مسائل مربوط به تشريح
سوال 1471 :
آيا مجازيم مسلمانى را که وصيّت کرده بعد از وفاتش وى را تشريح کنند، تشريح نماييم؟
جواب :
تشريح مرده مسلمان براى مقاصد طبّى به چند شرط جايز است:
الف) مقصود يادگرفتن و تکميل اطّلاعات طبّى براى نجات جان مسلمانان بوده باشد و بدون تشريح اين مقصود حاصل نشود.
ب) دسترسى به مرده غير مسلمان نباشد.
جواب :
به مقدار ضرورت و احتياج قناعت شود و اضافه بر آن جايز نيست. با چنين شرايطى تشريح جايز بلکه واجب است.
سوال 1472 :
اگر ندانيم جسدى که در اختيار ماست جسد يک مسلمان است يا کافر يا اهل کتاب، آيا مجازيم آن را تشريح نماييم؟
جواب :
اگر جسد از بلاد اسلامى نباشد مانعى ندارد و اگر مربوط به بلاد اسلامى است ظاهر اين است که جسد مسلمان است و احکام مسلمان بر او جارى مى شود و اگر از بلدى است که هر دو گروه به طور وسيع در آن هستند نيز مانعى ندارد و اگر ندانيم از کدام بلد است آن هم جايز است.
سوال 1473 :
آيا تفاوتى بين اهل تسنّن و اهل تشيّع در عدم جواز تشريح جسد بدون ضرورت وجود دارد؟
جواب :
تفاوتى وجود ندارد.
سوال 1474 :
آيا مى توان جسد افراد به ظاهر مسلمان ـ مسلمان اسمى ـ را که به خاطر ارتداد، فساد اخلاقى، قاچاق موادّ مخدر، مسائل سياسى و ... اعدام شده اند تشريح نمود؟
جواب :
در مورد مرتد جايز است و در مورد ديگران تنها طبق ضرورتهاى فوق جايز مى باشد.
سوال 1475 :
آيا مى توان براى تشريح، جهت آموزش، به علّت کمبود جسد و استخوان که بدون آنها آموزش امکان پذير نيست اقدام به نبش قبر غير مسلمان نمود؟
جواب :
هرگاه مفسده خاصّى بر آن مترتب نشود،اشکالى ندارد.
سوال 1476 :
در فرض مسأله فوق اگر ندانيم اين قبر متعلّق به مسلمان يا غير مسلمان است، آيا مجازيم نبش قبر انجام دهيم ؟
جواب :
مانند مسأله 1472 مى باشد، به شرط اين که قراينى که نشانه اسلام است در آن قبر نباشد.
سوال 1477 :
در صورت کمبود جسد استخوان، آيا مى توانيم استخوانهايى را که در بيابان و قبرستان ها مى يابيم و يا به وسيله عمليّات حفارى شهردارى ها در سطح خاک ظاهر مى شوند چه متعلّق به مسلمان باشد و چه غير مسلمان مدّتى جهت آموزش استفاده کرده و بعد از اتمام کار، به يک مرکز آموزشى هديه نماييم و يا دفن کنيم؟
جواب :
نسبت به غيرمسلمان اشکالى ندارد و نسبت به مسلمين تنها در صورت ضرورت تشريح وتکميل اطّلاعات طبّى جايز است و بعداً بايد آن را دفن کرد.
سوال 1478 :
الف) آيا براى تشخيص علّت مرگ جهت پيشرفت علم پزشکى و تعليم به دانشجويان، کالبد شکافى جايز است؟
ب) اگر کالبد شکافى براى کشف جرم شناسايى قاتل باشد حکم چگونه است؟
جواب :
اگر کالبد شکافى تنها راه براى رهايى يک متّهم بى گناه از مرگ باشد قضيه چه حکمى دارد؟
جواب :
در صورتى که ضرورتى ايجاب کند که کالبد شکافى شود مانند نجات جان متّهم بى گناه و شناسايى قاتل و تعليماتى که براى دانشجويان ضرورى است، مانعى ندارد.
