردن پايه هاى ايمان و در نتيجه سلطه سياسى و اقتصادى و فرهنگى بر کشورهاى اسلامى است، سلطه اى که باعث نابودى دين و دنياى آنها، هر دو مى شود.
سوال 1610 :
هنگامى که انسان خواب مى بيند آيا روح از جسم جدامى شود؟ و آيا وقتى شخص ديگر را خواب مى بيند، روح او با روح آن شخص ملاقات مى کند؟
جواب :
در موقع خواب، روح جدايى نسبى پيدا مى کند و درموقع مرگ رابطه آن به کلّى قطع مى شود و با توجّه به اين که خوابها و رؤياها بسيار متفاوت است، ديدن ديگرى را در خواب دليل بر ملاقات با روح او نيست.
سوال 1611 :
قضيه مسجد جمکران از ابتدا در خواب بوده، يا دربيدارى اتفاق افتاده و آيا سندش صحيح است؟
جواب :
داستان مسجد مقدّس جمکران در بيدارى بوده و روايت آن در کتب معروف نقل شده است علماى بزرگ اهميّت خاصى براى اين مسجد قائل بوده اند.
سوال 1612 :
آيا اين روايت که به وسيله بعضى از گويندگان در ميان مردم منتشر شده، درست است يا نه؟ حديث است يا عبارت عرفا «من طلبنى وجدنى و من وجدنى عرفنى ومن عرفنى عشقنى و من عشقنى عشقته و من عشقته قتلته و من قتلته فعلى ديته و من على ديته فانا ديته».
جواب :
اين حديث در منابع معروف وجود ندارد.
سوال 1613 :
آيا نوّاب اربعه از سلسله سادات بوده اند؟
جواب :
از ميان اين بزرگواران، عثمان بن سعيد و محمدبن عثمان از طايفه بنى اسد و حسين بن روح از نوبختى هاست و على بن محمد سمرى نيز سيادتش ثابت نيست، بنابراين هيچ کدام ظاهراً از بنى هاشم نبوده اند.
سوال 1614 :
آيا در بهشت، افراد با هم چنين صحبتهايى دارند، مثلا چگونه از دنيا رفتى، در برزخ به تو چگونه گذشت و يا اين که آيا تو با توجّه به اين که گناهکار بودى آيا به وسيله شفاعت به بهشت راه پيدا کردى يا طريق ديگر؟
جواب :
بعيد نيست اين گونه سخنان ميان آنها ردّ و بدل شود.
سوال 1615 :
در روستايى که ما در آن زندگى مى کنيم تعدادى سگهاى ولگرد هستند که زمينهاى کشاورزى را آلوده مى کنند، آيا از بين بردن آنها گناه دارد؟
جواب :
در صورت ايجاد مزاحمت، مانعى ندارد.
سوال 1616 :
همان طور که حضرات مراجع مى فرمايند: اگر کسى به درون خانه ديگرى نگاه کند صاحب خانه مى تواند به آن شخص لطمه بزند، آيا ماشين در باز، هم همين حکم را دارد؟
جواب :
ماشين حکم خانه راندارد اين حکم در مورد خانه نيز شرايطى دارد.
سوال 1617 :
طّلاب علوم دينى که مشغول تحصيل دروس حوزه مى باشند و دروس جديد ( دبيرستان، دانشگاه) را هم تحصيل مى کنند، آيا مى توانند از امکانات حوزه علميّه ( حجره شهريه) استفاده نمايند؟
جواب :
اگر به وظايف طلبگى خود عمل مى کنند مانعى ندارد.
سوال 1618 :
نظرتان را در مورد کتابهاى دکتر على شريعتى بيان فرماييد؟
جواب :
مطالبى را که خوب است، عمل کنيد و آنچه بد است،رها کنيد و اگر توانايى جدا کردن نداريد از اهل اطّلاع بپرسيد و يا از کتابهاى ديگرى که کاملا شناخته شده است استفاده نماييد.
سوال 1619 :
مدارس دولتى که در شهرهاى ما هست بعضى از افکار مخالف اهل بيت(عليهم السلام) و نيز بعضى اعتقادات فاسد مثل اين که خداوند ديده مى شود و زيارت قبور اوليا مانند پيامبر(صلى الله عليه وآله) و ائمه(عليهم السلام) حرام است و غير اينها را نيز تدريس مى کنند، آيا فرستادن بچّه ها، مخصوصاً دختران به اين مدارس با توجّه به اين که نرفتن به مدرسه خطرهاى بزرگى دارد از جمله اين که به خاطر بى سواد بودن آنها، پسران حاضر به ازدواج با آنها نمى شوند از نظر شرعى چه حکمى دارد؟
جواب :
فرستادن آنها به مدرسه جايز بلکه گاهى از اوقات لازم است، همان طور که بر اولياى آنها واجب است که به فرزندان مخصوصاً دختران خود عقايد حقّه را تعليم دهند و اگر براى آنها امکان دارد که مدارس مخصوص خودشان بسازند، اين کار بر آنها واجب است.
سوال 1620 :
زمينى ملک کسى است که در يک سمت همين قطعه زمين خانه خود مالک بوده، راهى که از شاهراه به خانه خود مالک منتهى مى شد از ميان همين قطعه زمين بود و ديگران هم از اين راه استفاده مى کردند ولى اکنون مالک، خانه خود را در جاى ديگرى ساخته است، لذا از راه مذکور بى نياز شده است ولى از آن جا که جاى خانه و راه مذکور ملک خود مالک بوده، لذا اکنون مى خواهد با انسداد راه مذکور آن جا را به مزرعه خود ملحق کند و لکن ديگران که قبلا از اين راه استفاده مى کردند مى گويند که: سه نسل از ما گذشته و تاکنون از اين راه استفاده مى کرده ايم لذا نمى گذاريم شما اين راه را مسدود کنيد. البتّه براى استفاده ديگران از راه مذکور، علاوه بر گذشتن سه نسل در مدّت استفاده، جواز شرعى ديگرى (مثل خريد و فروش، هبه، عوض و غير آن) وجود ندارد و بيان گواهان طرفين هم چنين است که مى گويند: ما بيش از اين نمى دانيم که آنها از راه مذکور از سه نسل گذشته تاکنون استفاده مى کرده اند و بس و از جواز شرعى ديگرى اطّلاع نداريم آيا مسدود کردن اين راه توسط مالک جايز است؟
جواب :
هر گاه آن راه،اختصاصى باشد و در ملک شخص ديگرى باشد، بايد از او اجازه گرفت وتنها استفاده دو سه نسل در مقابل سند مالکيّت صاحب آن زمين، دليل بر حقّ آنها نيست.
سوال 1621 :
يک حلقه چاه عميق يا نيمه عميق در حدود 20 سال قبل به تقاضاى اهالى روستاى «نوايگان داراب» با مقدارى خوديارى مردم به منظور تأمين آب آشاميدنى و رفع احتياجات ضرورى اهالى و مردم محل، توسط نظام گذشته جهت اين محل حفر شده است. اکنون به علّت ازياد جمعيّت و نبودن زمين، جهت خانه و مسکن تعدادى از اهالى مذکور به فاصله هشت کيلومترى محل قديم، روستاى جديدى را احداث نموده اند. با توجّه به عدم رضايت اهالى روستاى قديم، آيا اهالى محل جديد مى توانند به وسيله لوله کشى از آب چاه مذکور جهت شرب و غسل و وضو استفاده نمايند؟
جواب :
هرگاه با خوديارى مردم بوده و الآن آنها راضى نباشند در سهم آنها جايز نيست، ولى در سهم حکومت که اباحه منافع شده بوده است، اکنون حکومت اسلامى مى تواند تصميم بگيرد.
سوال 1622 :
در صورت جواز در سوال فوق، آيا اشخاصى که امتياز و سهميه آبى که از چاه فوق الذّکر داشته اند و به ديگرى فروخته اند نيز مى توانند در محلّ جديد از همان آب چاه استفاده نمايند؟
جواب :
نسبت به سهميه حکومت مى توانند تصرّف کنند، يعنى اگر به مقدار سهميّه مردم روستاى اوّل به آنها آب داده شود و از مازاد آن براى روستاى دوّم ببرند اشکالى ندارد.
سوال 1623 :
مالک فعلى چاه آبى که رژيم گذشته به اهالى روستايى هبه و واگذار نموده است کيست مردم يا دولت؟
جواب :
در اين گونه موارد معمولا اباحه منافع است نه هبه اصل، بنابراين مالک، دولت است و اجازه او شرط است.
سوال 1624 :
چنانچه ناشرى مجموعه اشعار شاعر يا نوشته هاى نويسنده اى را بدون پرداخت حقّ تّاليف و کسب اجازه مؤلف و در صورت فوتش بدون موافقت و رضايت ورّاث شرعى و قانونى او منتشر کند و آنها را بفروشد و درآمد حاصله را کلاّ به نفع خود بهره بردارى کند، چنين عملى از نظر شرعى چه حکمى دارد؟
جواب :
حقّ تّاليف يک حقّ عقلايى است که در ميان عقلاى جهان به رسميّت شناخته شده است و تجاوز به آن، مصداق ظلم و ممنوع مى باشد و نشر آثار مؤلّفين و شعرا بدون اجازه آنان جايز نيست و اين نکته را بايد توجّه داشت که هميشه مصاديق از عرف گرفته مى شود و احکام از شرع مقدّس و مانعى ندارد که با گذشت زمان، حقوق تازه عقلائيّه پيدا شود و مشمول احکام کليّه اسلام گردد.
سوال 1625 :
چند سالى است بعضى از هيأتهاى مذهبى توسط بعضى از مداحان، نهم ربيع الاوّل را جشن مفصّلى مى گيرند و تا دير وقت (شبها) جلسات جشن دارند و متأسفانه کمتر مسائل شرعى رعايت مى شود. با توجّه به اين مقدّمه به سوالات زير پاسخ دهيد:
الف) نظر شما راجع به اين جلسات چيست؟ آيا شرکت کنيم؟
ب) آيا ائمّه اطهار(عليهم السلام) هم در اين ايّام جشن مى گرفتند و شادى داشته اند؟
جواب :
آيا حديث رفع قلم نسبت به اين ايّام صحيح است و افراد آزادند هر کار خلافى را انجام دهند؟
د) با چه بيان و دليلى مى توان اينها را قانع کرد؟ با چه مدارکى؟
جواب :
در اين جا نکاتى بايد مورد توجّه قراد گيرد:
الف) تولّى دوستان اهل بيت عصمت(عليهم السلام) و تبرّى از دشمنان آنها، جزء ارکان مذهب ماست.
ب) نبايد کارى کرد که شکاف در صفوف مسلمين بيفتد.
جواب :
نبايد به نام مقدّس اهل بيت(عليهم السلام) مجالس مشتمل بر گناه تشکيل داد.
د) حديث رفع قلم مخصوص به کودکان نابالغ و ديوانه ها و حالت خواب است و معاذ الله که ائمّه معصومين(عليهم السلام) اجازه ارتکاب گناه به افراد در اين ايّام يا غير اين ايّام را داده باشند.
سوال 1626 :
مستدعى است نظرمبارک را پيرامون مسأله تحريف و عدم تحريف قرآن بيان کنيد؟
جواب :
محقّقان و علماى اسلام اعمّ از شيعه و اهل سنّت، قائل به عدم تحريف قرآنند و معتقدند که آنچه در قرآن کنونى است همان چيزى است که بر پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) نازل شده نه يک کلمه زيادتر و نه کمتر، ولى اقليّت بسيار ناچيزى از شيعه و همچنين اهل تسنّن قائل به تحريف قرآنند که علماى معروف اسلام اعتنايى به حرف آنها ندارند. ما شرح اين مطلب را در «تفسير نمونه» و در بحث عدم تحريف قرآن در «انوارالاصول» به طور کامل نوشته ايم.
سوال 1627 :
همان گونه که در تفسير نمونه جلد اوّل، ذيل آيه 124 سوره بقره کلمه ظلم را اين گونه تعبير نموده ايد که: منظور از ظلم در جمله (لاَيَنَالُ عَهْدِى الظَّالِمِينَ) تنها ظلم به ديگران نيست بلکه ظلم در برابرعدل است وعدل به معناى گذاردن هر چيز به جاى خودش مى باشد، با توجّه به اين مقدّمه، دانش آموزى که نمره نمى آورد و تحت عناوينى چون رضاى خدا و يا آشنايى، نمره اى که حقّ وى نيست به او داده مى شود، آيا عنوان ظلم درباره اين کار صدق مى کند؟
جواب :
اين کار نوعى ظلم و تبعيض است ونه تنها موجب رضاى خدا نيست بلکه مايه نارضايى حق تعالى است، مگر در مواردى که استحقاق ارفاق دارد که بايد آن را نيز درباره همه کسانى که آن ويژگى را دارند اعمال نمود.
سوال 1628 :
اگر گوسفندى مورد تجاوز قرار بگيرد و دامپزشک تأييد کند، آيا قولش حجّت است؟
جواب :
اگر يقين يا اطمينان از قول او حاصل شود، کافى است و اگر يقين و اطمينان حاصل نشود کفايت نمى کند.
سوال 1629 :
اگر کارمندى براى کارفرما چندين سال کار کند و کارفرما کليه حقوق و مزايا، پاداش و مرخصى هاى نامبرده را به طور مرتب پرداخت نمايد و علاوه بر اين از هيچ کمکى نيز در حقّ کارگر چشم پوشى نکرده باشد ولى پس از چند سال کارگر به ميل خود مى خواهد کار را ترک کند، به همين خاطر به کارفرما اظهار مى دارد که سوابق کار اين جانب را حساب کرده بپردازيد، يعنى مجدّداً به عنوان سوابق کار مى خواهد پول ديگرى از کارفرما بگيرد آيا اين پول از نظر قوانين اسلام حرام است؟
جواب :
چنانچه گرفتن حقّ سوابق قانونى باشد و طرفين با اطّلاع وپذيرفتن اين قانون، قرارداد کارمندى را بسته اند کارفرما موظّف است سوابق را بپردازد.
سوال 1630 :
اگر شخصى حديثى را که جزم به صحّت آن ندارد از اهل البيت(عليهم السلام)نقل کند ولى چون شنوندگان از عوام هستند و تمييزى بين حديث صحيح و غير آن نمى دهند به اين مطلب اشاره اى نکند، آيا اشکال دارد؟
جواب :
اگر تصريح به صحّت حديث نکند و مضمون روايت معروف باشد، جايز است.
سوال 1631 :
اگر انسان اراده کند که پولى را به عنوان ردّ مظالم ازطرف پدر مرحومش بپردازد آيا معيار قيمت مظالم به هنگام پرداخت است يا قيمت آن به هنگام واقع شدن آن ظلم؟
جواب :
اگر مظالم مثلى است ـ مثل گندم و جو و امثال آن بايد ـ خود آن و در صورت توافق طرفين قيمتش را، مطابق روز پرداخت بدهد و اگر مثلى نيست مثل انواع حيوانات بايد قيمت وقت تلف را حساب کند.
سوال 1632 :
در بعضى از کشورها، دولت قسمتى از زمينهاى ثروتمندان را گرفته و بين کشاورزانى که در همان زمين کار مى کردند، تقسيم کرده است. اگر صاحبان اصلى اين زمينها از محاربين اهل کتاب باشند، آيا تصرف کشاوزان در آن زمينها جايز است؟
جواب :
اگر از محاربين باشند جايز است.
سوال 1633 :
وظيفه کسى که اموال حرام يا موادّ غذايى حرامى در اختيار او قرار گرفته است و قدرت ردّ آن به صاحبش را ندارد و يا اين امر براى او مشکل است، چيست؟
جواب :
اگر ردّ آن و لو به حيله هاى عاقلانه اى امکان دارد، بايد به صاحب اصلى ردّ کند و الاّ به فقرا صدقه دهد.
سوال 1634 :
عدم استفاده از بليط در مترو و اتوبوس داخل شهرى يابين شهرى و يا تصاحب بعضى از اجناس به شکل غير قانونى در صورت نياز به آنها و عدم استطاعت مالى در بلاد کفر چه حکمى دارد؟
جواب :
چون اين گونه کارها در کوتاه مدّت يا دراز مدّت موجب وهن اسلام و مسلمين است جايز نيست.
سوال 1635 :
چرا کشورهاى عربى در روز شهادت حضرت امام حسين(عليه السلام) در برنامه هاى راديو، موسيقى شاد پخش مى نمايند، آيا آنها از واقعه عاشورا بى خبرند؟
جواب :
آنها غالباً از عاشورا خبر ندارند و ده روز اوّل محرم را آغاز سال نو مى دانند و شادى مى کنند ولى بسيارى از آنها که از واقعه عاشورا با خبر شده اند، در مراسم عزادارى با ما همکارى مى کنند.
سوال 1636 :
اگر مردى همسرش را به امور شرعى و وظائف دينى ملتزم نکند، آيا فاسق محسوب مى شود؟
جواب :
اگر مى تواند نهى از منکر کند و ترک نمايد، فاسق است.
سوال 1637 :
حکم برخورد و همنشينى اشخاصى که مشکوک به همکارى با دشمنان اسلام هستند چيست؟
جواب :
احتياط ترک آن است و اگر شبهه قوى باشد ترک آن واجب است.
سوال 1638 :
آيا ريا کردن در شعائر و عزادارى امام حسين(عليه السلام) جايز است؟
جواب :
ريا در هر عبادتى حرام محسوب مى شود ولى تظاهر به عزادارى امام حسين(عليه السلام) و تعظيم شعائر دين به قصد قربت جايز بلکه مستحب است، مثل اين که پرداختن صدقه آشکار قربة الى الله براى تشويق ديگران همان طور که در قرآن آمده، مستحب است.
سوال 1639 :
آيا به هنگام ظهور حضرت حجت (عج) قرآنى غير از قرآن موجود آورده مى شود؟
جواب :
قرآن موجود، همان قرآن نازل شده بر پيامبر(صلى الله عليه وآله) است و هيچ کلمه اى از آن کم و زياد نشده است و قرآن موجود در نزد حضرتش نيز همين قرآن است، منتها تفاسير و شأن نزول هايى که از پيامبر اکرم(صلى الله عليه وآله) روايت شده، نزد آن حضرت است.
سوال 1640 :
نظر مبارک خودتان را راجع به جنگهاى داخلى افغانستان در شرايط فعلى مرقوم فرماييد؟
جواب :
جنگهاى داخلى افغانستان مايه تأسّف و تأثّر همه مسلمين جهان است و شرعاً و عقلا لازم است هر چه زودتر متوقّف گردد و براى حلّ مسائل سياسى و اجتماعى از مذاکرات دوستانه و توأم با عفو و اغماض و گذشت، استفاده شود. همه آگاهان از اين برادرکشى رنج مى برند و خون دل مى خورند، نيمى از اين کشور بزرگ اسلامى را کمونيستها ويران کردند، اگر بنا باشد نيم ديگر آن به وسيله گروههاى اسلامى ويران گردد چيزى براى حکومت کردن باقى نمى ماند. خداوند همه را به وظايف شرعى خويش آشنا فرمايد و برادران را متوجّه مسؤوليّت خطير خود نمايد.
سوال 1641 :
در عصر حاضر طلبه شدن براى افراد مستعد واجب عينى است يا کفايى؟
جواب :
واجب عينى بودن براى کسانى که مستعدند ومانعى ندارند، بعيد نيست.
سوال 1642 :
وظيفه کسى که پدر و مادرش از رفتن او به حوزه هاى علميّه جلوگيرى مى کنند چيست؟
جواب :
جلب رضايت آنها در خصوص اين امر لازم نمى باشد، ولى سعى کند رضايت آنها را جلب کند.
سوال 1643 :
آيا جايز است قوانين مصوّب نظام مقدّس جمهورى اسلامى را از نظر حرمت نقض آنها، به ساير احکام الهى تشبيه نماييم؟
جواب :
اگر مراحل قانونى دقيقاً طى شده باشد مستند به قوانين الهى خواهد بود.
سوال 1644 :
شخصى هست که مى تواند رد اشياى گمشده را به صاحبان آنها به طور دقيق اطّلاع دهد و تا بحال چندين مورد که به او مراجعه کرده اند به نتيجه رسيده اند. از طرفى پسر عموى من در جنگ مفقودالاثر شده است و همسر و دو فرزند ايشان قصد و اصرار بر مراجعه به اين شخص را دارند تا از او اطّلاعى کسب کنند، آيا اين کار جايز است؟
جواب :
ادعاى اين گونه اشخاص غالباً صحّت ندارد و رجوع به آنها براى کشف گمشده ها جايز نيست.
سوال 1645 :
آيا استفاده از کراوات و پاپيون اشکال شرعى دارد و اگر شخص داماد براى شب عروسى از آن استفاده نمايد حکم مسأله چيست؟
جواب :
در حال حاضر و در کشور ما، اين امر به عنوان شعار بيگانگان و همبستگى با آنها محسوب مى شود، از آن اجتناب کنيد.
سوال 1646 :
آيا قمه زدن جايز است و در صورت عدم جواز اگر کسى نذر کرده باشد چه بايد بکند؟
سوال 1647 :
سيادت پيامبر(صلى الله عليه وآله) از چه کسى براى ايشان به وجود آمده و آيا امام على(صلى الله عليه وآله) سيّد بوده اند؟
جواب :
سيادت به معناى بزرگى و عظمت است و عظمت پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) از سوى خداست و اجداد او تا هاشم به خاطر پيامبر(صلى الله عليه وآله) همه سادات و داراى عظمت بوده اند و حضرت على(عليه السلام) علاوه بر عظمت مقام والاى خودش، از بنى هاشم و سيّد و مولاست.
سوال 1648 :
آيا دراز کردن پاها در حال تلاوت قرآن کريم، موجب بى حرمتى است؟
جواب :
در صورتى که قصد بى احترامى نداشته باشد حرام نيست ولى در هر حال (در غير صورت ضرورت) بهتر است اين کار را ترک کند.
سوال 1649 :
رانندگى اتومبيل براى زنان چه حکمى دارد؟
جواب :
با حفظ حجاب اسلامى و جهات شرعى ديگر، مانعى ندارد.