سوال 1479 :
اگر براى تشخيص حيات يا مرگ مصدومى تنها راه، منحصر به شکافتن يکى از شريانهاى وى باشد بفرماييد:
الف) آيا اين کار جايز است؟
ب) آيا اين عمل در صورت ضرورت مستلزم پرداخت ديه مى باشد و ديه آن به عهده کيست؟
جواب :
جايز است و ديه هم ندارد.
سوال 1480 :
معمولا براى کسب اطّلاعات بيشتر پزشکى در جهت تشخيص امراض و درمان آنها روى انسانها آزمايشهاى طبّى گوناگونى که گاه خطرناک هم مى باشد انجام مى دهند، بفرماييد:
الف) اگر بيمار يقين داشته که چنانچه خود را در معرّض چنين آزمايشاتى قرار دهد به استقبال خطرات جانى براى خود رفته است ولى از طرفى هم به پيشرفت علم پزشکى و به معالجه و مداواى جامعه مسلمانان در آينده کمک نموده است، آيا خود را در معرض چنين آزمايشاتى قرار دادن جايز است؟
ب) اگر ضرر جانى محتمّل، ولى کمک به علم پزشکى فوق الذّکر قطعى باشد آيا در اين صورت مى تواند خود را در معرض آزمايش قرار دهد؟
جواب :
اگر هيچ گونه علمى به ضرّر جان براى خود نداشته باشد و فايده آزمايش هم براى کمک فوق الذّکر محتمّل باشد، چه حکمى دارد؟
د) اگر فايده آزمايشات فوق الذّکر به سود تمامى افراد بشر تمام گردد بفرماييد حکم خود را در معرض قرار دادن در صورت علم به ضرر و يا احتمال ضرر و يا عدم علم به ضرر چه خواهد بود؟
هـ) در صورتى که آزمايشات فوق براى اهداف فوق الذّکر هيچ گونه ضررى براى انسان بيمار نداشته باشد، آيا طبيب بدون اطّلاع دادن به بيمار و بدون کسب اجازه از او مى تواند چنين اقدامى نمايد؟
و) اگر در صورت ضرورت انجام چنين آزمايشاتى جايز باشد، چگونه بودن آن ضرورت را بيان فرماييد؟
جواب :
الف) جايز نيست.
ب) اگر احتمال آن قوى باشد مشکل است.
جواب :
اشکالى ندارد.
د) تنها در صورتى که احتمال ضعيف باشد مى تواند اقدام کند.
هـ) اگر آزمايشها، جزئى از معالجه بيمار يا مقدّمه درمان او باشد مانعى ندارد. در غير اين صورت نياز به اجازه دارد.
و) در صورتى که نجات جان مسلمانان بستگى به آزمايش روى اين شخص داشته باشد و اين شخص راضى باشد اشکالى ندارد.
سوال 1481 :
اگر آزمايشات فوق روى حيوانات انجام شود که در پايان آنها از بين خواهند رفت، بفرماييد صرف نظر از ضمان، آيا چنين کارى براى پيشرفت کارهاى پزشکى جايز است؟
جواب :
مانعى ندارد.
سوال 1482 :
در صورتى که ضرورت داشته باشد علّت مرگ يک شخص به طور مثال جهت تعيين قاتل وى مشخص شود، آيا مجازيم جسد وى را در پزشکى قانونى تشريح نماييم و يا اگر مدفون باشد، نبش قبر کرده، جسد وى را بررسى نماييم؟
جواب :
در صورت ضرورت هر دو مورد جايز است.
سوال 1483 :
با وجود امکان تهيّه جسد کافر از خارج ـ چنانچه در بعضى از ممالک اسلامى عمل مى شود ـ آيا واجب است مسؤولين مربوطه اقدام نمايند؟ و با وجود امکان تهيّه، ضرورت جواز تشريح ميّت مسلمان پيدا مى شود ياخير؟
جواب :
لازم است تا آن جا که امکان دارد از جسدهاى ديگر استفاده شود.
سوال 1484 :
آيا تشريح بدن در جايى که جايز است ديه دارد؟
جواب :
تشريح بدن انسان در آن جا که شرعاً جايز است ديه اى ندارد.