سوال 1650 :
آيا بانوان مى توانند آموزش فنون نظامى ببينند؟
جواب :
اگر مستلزم گناهى نباشد اشکالى ندارد.
سوال 1651 :
آب مشترکى بوده که در اثر سيلاب از بين رفته است، بعد از چندين سال شخصى با زحمت آب راپيدا کرده آيا مال آن شخص است يا مال مشترک؟
جواب :
اگر بعد از مدّت طولانى باشد مال کسى است که آن را يافته است اگر مدّت کوتاهى باشد تنها در صورت اعراض صاحبان قبلى مى تواند آن را تملّک کند.
سوال 1652 :
طبق آيه قرآن، ظاهراً خنثى نبايد وجود داشته باشد چراکه خداوند مى فرمايد: (يَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ إِنَاثاً وَيَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ ذکورَ)(1) بنابراين موضوع خنثى را چگونه بايد توجيه کرد؟
جواب :
هر خنثايى در واقع يا مذکر است يا مؤنث خواه شناخته بشود يا نه.
سوال 1653 :
در بعضى از مناطق صاحب حيوان نر، در مقابل جفت گيرى از صاحب حيوان ماده پول يا جنسى مى گيرند آيا اين کار جايز است؟
جواب :
به عنوان حقّ الزّحمه مانعى ندارد.
سوال 1654 :
آيا در حيات کسى، مى توان به نيابت از او، اعمال خير مثل اهداى قرآن به مساجد و ... انجام داد؟
جواب :
انجام اعمال خير به نيّت احيا و اموات اشکال ندارد.
سوال 1655 :
پدرم باشوهرم اختلاف پيدا کرده اند در اثر اين اختلاف از دست من ناراحت شده و گفته حق ندارى به خانه من بيايى، تکليف من چيست؟ با اين که در آن خانه مادر و برادرم هستند و من مى خواهم به آنها سر بزنم، آيا مى توانم بدون اجازه پدرم به خانه آنها بروم آيا نرفتن من باعث قطع رحم نمى شود؟
جواب :
آنها مى توانند به ديدار شما بيايند يا در محلّ ديگرى ملاقات کنيد، ولى در خانه ملکى پدر بدون اجازه او نمى توان رفت.
سوال 1656 :
پدر بنده در زمان حيات، مرتکب بسى خطاها شده است و بنده ايشان را ظالم يا فاسد يا مى دانم و ايشان را مستحقّ هيچ گونه امر خيرى نمى بينم و هيچ گونه حقّى را بر گردن خود نمى دانم و تا بحال نيز هيچ امر خيرى براى ايشان انجام نداده ام، تکليف بنده چيست؟
جواب :
پدرتان هر کارى کرده است فعلا از دنيا رفته و دست او کوتاه است و چون مسلمان و شيعه على بن ابى طالب(عليه السلام) بوده، سزاوار ترحّم مى باشد. از خداوند براى او آمرزش بطلبيد و بدانيد پدر اگر فاسق هم باشد باز بر فرزند حقوقى دارد، اميد است خداوند همه ما را ببخشد و بيامرزد.
سوال 1657 :
آيا داستان عقد و عروسى حضرت قاسم بن الحسن(عليه السلام) در کربلا صحّت دارد، خواندن و بيان کردن اين داستان چه حکمى دارد؟
جواب :
چون در منابع معتبر نيامده است بهتر ترک آن است.
سوال 1658 :
آيا انتقال دادن ميّت به عتبات مقدسه ائمّه طاهرين(عليهم السلام) جايز است؟
جواب :
اشکالى ندارد.
سوال 1659 :
آيا شبيه قبور ائمّه طاهرين با چوب و سنگ ساختن جايز است؟
جواب :
دليلى بر حرمت اين امور نداريم.
سوال 1660 :
تحصيل در حوزه و يا دانشگاه کدام يک واجب تر است، با توجّه به اين که عدّه اى از جوانان با استعداد و علاقه مند به علوم اسلامى، بين انتخاب حوزه و دانشگاه مردّد مى باشند؟
جواب :
تحصيلات حوزوى در شرايط فعلى مقدّم است، البتّه گروهى نيز بايد به تحصيلات دانشگاهى بپردازند، تا ساير شئون جامعه اسلامى به صورت آبرومند اداره شود.
سوال 1661 :
دانشجويان با استعدادى هستند که در رشته هاى پزشکى يا مهندسى مشغول به تحصيلند و به علوم اسلامى نيز علاقه خاصى دارند، آيا شرعاً وارد شدن به حوزه و کسب معارف دينى بر آنها واجب است؟
جواب :
بهتر اين است که تحصيلات دانشگاهى را به پايان برسانند سپس به تحصيلات حوزوى بپردازند.
سوال 1662 :
گرفتن شهريه براى طّلابى که به کارهاى فرهنگى مشغولند با توجّه به اين که درس و بحث حوزوى ندارند و از نظر مادّى هم کاملا تأمين نمى شوند، حرام است يا حلال؟ اگر از نظر مادّى تأمين شوند چطور؟ ملاک حلال بودن استفاده از شهريه حوزه را بفرماييد.
جواب :
شهريه حوزه مربوط به محصّلين حوزه علميّه است مگر اين که دهندگان شهريه در موارد خاصّى اجازه بدهند.
سوال 1663 :
اخيراً در ميان برخى از جوانان مدل مو و لباسهايى مد شده که از کشورهاى اروپايى و بلاد بيگانه ارائه مى گردد (مانند رپ و غيره) نظر به اين که پوشيدن اين لباسها و اين گونه آرايش کردن عرفاً از مصاديق تشبه به کفّار است آيا شرعاً حرام است يا حلال؟
جواب :
با توجّه به اين که اين امور بخشى از فرهنگ منحط بيگانگان است، مسلمانان بايد از آن پرهيز کنند و فرهنگ خود را زنده کنند.
سوال 1664 :
مرحوم حاج شيخ عباس قمى(ره) در «مفاتيح الجنان» از امام صادق(عليه السلام) نقل مى کند که «مکروه است روايت شعر براى روزه دار و مُحرم و در حرم و در روز جمعه و شبها و لو شعر حق باشد» حضرت عالى در اين مورد چه مى فرماييد؟
جواب :
اين مطلب در يکى از روايات معتبره وارد شده است که امام صادق(عليه السلام)فرمود: «يکره روايه الشّعر للصائم و للمحرم و فى الحرم و فى يوم الجمعه و ان يروى بالّليل; مکروه است نقل شعر براى روزه دار و محرم و در حرم مکّه و در روز جمعه و در شب»(1) و حتّى در ذيل حديث آمده است: هر چند شعر حق باشد، ولى ممکن است عناوين ثانويّه مهمترى، اين کراهت را تحت الشّعاع قرار دهد.
سوال 1665 :
در شهرهاى بزرگ، زنان مسافر به دليل نبودن جا، بعضاً در صندلى جلو تاکسى ها و در کنار مردان به طور فشرده مى نشينند، از لحاظ شرعى اين مسأله چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر چه تماس بدنها از روى لباس حرام نيست، ولى اگر منشأ فساد گردد حرام است.
سوال 1666 :
استفاده از تلفن ادارات و نهادها با پرداخت هزينه آن و يا استفاده از وسايل نقليّه در ساعات غير ادارى جهت انجام کارهاى شخصى از قبيل عيادت مريض و تشييع جنازه و يا سخنرانى در مجالس وعظ و سوگوارى، توسّط آقايان روحانيون محترم سياسى عقيدتى (با اين که روغن و بنزين و استهلاک اتومبيل را خودشان از جيب خود تأمين مى نمايند) چگونه است؟
جواب :
جايز نيست، مگر به اجازه مسؤولين ذى صلاح.
سوال 1667 :
تردّد روحانى در بعضى موارد بدون لباس روحانيّت چه صورتى دارد؟
جواب :
اگر موجب وهن روحانيّت نشود اشکالى ندارد.
سوال 1668 :
شانه خالى کردن از زير بار مواردى همچون ماليات، عوارض، مقرّرات راهنمايى و رانندگى، با لطايف الحيل و نپرداختن وجه آن و يا کم کردن وجه در نظر گرفته شده، با توجّه به اين که خلاف مقرّرات دولت اسلامى است، شرعاً چه حکمى دارد؟
جواب :
اشکال دارد.
سوال 1669 :
از آن جا که نگهدارى مجلاّت و روزنامه هايى که آيات قرآن در آنها نوشته شده مقدور نيست با آنها چه بکنيم ؟
جواب :
مى توانيد آنها را در جايى دفن کرده و يا به رودخانه اى بريزيد و يا به مراکزى بدهيد که آنها را خمير مى کنند و از آن مقوّا و مانند آن مى سازند.
سوال 1670 :
با توجّه به اين که هجرت پيامبر اکرم(صلى الله عليه وآله) از مکّه به مدينه در ماه ربيع الاوّل صورت گرفته است، چرا ماه محرّم به عنوان مبدأ سالهاى قمرى و اوّلين ماه آن انتخاب شده است؟
جواب :
ماه محرّم قبل از اسلام نيز آغاز سال بوده است و هجرت پيامبر(صلى الله عليه وآله)مانند سرآغاز انقلاب اسلامى ما بود، اگر فرضاً ما بخواهيم سال انقلاب را مبدأ تاريخ قرار دهيم بهمن ماه را آغاز سال قرار نمى دهيم بلکه آغاز سال همان فروردين است.
سوال 1671 :
آيا رعايت حجاب و پوشانيدن بدن در اعمال عبادى غير از نماز همانند تلاوت قرآن و دعا، فضيلتى براى زن محسوب مى شود؟
جواب :
دليلى بر وجوب يا استحباب آن نداريم ولى اگر مشکلى ايجاد نکند محترمانه تر محسوب مى شود.
سوال 1672 :
آيا معيارى براى رؤياهاى صادقه وجود دارد که آدم رؤياهايش را با آن بسنجد و رؤياهاى صادقه را بتواند تشخيص دهد؟
جواب :
معيار مسلّمى ندارد.
سوال 1673 :
مبلغ 15440 تومان بابت سازندگى جبهه نزد شخصى است. اين مبلغ را در حال حاضر به چه مصارفى برسانيم؟
جواب :
با توجّه به اين که هم اکنون نيز در محلّ جبهه هاى سابق مرزداران فعّاليّت دارند، به وسيله شخص امينى به آنها برسانيد تا در همان مصرف صرف شود.
سوال 1674 :
اين جانب کارمند يک شرکت دولتى و در قسمت صدور چک امور مالى انجام وظيفه مى نمايم و از آن جا که ارباب رجوع جهت دريافت چکشان به اين جانب رجوع مى کنند گاهى رخ مى دهد که يک جعبه شيرينى و يا حتّى پول نقد مى آورند، از نظر شرعى چه صورتى دارد؟
جواب :
اگر شما حقّ کسى را ضايع نکنيد و کسى را بى جهت بر ديگرى مقدّم نداريد و فرقى ميان آنهايى که هديه اى مى آورند و نمى آورند نگذاريد، گرفتن آن هديه مانعى ندارد.
سوال 1675 :
آيا قطع رحم و يا صله رحم که در اسلام بر آن تأکيد شده است معيار مشخّصى دارد و آيا محدوده آن از نظر نصوص و روايات بيان شده است و آيا اگر بنده با نتيجه خواهرم و يا برادرم و يا خاله ام و غيره قطع رحم کنم، قاطع رحم محسوب مى شوم؟
جواب :
منظور، داشتن ارتباط و پيوند با آنها در حدّ متعارف و معمول است، البتّه هر قدر خويشاوندى نزديکتر باشد رابطه بايد بيشتر باشد.
سوال 1676 :
آيا براى مسؤول مدرسه جايز است که به خاطر مراعات نکردن نظافت و يا کوتاه نکردن موى سر و يا مسافرت، از شهريه طّلاب مدرسه کم کند، مطلب ديگر اين که آيا شهريّه گرفتن در سه ماه تعطيل تابستان جايز است؟ و در صورتى که طلبه اى براى گرفتن شهريّه اش نيايد، آيا مسؤول مدرسه مى تواند اين پول را در جاهايى که خودش مى داند مصرف کند؟
جواب :
در مسائل مربوط به شهريّه بايد نظر بيوتى که شهريّه را مى دهند در تمام جهات فوق رعايت شود و با اجازه آنها اقدام گردد.
سوال 1677 :
آيا استفاده از مدارک ديگران مانند دفترچه بيمه درمانى، گذرنامه، کارت شناسايى و غيره با رضايت کامل طرف مقابل جايز است؟ و در صورت عدم جواز استفاده از اين مدارک آيا شرعاً هم عقوبت دارد؟
جواب :
اگر برخلاف قوانين و مقرّرات و قرارداد باشد، جايز نيست و مسؤوليّت الهى دارد.
سوال 1678 :
معمول است خانمها هنگام رفتن به مجالس عروسى و جشن، علاوه بر زينتهاى نامرئى، خود را معطّر مى کنند، با توجّه به اين که نفس خوشبو و معطّر بودن خود نوعى از زينت و آرايش حساب مى شود و معمولا بوى آن را مرد نامحرم در بين راه احساس مى کند، آيا اشکال دارد؟
جواب :
اشکال دارد و در خبر است که تا به منزل برگردد مورد لعن ملائکه است.
سوال 1679 :
آيا تلاوت قرآن در مجلس ترحيم تارک نماز و يا منکر نماز جايز است؟
جواب :
تقاضاى عفو و بخشش و انجام اعمال خير براى همه مسلمانان هرچند که گناهکار باشند جايز است.
سوال 1680 :
خشک کردن و يا کشتن حيوانات به جهت دکور و غير آن چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر باعث اذيّت و آزار خاصّى نباشد اشکالى ندارد، ولى در مورد حيوانات موذى مسأله روشن تر است ولى اگر از حيوانات داراى خون جهنده باشد با توجّه به اين که ذبح شرعى نمى شود، احتياط آن است که با دست تر، بدن آنها لمس نشود.
سوال 1681 :
چرا خداوند در سوره الرّحمن آيه 2 و 3 مى فرمايد: (عَلَّمَ الْقُرْآنَ * خَلَقَ الاِْنْسَانَ)وقتى انسان خلق نشده، چگونه به او قرآن ياد داده شده است؟
جواب :
ترتيب در ذکر و بيان، گاهى به خاطر ترتيب در اهميّت است و گاه به خاطر ترتيب در وجود خارجى و در اين جا از قبيل اوّل مى باشد.
سوال 1682 :
تقيّه چيست؟
جواب :
تقيّه عبارت است از کتمان عقيده در جايى که اظهار آن باعث خطر يا ضرر مهمّى مى گردد و اين مسأله از قرآن مجيد و روايات اسلامى و حالات اصحاب پيامبر در مقابل مشرکان گرفته شده است.
سوال 1683 :
آيا ساختن خانه هاى ضد زلزله کار درستى است؟
جواب :
اشکالى ندارد، بلکه گاهى لازم است، زيرا خداوند دفع خطر را بر عهده انسان گذارده تا با استفاده از وسايل مختلف در برابر خطرات بايستد.
سوال 1684 :
اگر پدر و مادر از انجام کارهاى خوب مثل درس خواندن جلوگيرى کنند وظيفه فرزند چيست؟
جواب :
اطاعت در اين گونه موارد لازم نيست، ولى حتّى الامکان بايد طورى رفتار کرد که رنجيده نشوند و لازم است که فوايد کار خوب را براى ايشان توضيح داد تا مسأله براى آنها روشن شود و ممانعت نکنند.
سوال 1685 :
در بين بيماران مراجعه کننده به کلينيک هاى روانپزشکى،بيمارانى وجود دارند که داراى تمايلات همجنس گرايى مى باشند، علم روانپزشکى امروز اين بيماران را به دو گروه تقسيم مى کند:
گروه اوّل که اصطلاحاً به آنها (اگوديستانيک) مى گويند، اين افراد از اين که داراى تمايلات همجنس گرايى هستند احساس ناراحتى مى نمايند و اين احساس را به درون خود متعلّق نمى دانند و خود مايل هستند درمان شوند، علم روانپزشکى اين بيماران را مداوا مى کند و درمان اکثر اين بيماران موفقيّت آميز است و پس از درمان، اين بيماران به جنس مخالف علاقه پيدا مى کنند و مى توانند ازدواج کنند.
گروه دوّم که اصطلاحاً به آنها (اگوسينتانيک) مى گويند، اين افراد داراى تمايلات همجنس گرايانه هستند، امّا از داشتن چنين تمايلاتى ناراحت نيستند و آن را با درون خود موافق و مطابق مى بينند و بر عکس نسبت به جنس مخالف احساس کششى ندارند و بعضاً از جنس مخالف بيزار و متنفّرند، علم روانپزشکى جديد براى اين دسته درمانى نيافته است، اين نوع بيماران چنانچه جبراً ازدواج کنند دچار مشکلات جنسى و عاطفى با همسر خود مى شوند و معمولا حاصل ازدواجشان طلاق و جدايى است (چنان که مشاهده گرديده است).
البتّه از نظر پزشکى ثابت گرديده است که سه عامل مهم در ايجاد حالت همجنس گرايى در گروه دوّم نقش دارد که عبارتند از: الف) ژنتيک ب) هورمونهاى بدن مادر در طى دوران باردارى ج) نحوه تربيت فرد در دوران کودکى و تأثير پدر و مادر در اين دوران. توصيه روانپزشکى نوين به افراد گروه دوّم اين است که رابطه جنسى خود را با يک فرد هم جنس برقرار کنند و از اقدام به ازدواج با غير هم جنس خوددارى نمايند زيرا کراراً مشاهده گرديده که اين افراد قادر به تحمّل جنس مخالف نبوده و ازدواج آنها به طلاق مى انجامد. حال پرسش حقير اين است که نظر حضرت عالى در مورد درمان گروه دوّم چيست؟
جواب :
از نظر موازين شرع اسلام نمى توان به اين گروه اجازه برقرار ساختن رابطه با جنس موافق هر چند در مراحل سطحى وابتدايى داد و آن را يک ضرورت شمرد، بلکه بايد از طرق مختلف مخصوصاً عواطف مذهبى که بسيار قوى و مؤثّر است، روى آنان کار کرد تا مشکلشان حل شود و هرگز نبايد تسليم توصيه هاى بعضى از روانپزشکان شد که مى خواهند کار را بر خودشان آسان و بر ديگران مشکل کنند،بلکه بايد پزشکان مؤمن بکوشند و طرق درمان معقول و مشروع را بيان کنند.
سوال 1686 :
نظر اسلام در مورد اعتصاب غذا که بعضى از زندانيان سياسى و غيرسياسى به عنوان اعتراض به وضع نامناسب زندان و يا اعتراض بر حکمى که دادگاه بر ايشان صادر کرده است يا اعتراض به بلاتکليفى خود به آن متوسّل مى شوند چيست، لازم به ذکر است که اين نوع اعتصاب گاهى منجر به مرگ و گاهى منجر به ضررهايى مى شود؟
جواب :
در صورتى که باعث ضرر مهمّى در جان يا بدن نشود اشکال ندارد، مگر اين که زندانى در معرض خطر مهمّى باشد که هيچ راهى براى رهايى از خطر، جز اعتصاب غذا نباشد که در اين صورت از باب تقديم اهم بر مهم جايز است.
سوال 1687 :
اعتصاب بعضى از کارمندان دولت ظالم، مثل زندانيان به عنوان اعتراض به احکامى که از سوى دادگاه به عنوان توهين دين و مذهب يا موهن جلوه دادن دين صادر مى شود چه حکمى دارد (با توجّه به اين که اعتصابات گاهى به از دست دادن شغل آنها منجر مى شود)؟
جواب :
موارد مختلف است، گاهى مسأله اى که به خاطر آن اعتراض کرده است از نظر اسلام مهمتر است مثل اين که مقدّسات دين يا بلاد مسلمين يا خود مسلمين در خطر باشند و گاهى از اوقات آن مسأله نسبت به خطرى که براى اعتصاب کنندگان پيش مى آيد کم اهميّت تر است، خلاصه اين که حکم دائر مدار قاعده اهمّ و مهم است.
سوال 1688 :
اگر کسى عمداً به قرآن قسم دروغ بخورد و بعداً پشيمان شود وظيفه او چيست؟
جواب :
بايد توبه کند و با اعمال صالح، گذشته خود را جبران نمايد.
سوال 1689 :
به نظر شما طلاّب علوم دينى، از چه هنگام بهتر است ملبّس به لباس مقدّس روحانيّت شوند؟
جواب :
پوشيدن لباس مقدّس روحانيّت از هر زمانى که بتوانند وظيفه آن لباس را ادا کنند خوب است و معمولا اگر خوب درس خوانده باشند بعد از «لمعه» زمان مناسبى براى اين امر است.
سوال 1690 :
آيا پيامبر(صلى الله عليه وآله) و امام(عليه السلام) به قوّت نبوّت و امامت مى توانند مرده را زنده نمايند يا خير به چه دليل؟
جواب :
آرى مى توانند و قرآن مجيد صريحاً اين مطلب را در مورد حضرت مسيح ذکر کرده است(1) و اين امر به اذن الهى و قدرت او انجام مى گيرد.
سوال 1691 :
اگر شخصى به طورى در تنگى معاش باشد که نتواند زندگى خود را اداره کند و به هر درى هم بزند با شکست مواجه شود و حاضر هم نباشد زکات يا صدقه قبول کند، آيا مى تواند براى غيرمسلمانها کار کند؟
جواب :
کار کردن براى غير مسلمانان حرام نيست مشروط براين که، کار حلال و آبرومند و مباحى باشد و سبب اهانت و ذلّت مسلمين نگردد.
سوال 1692 :
آيا درست است که شخص مسلمان فقط از روى قرآن کارى را انجام دهد، مثل نماز خواندن و وضو گرفتن و کارهاى ديگر؟
جواب :
در احکام دينى يا بايد درس خواند و مجتهد شد و احکام را از ادلّه چهارگانه (قرآن و سنّت و اجماع و دليل عقل) استنباط کرد و يا بايد تقليد کرد.
سوال 1693 :
آيا اصلاح کلمات يا حرکات چاپى و يا رسم الخط قرآن که غلط نوشته شده باشد جايز است؟
جواب :
اگر يقين به غلط بودن آن داشته باشد خوب است اصلاح کند.
سوال 1694 :
علمى که ائمّه اطهار(عليهم السلام) و رسول مکرم اسلام(صلى الله عليه وآله) به آن تأکيد فراوان نموده اند چيست؟ آيا علوم مختلف امروزى از قبيل رياضى، فيزيک، شيمى و غيره، نيز در رديف آن علم هستند؟ آموختن علم در کشورهاى غير اسلامى و گاهى مخالف اسلام چه حکمى دارد؟
جواب :
قبل از هر چيز بايد معارف و احکام دينى را فرا گرفت و علوم ديگرى که براى نظام زندگى جامعه اسلامى ضرورت دارد نيز به عنوان واجب کفايى مى باشد و فرا گرفتن آنها براى عظمت و اعتلاى جامعه اسلامى و رفع نيازها، لازم است.
سوال 1695 :
نظر شما در مورد کانديدا شدن روحانيونى که قدرت راه يافتن به مجالس قانونگذارى را دارند و توسط مردم انتخاب مى شوند چيست؟ در صورتى که اگر اين روحانيون شرکت نکنند اشخاصى غير متعهد به اين مجالس راه پيدا مى کنند و احکام غيراسلامى را تصويب مى کنند.
جواب :
ظاهر اين است که شرکت آن روحانيون و افراد متعهد ديگر باشرايطى که گفتيد واجب است.
سوال 1696 :
اخيراً در بعضى مجامع و هيئات مذهبى تهران اشعارى سروده و خوانده مى شود که در ضمن آن، لفظ جلاله (الله) را به ذوّات مقدّسه عصمت ـ عليهم صلوات اللّه ـ و غيره نسبت مى دهند، مثلا گفته مى شود من على اللّهى ام، يا من حسين اللّهى ام و يا زينب اللّهى ام، آيا بيان اين گونه اشعار جواز شرعى دارد؟
جواب :
اين تعبيرات مناسب افراد معتقدبه مکتب معصومين(عليهم السلام) نيست و لازم است به اين اشخاص تذکّر داده شود و آنها را از اين کار نهى کرد و براى بزرگداشت مقام آن بزرگواران راههاى خوب و سنجيده و معقول وجود دارد که نيازى به اين حرفها ندارد.
سوال 1697 :
مؤلّفى کتابى مى نويسد و با ناشرى قرارداد چاپ و نشر منعقد مى نمايد و در کتاب مى نويسد: «حقوق طبع براى مؤلّف محفوظ است». پس از چندى ناشر ديگرى بدون اجازه از مؤلّف، کتاب را تجديد چاپ مى نمايد. در عرف ناشران چنين است که مقدارى از کتاب را به عنوان حقّ تّأليف به مؤلّف مى دهند، آيا اين چنين حقّى براى مؤلّف وجود دارد و آيا نياز به اجازه از مؤلّف در مقام تجديد و افست از روى کتابش مى باشد؟
جواب :
حقّ تّأليف يک حقّ عقلايى است که در تمام دنيا از سوى همه عقلاى جهان به رسميّت شناخته شده است و مخالفت با آن مصداق ظلم شمرده مى شود و شرعاً حرام است، بنابراين مؤلّف مى تواند حقّ خود را از کسانى که بدون اجازه او تجديد چاپ کرده اند بگيرد، در ضمن توجّه داشته باشيد ناشر نيز نسبت به حروفچينى و مانند آن حق دارد و اگر کسى از روى آن عکسبردارى کند بايد حقّ ناشر را نسبت به آن بپردازد.
سوال 1698 :
در بعضى از مناطق هندوستان در بيست و دوّم رجب شيرينى و چيزهاى خوردنى ديگرى به عنوان نذر امام صادق(عليه السلام) تقسيم مى شود، آيا اين نذر مشروع است؟
جواب :
بيست و دوّم رجب طبق روايات مشهور، ارتباط خاصّى با امام صادق(عليه السلام) ندارد ولى اگر به قصد تجليل مطلق ازمقام شامخ آن حضرت در هر روزى از سال مراسمى برپا کنند، مانعى ندارد.
سوال 1699 :
در روايتى از حضرت امام صادق(عليه السلام) نقل شده که ايشان فرموده اند: همين که قائم(عليه السلام) بپاخيزد امرى جديد مى آورد همان گونه که پيامبر(صلى الله عليه وآله) در آغاز ظهور اسلام امرى جديد آورد، با توجّه به اين که ما مجتهدين را به عنوان کسانى که در هر دوره زمانى دين را از تحريف حفظ مى کنند مى شناسيم و براى دستيابى به احکام درست و صحيح به آنها مراجعه مى کنيم، تفسير صحيح اين حديث را بيان کنيد؟
جواب :
منظور اين است که در دين خدا و مفاهيم دينى بدعتهايى گذارده مى شود و تحريفهايى صورت مى گيرد که وقتى آن حضرت (عج) بيايد با آن بدعتها مبارزه مى کند، تا آن جا که گروهى از مردم تصوّر مى کنند که آيين تازه اى آورده است.
سوال 1700 :
اگر انسان در سالهاى اوّل تکليف به علّت بچّگى دست به کارهايى بزند که در بزرگى براى او مسأله شود، مثلا وسيله اى را بدون اجازه صاحبش و بدون اطّلاع او، از جايى بردارد و آن را به دوست خود هديه بدهد، حال اگر بخواهد اکنون که بزرگ شده و متوجّه عمل زشت خود شده است، وسيله را به صاحبش برگرداند پاى از ميان رفتن آبرو و حيثيّت او در نزد هر دو طرف در ميان باشد، در اين مورد چگونه بايد عمل کند و به چه نحو وظيفه اش را انجام دهد؟
جواب :
اگر بتواند همان وسيله را از دوست خود ظاهراً بخرد و جهت صاحبش به عنوان هديه به دست خودش ياتوسط ديگرى بفرستد، اين کار را بکند و اگر نمى تواند، قيمت آن را در حساب بانکى او يا به وسيله پست به صورت ناشناس جهت او ارسال دارد.
سوال 1701 :
در مسأله اعجاز و انجام کارهاى خارق العاده که يکى از راههاى شناسايى پيامبران است آيا خداوند به پيامبران خود قدرتى مى دهد که آنها، يا خود به آوردن معجزه اقدام مى کنند و يا معجزه کاملا به وسيله خدا انجام مى شود و فقط در قالب کارى از جانب پيامبران نشان داده مى شود؟
جواب :
معجزه به هر دو صورت ممکن است انجام شود، گاه خداوند به پيامبرش قدرت اين کار را مى دهد و گاه پيامبر دعا مى کند و خدا دعاى او را اجابت مى کند.
سوال 1702 :
آيا تلاوت قرآن براى کسى که چشم درد دارد و مطالعه براى چشم او ضرر دارد ولى به جهت علاقه به قرآن هر روز مقدارى قرآن تلاوت مى کند، جايز است؟
جواب :
کارى که موجب ضرر باشد انجام ندهد، ولى مى تواند به مقدارى که ضرر ندارد همه روزه بخواند و اگر از روى قرآن نمى تواند بخواند آنچه را حفظ دارد بخواند.
سوال 1703 :
آيا اجرت گرفتن در برابر تلاوت يا ختم قرآن و اهداى ثواب آن، جايز است؟
جواب :
اشکالى ندارد.
سوال 1704 :
کسى که علاقه زيادى به تلاوت قرآن دارد ولى نمى تواند آن را کاملا صحيح بخواند و سعى در تصحيح آن مى کند، آيا قرآن خواندن او بهتر است يا ترک آن؟
جواب :
بهتر است بخواند و سعى در اصلاح آن نيز بکند.
سوال 1705 :
آيا جايز است از پولى که در ماه محرم و ماه رمضان، براى خرج مسجد و عزادارى جمع آورى مى گردد جهت هيأت قرآن و کلاسهاى مسجدها، قرآن و تخته سياه و لوازم ديگر خريدارى نمود؟
جواب :
اگر براى عزادارى باشد نمى شود براى کار ديگرى مصرف کرد ولى اگر براى هزينه هاى مسجد باشد مانعى ندارد.
سوال 1706 :
اگر هيئت امناى مسجد يا حسينيه اى بگويند: «ما راضى به برگزارى کلاس قرآن در مسجد يا حسينيّه نيستيم» آيا رعايت نظر آنها لازم است؟
جواب :
رعايت نظر آنها در اين گونه موارد لازم نيست، ولى بهتر است هماهنگى برقرار گردد و در هر حال مزاحمتى براى نمازگزاران به وجود نيايد.
سوال 1707 :
آيا سوزاندن قرآنهايى که ورق ورق شده و قابل نگهدارى واستفاده نيست، جايز مى باشد؟ و آيا جايز است آن را سوزاند و خاکستر آن را دفن کرد؟ و در صورتى که کسى چنين کرده باشد تکليفش چيست؟
جواب :
جايز نيست، مى توانيد آن را در محل پاک دوردستى دفن کنيد و يا در نهر آب جارى بريزيد، به شرط آن که به جاى نامناسبى نرود، اگر کسى آن را سوزانده بايد تأکيد کنيد که ديگر مرتکب اين کار نشود و از کار خود توبه کند.
سوال 1708 :
اخيراً لباسهايى وارد شده که بر روى آن اسم جلاله (الله) نوشته شده است، آيا پوشيدن چنين لباسهايى جايز است؟ و در هر صورت، تکليف کسى که آن را پوشيده چيست؟
جواب :
اگر در محلّى نوشته شده که باعث هتک احترام اين نام مقدّس نمى شود اشکالى ندارد و در هر حال بايد مراقبت کرد که دست بى وضو بر آن نگذارند و آن را نجس نکنند.
سوال 1709 :
در صورتى که پدر به فرزند بگويد: راضى نيستم در جلسه قرآن شرکت کنى، آيا اطاعت پدر در اين جا هم لازم است؟
جواب :
اطاعت از او در اين مورد لازم نيست، ولى سعى کند موافقت او را جلب کند.
جواب :
کفّاره ندارد ولى فوراً بردارد و احترام کند.
سوال 1711 :
آيا پدر مى تواند يادگرفتن قرآن را بر فرزند واجب نمايد و اگر بگويد: من راضى نيستم که در اين مسأله کوتاهى نمايى، وظيفه فرزند چيست؟
جواب :
اگر سرپيچى فرزند موجب اذيّت و آزار پدر مى گردد، بايد از او اطاعت کند.
سوال 1712 :
در مراسم فاتحه در بعضى از شهرستانها رسم است که هنگام تلاوت قرآن افراد شرکت کننده با صداى بلند به بازماندگان تسليت مى گويند و بازماندگان جواب آنها را مى دهند، آيا اين عمل جايز است؟
جواب :
بهتر است احترام قرآن را بيشتر رعايت کنند و از اين کار بپرهيزند.
سوال 1713 :
لطفاً بفرماييد: آيا گرفتن اجرت در مقابل تعليم قرآن جايز است؟
جواب :
جايز است، ولى کراهت دارد.
سوال 1714 :
قراى معروفى که آياتى از قرآن مجيد را با صوت زيبا تلاوت مى کنند و آن را بر روى نوار کاست و يا ويدئو ضبط مى کنند، آيا مى توانند امتياز آن را خريد و فروش کنند و آيا بايد ديگران در موقع تکثير از آنها اجازه بگيرند؟
جواب :
در صورتى که در عرف عقلا به عنوان حقّى براى قارى شمرده شود، کسانى که مى خواهند تکثير کنند بايد با موافقت او باشد.
سوال 1715 :
اگر شخصى، پسر بچّه اى را که در سنين (14ـ 12) سالگى است کتک زده باشد و آن بچّه هنوز بالغ نشده باشد، آيا بايد خود مضروب را راضى کند يا پدر و مادر او را؟
جواب :
بايد از پدر و مادر او حلّيّت بطلبد و احتياطاً هنگامى که بالغ شد از خود او نيز حلّيّت بخواهد.
سوال 1716 :
اگر طلبه اى به علّت مشکلات درسى و يا به عللى ديگر نتواند به تحصيل خود ادامه دهد و از تحصيل منصرف شود، آيا بايد شهريه هايى را که در طول مدّت تحصيل دريافت کرده است برگرداند؟
جواب :
بازگرداندن شهريه لازم نيست، ولى سعى کند به مقدارى که از بيت المال استفاده کرده خدمت دينى کند.
سوال 1717 :
آيا کاتب مطّلع از محتويات کذب مورد کتابتش که شامل اتهام و هتک حرمت گيرنده نامه و ديگران مى باشد با اين که آن نوشته با امضاى ديگرى براى گيرنده ارسال مى گردد، شريک در گناه صاحب امضا مى باشد؟
جواب :
اين مصداق روشن اعانت بر اثم و کمک به گناه است و جايز نيست.
سوال 1718 :
احترام برادر بزرگتر چه حکمى دارد؟
جواب :
همه برادران احترام دارند مخصوصاً برادر بزرگتر و در روايت آمده است که برادر بزرگتر به منزله پدر است.
سوال 1719 :
تهمت زدن به مرده چه حکمى دارد؟
جواب :
تهمت زدن به هر کسى حرام است و نسبت به مرده و هر کس که نمى تواند از خود دفاع کند، گناهش بيشتر است.
سوال 1720 :
نظر شما در مورد ورزش بُکس با توجّه به خطراتى که دارد چيست؟
جواب :
با توجّه به خطراتى که ورزش بُکس دارد مشروعيّت آن مشکل است مگر در موارد ضرورت مثل کسانى که براى آمادگى رزمى اين کار را مى کنند.
سوال 1721 :
ريشه درخت کسى به ملک همسايه سرايت و شاخه مى کند، مدّت سى سال يا بيشتر شاخه ها در ملک همسايه مى ماند، در اين مدّت خسارت و ضرر اين شاخه ها و درخت را همسايه متحمّل مى شود و خسارت و ضرر درخت ها چنين است: يک مقدار از ملک را اشغال کرده و به زراعت مقدار ديگرى از زمين، خسارت و ضرر وارد کرده و اين درخت ها مانع از تابش آفتاب به زراعت است و ريشه ها هم مانع از رشد و نموّ زراعت مى شود، آيا اين درختها حقّ صاحب درخت اوّلى است يا حقّ صاحب زمين و اگر حقّ صاحب درخت اوّلى است، آيا صاحب زمين حقّ مطالبه خسارت و ضرر وارده را دارد؟
جواب :
درختان متعلّق به صاحب ريشه است، ولى صاحب زمين دوّم مى تواند آنها را از ملک خود قطع کند و يا مال الاجاره آن را مطالبه کند و اگر خسارتى بر او وارد شده که نتيجه عمل صاحب درخت بوده،مى تواند از او بگيرد.
سوال 1722 :
اين جانب يک قطعه زمين دارم که يک اصله درخت گردو از طرف جنوب و سه اصله درخت گردو از طرف شمال که متعلّق به برادرم مى باشد زمين بنده را احاطه کرده است و هر ساله موجب خسارت مالى قابل توجّهى به اين جانب مى باشد و تذکّرات بنده مؤثّر واقع نشده، حکم شارع مقدّس اسلام در اين مورد چه مى باشد؟
جواب :
چنانچه وجود آن درختان موجب ضرر و زيان شماست مى توانيد به صاحبش تذکّر دهيد که شاخه هاى آن را قطع کند يا مال الاجاره مناسبى بپردازد واگر به هيچ کدام راضى نشد شما حقّ قطع کردن آن را با نظر حاکم شرع و در نبودن حاکم شرع با نظر معتمّدين محل داريد، مگر اين که از روز اوّل زمين به همين شکل به شما واگذار شده باشد.
سوال 1723 :
طّلاب علوم دينى در چه زمانى بايد مفتخر به پوشيدن لباس روحانيّت شوند؟
جواب :
هنگامى که به مرحله قابل ملاحظه اى از معلومات دينى برسند، بايد لباس را بپوشند و از نظر مقرّرات فعلى حوزه کسى که شهريه دروس خارج مى گيرد ملتزم به پوشيدن لباس روحانيّت است.
سوال 1724 :
در بعضى از کشورهاى اسلامى قانون جديدى وضع شده است که طبق آن، غير مسلمانان در انتخابات مى توانند دو بار رأى دهند يعنى آنها هم مى توانند با مسلمانان رأى بدهند و هم با غيرمسلمانان. طبق فقه جعفرى آيا مى شود به غيرمسلمانان چنين حقّى داد؟
جواب :
نبايد غيرمسلمانان امتيازى بر مسلمين داشته باشند، مگر اين که ضرورتهايى در کار باشد.
سوال 1725 :
کالاهايى که از قاچاقچيان کشف مى شود يا کالاهايى که بعد از مدّتى انبار شدن در گمرکات با قيمت مناسب در اختيار بعضى از افراد قرار مى گيرد استفاده از آنها چه حکمى دارد؟
جواب :
هرگاه مجتهد جامع الشّرايط به عنوان تعزير از آنها بگيرد سپس بفروشد، خريدن آن اشکالى ندارد.
سوال 1726 :
وارد کردن کالا به صورت غيرقانونى از مرز چه حکمى دارد؟ پول حاصل از اين کالا براى وارد کننده چه حکمى دارد؟
جواب :
از کارهايى که بر خلاف مقرّرات حکومت اسلامى است بايد اجتناب کرد و هر گونه کمک کردن به اين تخلّفات اشکال دارد و درآمد آن نيز مشکل است.
سوال 1727 :
شخصى فوت شده و وصيّت هم نکرده، در ميان اولاد او دو نفر صغير هم وجود دارد، آيا براى آنهايى که براى تسليّت و تعزيّت بازماندگان آن مرحوم مى روند، جايز است بر روى فرشى که صغير شرکت دارد بنشينند و همچنين نماز خواندن در آن خانه اى که ارث آن مرحوم مى باشد و آن دو نفر صغير نيز شريک مى باشند در صورت ضرورت يا غير ضرورت چه صورت دارد؟
جواب :
در اين گونه موارد مبلغ مختصرى که جوابگوى آن تصرّف باشد براى صغير در نظر بگيريد و هزينه او کنيد در اين صورت تصرّفات فوق جايز است.
سوال 1728 :
با توجّه به رواج تمسخر بعضى از زبانها در بين مردم و استفاده از تعابيرى اهانت آميز خواهشمند است نظر مبارک را مرقوم فرماييد؟
جواب :
اگر غرض اهانت و تحقير باشد جايز نيست.
سوال 1729 :
آيا جايز است در ساعات ادارى که مراجعه کننده نداشته و بيکار مى باشيم از وقت خود جهت درس خواندن و کسب علم استفاده نماييم؟
جواب :
هرگاه هيچ وظيفه اى در آن ساعت نداريد، درس خواندن و مانند آن مانعى ندارد.
سوال 1730 :
انتقاد از کانديداتورها و بيان نکات منفى آنها در جمع يا بين دونفر چه حکمى دارد؟
جواب :
در صورتى که در مقام مشورت براى رأى دادن به آنها باشد اشکال ندارد، ولى بايد صفات آنها را بيان کرد نه توهين و مذمّت و تحقير و يا خداى نکرده تهمت به آنها زده شود.
سوال 1731 :
آيا اجرت گرفتن براى نطفه نر و بارورى حيوان ماده جايز است؟
جواب :
احتياط آن است که در مقابل نطفه چيزى نگيرد، بلکه در مقابل تصرّفاتى که بخاطر مقدّمات بارورى در آن حيوان مى کند چيزى بگيرد.
سوال 1732 :
در بعضى از نقاط تا بيست سال قبل برده دارى رايج بوده و هويّت آنان مشخص است و اکنون آنان به عنوان و اسم «غلام» معروف هستند و اطمينان موثّق است که تا حالا از طرف موالى آزاد نگرديده اند، اکنون که آنان براى خود کار مى کنند و داراى مايملک هستند حکم چيست؟
الف) آيا آنان آزاد شمرده شده و اموال ايشان براى خود آنان است؟
ب) آيا آنان با مايملک خود براى مولا هستند و حقّ هيچ گونه تصرف در اموال را ندارند؟
جواب :
در حالى که موالى آزادشان نکرده اند، آيا مى توانند ازدواج کنند و حکم فرزندان آنان بدون اذن مولا چيست؟
جواب :
الف) احتياط واجب آن است که صاحب آنها از طريق مکاتبه و در برابر گرفتن مال الکتابه آنها را آزاد کنند و قبل از آن، اموالشان متعلق به مولا است ولى شايسته است مولا با آنها مصالحه کند.
ب) از جواب سابق معلوم شد.
جواب :
احتياط آن است که در شرايط فعلى مولا به آنها اجازه دهد و ازدواجشان را امضا کند. اصولا هر نوع برده دارى در عصر و زمان ما اشکال شرعى دارد.
سوال 1733 :
چهارشنبه سورى و مراسم آتش بازى آن از نظر شرعى چه حکمى دارد؟
جواب :
جزء خرافات است و بايد از آن اجتناب کرد.
سوال 1734 :
رفت و آمد با اقوامى که مقيّد به قوانين اسلامى نيستند (براى مثال بى حجاب در جلوى ما ظاهر مى شوند) با توجّه به واجب بودن صله رحم چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر اين رفت و آمد مايه نهى ازمنکر مى شود مانعى ندارد در غير اين صورت ترک کنيد.
سوال 1735 :
آيا تحصيل علم،واجب عينى است يا واجب کفايى يا مستحب؟
جواب :
نسبت به معارف و احکام مورد ابتلاى دينى، واجب عينى و نسبت به ساير احکام و همچنين علومى که بقاى نظام جامعه اسلامى نياز به آن دارد واجب کفايى است و در غير اين موارد، اگر علوم مفيدى است مستحب است.
سوال 1736 :
حکم دوچرخه سوارى و موتور سوارى خواهران با مانتو در سطح شهر، با توجّه به آثار و تبعات سوء اجتماعى و اخلاقى آن چيست؟
جواب :
با توجّه به پيامدهاى سوئى که اين گونه امور دارد، لازم است از آن پرهيز شود و به وسوسه هايى که اين و آن مى کنند توجّه نکنيد.
سوال 1737 :
با توجّه به اين که افزايش حجم پول با سياستهاى انبساطى پولى، موجب کاهش قدرت خريد پول در دست مردم مى شود، آيا اين اقدامات از سوى دولت مطلقاً مجاز و مشروع است يا در صورت ضرورت و با وجود مصلحت ملزمه و احياناً با اعمال ولايت؟
جواب :
حقّ احتمال دوّم است، دولت آزاد نيست هر کارى را در اين زمينه انجام دهد اصولا دولت در تمام حرکات اقتصادى خود بايد غبطه جامعه و مخصوصاً مستضعفين را در نظر بگيرد، زيرا ولايت يا وکالت او تنها در اين محدوده است.
سوال 1738 :
با عنايت به محدوديّت منابع آب قابل شرب و شيرين در سرزمين ما، مصرف بى رويه و غيرضرورى آن چه صورتى دارد؟
جواب :
مصرف بى رويه آب قابل شرب يا آبهاى زراعتى، در هيچ زمانى مجاز نيست بايد در اين نعمت گرانبهاى الهى، همه مردم صرفه جويى کنند و جلو هر گونه اسراف را بگيرند.
سوال 1739 :
ريختن فاضلابها در چشمه ها، رودها و درياچه ها موجب تلف شدن هزاران هزار جاندار آبزى و صدمات غيرقابل جبران به طبيعت است نظر مبارک نسبت به انجام چنين کارى چيست؟
جواب :
آلوده کردن رودخانه ها و درياچه ها به طورى که موجب اتلاف جانداران آبزى شود و در نتيجه مردم گرفتار خسارت و زيان گردند، جايز نيست.
سوال 1740 :
اگر کسى از وسيله اى استفاده مى کند که موجب آلودگى هواست، در حالى که امکان استفاده از وسايلى که آلودگى کمترى ايجاد مى کنند نيز وجود دارد وظيفه شرعى وى چيست؟
جواب :
هوا از مواهب بزرگ الهى است، نبايد آن را بى جهت آلوده کرد.
سوال 1741 :
صنايعى که مدّتها بدون اطّلاع کسى، عوامل آلوده کردن محيط زندگى انسانها را فراهم آورده اند، چگونه برئ الذمّه مى شوند؟
جواب :
سزاوار است از طرق ممکن، براى پاک کردن آلودگيها به مقدارى که موجبات آن را فراهم ساخته اند، تلاش کنند.
سوال 1742 :
بنابر نظر مبارک، استفاده از بعضى سموم شيميايى که موجب مرگ جانداران مفيد يا بى ضرر طبيعت مى شود، چه صورتى دارد؟
جواب :
استفاده از هر چيزى که حيات جانداران مفيد و بى خطر را به خطر بيندازد اشکال دارد.
سوال 1743 :
در قوانين حقوقى بعضى از کشورهاى غربى، قاعده اى وجود دارد که به موجب آن زيان ديده پس از ورود خسارت و ارتکاب خطا از طرف عامل زيان، بايد اقدامات متعارفى را در جهت اجتناب يا تقليل و به حدّاقل رساندن خسارت به عمل آورد، در غير اين صورت نمى تواند خساراتى را که بدين طريق قابل اجتناب يا تقليل بوده است، مطالبه نمايد مثال مشهور در اين مورد اين است که پس از نقض قرارداد توسط فروشنده و عدم تحويل مبيع، خريدار بايد سريعاً نسبت به خريد کالاى مشابه جايگزين اقدام نمايد و در نهايت تفاوت قيمت خريد مجدّد و ثمن معامله اوّل را مطالبه نمايد. يا در مورد قراردادهاى استخدام، پس از اخراج غيرقانونى مستخدم، وى موظّف به جستجوى کارى مشابه کار اوّليّه است و نمى تواند کلّ دستمزد مدّت بيکارى خود را مطالبه نمايد. حال با توجّه به تمليکى بودن عقد بيع در فقه اماميّه و اصل الزام بايع به تسليم مبيع، آيا مى توان اين تکليف را بر خريدار تحميل نمود؟ و آيا چنين قاعده اى در حقوق اسلامى پذيرفته شده است؟ مبانى آن در فقه اماميّه چيست؟
جواب :
از نظر اسلام نيز اين گونه خسارتها که ناشى از کوتاهى خود شخص مى گردد بر عهده طرف مقابل نيست و دليل آن، قاعده اقدام است. براى آگاهى بيشتر بر مفاد قاعده اقدام و ادلّه آن به کتاب ما «القواعد الفقهيه» جلد اوّل، قاعده اقدام، مراجعه نماييد.
سوال 1744 :
يکى از برادران شاعر جوان، اخيراً ترجمه کل قرآن مجيد را به شعر و به نظم درآورده است که به عنوان نمونه دو سوره حمد و کوثر ضميمه مى باشد.
سوره حمد:
سرآغاز صحبت به نام خداست *** که بخشنده و مهربان کبرياست
ستايش بود خاص آن کردگار *** که باشد دو گيتى از او برقرار
که بخشنده و مهربان است نيز *** بود صاحب عرصه رستخيز
تو را مى پرستيم تنها و بس *** نداريم ياور به غير از تو کس
مرا کن هدايت به راه درست *** به آن کس که مُنعَم ز نعمات تُست
نه آنان که خشمت برآنان رواست *** نه آنان که هستند گمره ز راست
سوره کوثر:
سرآغاز صحبت به نام خداست *** که بخشنده و مهربان کبرياست
همانا تو را اى پيامبر که ما *** نموديم خود حوض کوثر عطا
تو هم پس به شکرانه مى خوان نماز *** براى خدايت بکن ذبح باز همانا
همان کس که عيبت بخواند *** خودش نسل مقطوع و ابتر بماند
جهت نشر فرهنگ قرآنى با زبان شعر که در بسيارى از مردم اثر عميق ومثبت دارد، اين نهاد مصمّم است آن را تکثير و ترويج دهد،چنانچه حضرت عالى مصلحت مى دانيد مراتب را اعلام فرماييد تا اقدام لازم به عمل آيد.
جواب :
هرگاه بقيه اشعار مزبور،مانند همين نمونه يا بهترباشد و در عين حال زير نظر گروهى از صاحب نظران، مضامين آن کنترل وتکميل گردد مقدّمه اى بر آن نوشته شود که ترجمه آيات، ترجمه اى است نسبتاً آزاد، مانعى ندارد.
سوال 1745 :
اين جانب باغى دارم، براى ريختن توت، شخصى را با سابقه اى که از ايشان در بالارفتن از درخت داشتم اجير کردم، ولى اين بار بعد از ريختن دو درخت توت از بالاى درخت افتاد، بعد از چهار روز که در بيمارستان بود مرحوم شد. آيا به نظر شما من که صاحب درخت هستم شرعاً در برابر اين مرحوم يا ورثه او مسؤوليّتى دارم؟
جواب :
چنانچه نامبرده نسبت به کار خود آگاهى داشته و اين حادثه تصادفاً واقع شده، شما مسؤوليّتى نداريد.
سوال 1746 :
در منطقه ما وقتى بين دو نفر يا دو گروه دعوا و ناراحتى واقع مى شود، نفر سوّمى براى صلح به طرف متجاوز مى گويد: بايد مقدارى پول يا حيوان يا چيز ديگرى را به طرف ديگر که متجاوز عليه است بدهيد تا او راضى شود و ناراحتى برطرف گردد، آيا اين کار جايز است؟
جواب :
هرگاه با رضايت داده شود اشکال ندارد و همچنين اگر آن پول به مقدار زيان و خسارتى باشد که به متجاوزعليه وارد شده است خواه طرف راضى باشد يا نباشد.
سوال 1747 :
لطفاً نظر مبارک را در موارد زير بيان فرماييد:
الف) ادامه تحصيل مسؤولين دولتى با استفاده از وقت و وسيله اياب و ذهاب دولتى از شهرستانى به شهرستان ديگر؟
ب) پذيرايى از ميهمانان دولتى يا غير دولتى که از طرف مسؤول به قصد تفريح دعوت شده اند؟
جواب :
استفاده نمودن از وسيله نقليّه دولت به هنگام مرخّصى جهت مسافرت؟
د) پرداخت هزينه آب و برق و تلفن منزل شخصى و استفاده از وسايل خانگى موجود در اداره جهت منزل و هزينه تعمير پس از استفاده آن؟
هـ) استفاده مسؤول از کارمندان بيکار به اسم کار اداره در امور شخصى خويش؟
جواب :
وسايل و ساير امکانات دولتى را نمى توان در مصارف شخصى صرف کرد، مگر اين که مسؤولين مربوط طبق ضوابط و مقررات اجازه خاصى در مورد يا مواردى بدهند.
سوال 1748 :
در صورتى که فکر کنيم موارد مذکور در سوال فوق را مسؤول ما فوق در استان يا مرکز مى داند ولى ما به او نگفته باشيم، آيا سکوت او دالّ بر اجازه مى باشد؟
جواب :
سکوت به تنهايى کافى نيست بلکه اجازه لازم است، آن هم طبق ضوابط و مقررات.
سوال 1749 :
ديده مى شود که بعضى از متديّنين به هنگام شنيدن نام مبارک حضرت مهدى امام عصر (عجّل الله تعالى فرجه الشريف) به احترام آن حضرت دست بر سر مى گذارند، آيا اين مطلب در روايتى وارد شده است؟
جواب :
در روايت معروف دعبل خزاعى شاعر اهل بيت(عليهم السلام)، آمده است که وقتى قصيده مشهور مدارس آيات را خدمت امام على بن موسى الرضا(عليه السلام)مى خواند، هنگامى که به اين بيت رسيد:
خروج امام لامحاله خارج *** يقوم على اسم اللّه والبرکات
امام(عليه السلام) دست بر سر نهاد و به عنوان احترام برخاست و از خداوند متعال فرج حضرت ولى عصر «روحى و ارواح العالمين لتراب مقدمه الفداه» را در خواست نمود.(1)
سوال 1750 :
آيا در جملاتى از قبيل «خالى از اشکال نيست»، «محلّ تأمّل است» و «بعيد نيست که چنين باشد» مى شود به مرجع تقليد ديگرى رجوع کرد؟
جواب :
در احتياطات، رجوع به غير جايز است و همچنين در جمله «خالى از اشکال نيست» و جمله «محلّ تأمّل است» و امّا جمله «بعيد نيست» در تعبيرات ما فتواست.
سوال 1751 :
آيا «خطبه البيان» روايت صحيحى است؟
جواب :
«خطبه البيان» ظاهراً مجعول است و اعتبارى ندارد.
سوال 1752 :
مى دانيم خودکشى در اسلام حرام است; لکن اگر رزمنده اى در حال جنگ و در معرض اسارت دشمن باشد و اطّلاعاتى داشته باشد که اگر لو رود، باعث مرگ عدّه اى از رزمندگان شده، بعلاوه ضايعات ديگرى نيز به دنبال خواهد داشت، و اين رزمنده مى داند دشمن او را شکنجه هاى بسيار خواهد نمود تا به آن اطّلاعات برسد و اين شخص تحمّل آن شکنجه ها را ندارد; آيا مى تواند قبل از اسارت خودکشى کند؟
جواب :
چنانچه مسلّم باشد طاقت شکنجه ها را ندارد و اطّلاعاتى مى دهد که ضايعات بزرگى به بار مى آورد و موجب مرگ گروهى مى شود، اين عمل نوعى ايثار و فداکارى محسوب مى شود.
سوال 1753 :
در شهر ما، در هر مسجد، يک عَلَم وجود دارد که هر سال در ايّام عزادارى، مخصوصاً در روزهاى عاشورا اين عَلَم را به حرکت در مى آورند، هر يک از اين عَلَم ها هر چند دقيقه يکبار بر شانه فردى مى نشيند و آن فرد پس از بوسيدن آن عَلَم، به يکى از پارچه هاى آن پول مى بندد. مردم مى گويند: «هر کس نذرى داشته باشد و عَلَم روى شانه اش نشيند و او به عَلَم پول ببندد نذرش قبول مى شود» افراد زيادى به عَلَم اعتقاد دارند، آنها مى گويند: «عَلَم به وسيله کسى که آن را در دست دارد حرکت نمى کند، بلکه حرکت آن توسّط قدرت الهى است» نظر شما در اين مورد چيست؟
جواب :
پرچمهايى که در عزادارى امام حسين(عليه السلام) حمل مى شود، چون متعلّق به عزادارى آن حضرت مى باشد محترم است، امّا حاجت را بايد از خداوند با شفاعت امام حسين(عليه السلام)خواست، نه از عَلَم.
سوال 1754 :
اگر کسى با وجود تحقيق در اصول دين، دليلى بر اثبات اصول دين پيدا نکند، آيا از عذاب جهنّم دور خواهد ماند و به بهشت خواهد رفت؟ آيا در هر صورت به واسطه احتمال درست بودن اصول دين، بايد به واجبات خود عمل کند و از محرّمات دورى نمايد؟ در ضمن اگر بخواهد تحقيق کند، از واجباتش، از جمله کسب رزق حلال، باز مى ماند.
جواب :
واجب است بر انسان نهايت کوشش خود را در تحقيق آيين خدا بنمايد; هر گاه بعد از کوششهاى لازم بجاى نرسيد، عند الله معذور است; منتها عقل مى گويد: «احتياط را در عمل به واجبات و ترک محرّمات، ترک نکند».
سوال 1755 :
من دبير دبيرستان هستم; گاهى اتّفاق مى افتد که در امتحان آخر سال دانش آموزى در درس من، براى قبول شدن محتاج يک يا دو نمره مى شود; امّا هنگامى که ورقه او تجديد نظر مى کنم هيچ جايى براى اضافه کردن نمره به جوابهاى او وجود ندارد، مگر اين که خودم به جوابهاى ورقه او، به ميزان نياز به آن نمره، اضافه، و در واقع به ورقه امتحانى او دست ببريم با توجّه به اين که عمر انسان بسيار با ارزش است و بعضاً اين دانش آموزان از خانواده هاى فقير مى باشند و اگر مردود شوند، اثرات منفى در آنها و زندگى آنها ايجاد مى شود و معلّم تشخيص مى دهد که اگر اين ميزان نمره را به او بدهد، نتيجه مثبتى در زندگى و روحيّات او دارد، آيا اين کار جايز است؟
جواب :
چنانچه اين مقدار ارفاق در ميان دبيران متعهّد معمول باشد، مانعى ندارد.
سوال 1756 :
استفاده شخصى از امکانات مدرسه، صرفاً براى امور تحصيلى، با اجازه مدير آموزشگاه چه حکمى دارد؟ در صورت ضامن بودن آيا با پرداخت خسارت به بيت المال، رفع ضمان مى شود؟
جواب :
هرگاه مسئول مدرسه، طبق ضوابط اجازه دهد مانعى ندارد و همين اندازه که بگويد طبق ضوابط است کافى مى باشد.
سوال 1757 :
حضرتعالى بارها بر ساده زيستى و پرهيز از تجمّل گرايى تأکيد نموده ايد; ولى حتّى تجمّل گرها نيز خود را تجمّل گرا نمى دانند. وقتى از ايشان علّت را جويا مى شويم، بحث عرف و شأن را پيش مى کشند. لطفاً بفرماييد: ملاک اصلى و مشهود اسراف و تجمّل گرايى چيست؟
جواب :
هر گونه هزينه اى که زايد بر نيازهاى مشروع انسان باشد، نوعى اسراف و تجمّل گرايى است; البتّه شئون افراد، مختلف است و براى تشخيص مصداق، بايد به عرف متعهّد و آگاه مراجعه کرد.
سوال 1758 :
با توجّه به تهاجم فرهنگى دشمنان اسلام و مسلمين که از جمله مى خواهند همچون گذشته با لباس مردان، به ويژه جوانان، چادر و روپوش زنان و يا نازک بودن آن لباسها، جامعه را به فساد بکشانند، توليد و مصرف اين گونه لباسها چه حکمى دارد؟ و نيز عکسهاى برهنه زنهاى بى حجاب و يا مردان بدنام که بر روى بالشها، رو فرشى ها، ظروف و پاره اى از البسه انداخته مى شود چه صورت دارد؟ و بطور کلّى حکم آنچه در مسير ترويج فساد اخلاق جامعه و کمک به تهاجم فرهنگى دشمنان اسلام و مسلمين باشد، چيست؟ و وظيفه مسلمين در قبال آن کدام است؟
جواب :
هر کارى که موجب اشاعه و توسعه فرهنگهاى فاسد و بيگانه باشد جايز نيست; ولى توليد لباسهاى نازکى که مى تواند در منزل مورد استفاده زن در برابر همسرش بوده باشد اشکالى ندارد، و ديگران نبايد از آن سوء استفاده کنند.
سوال 1759 :
يکى از روحانيون در منطقه گلپايگان مشغول خدمت و ترويج اسلام و احکام فقهى و معارف قرآن و مبانى عقيدتى و تشکيل گروه هاى ورزشى و خدمات فرهنگى، اجتماعى و دينى به مردم آن منطقه و تشويق و ترغيب جوانان به اسلام و شعائر دينى مى باشد و اقدام به تأسيس يک مرکز دينى و پايگاه اسلامى نموده است، وظيفه قاطبه مسلمانان خصوصاً مردم آن منطقه، نسبت به برنامه هاى آن روحانى خدمتگزار چيست؟
جواب :
وظيفه مردم علاقه مند به اسلام کمک به برنامه هاى اسلامى است، تا از گمراه شدن نوجوانان و جوانان مسلمان جلوگيرى شود و اين مسؤوليّت تنها بر دوش روحانيون نمى باشد.
سوال 1760 :
آيا استخاره وتفأل با استفاده از کلام الله مجيد براى خود و ديگران جايز است.
جواب :
استخاره با قرآن اشکالى ندارد ولى بهتر است از تفأل به قرآن خود دارى شود.
سوال 1761 :
آيا تعبير و تفسير خواب، از روى کتب تعبير خواب، مثل کتاب تعبير خواب حضرت يوسف، ابن سيرين و دانيال پيامبر و مانند آن، براى خود و ديگران جايز است؟
جواب :
اگر به اين کتابها نسبت داده شود، مثلا گفته شود: «در فلان کتاب چنين نوشته شده است» و مفسده اى هم بر آن مترتّب نشود، اشکالى ندارد.
سوال 1762 :
آيا بيان تأثير خواصّ داروهاى گياهى، در جهت معالجه امراض، بر اساس روايات و فرمايشات ائمّه(عليهم السلام) و همچنين ساير کتب داروهاى گياهى; مانند طبّ الرّضا، طبّ الصّادق(عليهما السلام)، نسخه عطّار و مانند آن، جايز است؟
جواب :
در صورتى که بگويد: «در فلان کتاب چنين نوشته شده است» اشکالى ندارد.
سوال 1763 :
اگر پدر يا جدّ پدرى و يا قيّمى، در رابطه با ظلمى که از طريق فرد کبيرى نسبت به صغير تحت ولايتش شده باشد; مثلا با لواط شده و يا او را عمداً کشته باشند، چه با گرفتن پول (ديه) و چه مجّانى، در دادگاه به ظالم رضايت داده باشد، چنانچه بعداً تشخيص دهد که رضايت او به صلاح صغير نبوده با توجّه به اين که مى گويند: «عدول از رضايت مسموع نيست» آيا پدر و جدّ پدرى و يا قيّم اين صغير، مى تواند به رضايتى که داده معترض و تقاضاى کيفر ظالم را بنمايد؟
جواب :
اگر در زمانى که رضايت داده اشتباه کرده است و برخلاف مصلحت صغير اقدام نموده، بايد برگردد.
سوال 1764 :
هنرپيشگى زن، که در فيلمهاى مختلف نقش همسرى براى افراد گوناگون را دارد، چه حکمى دارد؟
جواب :
اگر موجب فسادى نباشد، اشکالى ندارد.
سوال 1765 :
حجامت از نظر شرعى چه صورتى دارد؟
جواب :
طبق روايات متواتره، مستحب است. مگر براى اشخاصى که حجامت براى آنها ضررى داشته باشد.
سوال 1766 :
شرکتها و ادارات معمولا به مناسبتهاى مختلف، پوسترها و آگهى هايى چاپ مى کنند، و اسم شرکت خود را در زير آن مى آورند. آيا از اين پوسترها و مجلاّت مى توان با حذف کردن نام شرکت مربوطه استفاده نمود؟ (مثلا شرکتى به مناسبت سال نو، تقويم سال جديد را چاپ مى کند و با اسم شرکت خود به بازار مى فرستد، آيا مى توان از اين تقويم با حذف نام شرکت استفاده کرد)؟
جواب :
در صورتى که خريدارى کنيد، اختيار آن به دست شماست; اما اگر هديه کنند، تغيير نام آن اشکال دارد.
سوال 1767 :
کشيدن سيگار براى افراد مبتدى، و استمرار آن براى افراد معتاد، اعمّ از اين که ترک آن به آسانى ممکن باشد يا نباشد، چه حکمى دارد؟
جواب :
کشيدن سيگار و انواع دخانيّات، حرام است و با توجّه به اين که ترک آن براى همه معتادان ممکن است، حالت اضطرار معمولا در آن تصوّر نمى شود; مگر به دستور خاص طبيب آگاه، و فرقى بين افراد مبتدى و معتاد نيست.
سوال 1768 :
مدرسه اى در قم (البتّه بعنوان خوابگاه طلبه ها) وجود دارد که، طلبه هاى آن مدرسه در کنار درسهاى حوزوى، به ساير دروس هم مشغولند، مثلا دروس دبيرستان و يا دانشگاه مى خوانند، در حالى که مسئول آن مدرسه در ابتداى ورود هر طلبه، با او در مورد اين که در وقف نامه ذکر شده که: «طلبه ها نبايد به درسى غير از دروس حوزه اشتغال داشته باشند»، صحبت مى کند و به ظاهر خود مسئول مدرسه با اين کار طلبه ها مخالف نيست و براى رفع مسئوليّت شرعى وقف نامه را مى خواند، حالا اين سوال پيش مى آيد که کار طلبه هاى اين مدرسه چه حکمى دارد؟
جواب :
رعايت شرايط وقف نامه واجب است و بدون آن، ماندن طلاّب در آن مدرسه، اشکال دارد