مسائل متفرّقه قصاص
سوال 1271 :
آيا قتل نفس از نظر اسلام جنبه خصوصى دارد يا عمومى؟ و در صورت عفو اولياى دم، آيا حاکم شرع مى تواند تعزيراتى را در نظر بگيرد؟
جواب :
قتل نفس در اسلام جنبه خصوصى دارد و با گذشت اولياى دم، قصاص منتفى مى شود مگر اين که تکرار آن اثر خاصّى در جامعه بگذارد و نظم و امنيّت را مختل سازد، در اين صورت مسأله جنبه عمومى پيدا مى کند و پاى عناوين ثانويّه به ميان مى آيد و نه تنها در مورد سوال بلکه در موارد مشابه که در شهرها يا روستاها اتفاق مى افتد، حاکم شرع مى تواند به عنوان مقدمه حفظ نظم از تعزيرات بازدارنده مناسبى بهره بگيرد. اين مسأله را به موارد ديگرى که در شرع حق، جنبه شخصى دارد نيز مى توان تسرّى داد و هرگاه مشکل جنبه عمومى پيدا کند از تعزيرات استفاده نمود، البتّه تشخيص موضوع بر عهده خود حاکم شرع است و گاه احتياج به نظر خواهى از اهل خبره در اين گونه موضوعات دارد.
سوال 1272 :
اگر شخصى به خيال اين که طرف مهاجم است، به سوى او تيراندازى کند و او را بکشد، آيا قصاص دارد؟
جواب :
اگر قاتل به گمان اين که طرف مهاجم است تيراندازى کرده است قصاص ندارد ولى بايد ديه بدهد.
سوال 1273 :
اگر کسى انگشت يا دست کسى را عمداً قطع کند و مصدوم بلافاصله خود را به مراکز درمانى رسانده و عضو قطع شده را پيوند زده و خوب شود، آيا مصدوم حقّ قصاص جانى را دارد يا خير؟
جواب :
حقّ قصاص دارد ولى دوّمى نيز حق دارد انگشت خود را پيوند بزند.
سوال 1274 :
آيا تجهيز شخصى که محکوم به قصاص نفس گرديده، قبل از قصاص لازم است يا تغسيل و تکفين بعد از قصاص نيز بلامانع است؟
جواب :
لازم است قبلا باشد.
سوال 1275 :
آيا مسلمان در مقابل ولدالزّنا (مسلمان) قصاص مى شود؟
جواب :
قصاص مى شود.
سوال 1276 :
آيا قصاص حقّى انحلالى و مرکب است يا غيرانحلالى و بسيط؟
جواب :
اولياى دم بايد متّفقاً اقدام به قصاص کنند يا کسى را وکيل بر اين امر نمايند. اگر يکى از آنها بدون اجازه ديگران قصاص کند کار حرامى کرده و بايد حصّه ديگران را بپردازد.
سوال 1277 :
برفرض اين که قصاص حقىّ انحلالى باشد، اگر اولياى دم همگى عاقل و بالغ باشند و بعضى خواهان قصاص و بعضى خواهان ديه و بعضى خواهان عفو باشند، حکم مسأله چگونه است؟
جواب :
اگر بعضى خواهان ديه باشند، بقيّه حقّ قصاص دارند به شرط اين که سهم ديه بقيّه را بپردازند و اگر بعضى عفو کنند بقيّه حقّ قصاص دارند ولى سهم ديه را بايد به شخص جانى و ورثه او بپردازند.
سوال 1278 :
بر فرض انحلالى بودن قصاص، اگر اولياى دم بعضى بالغ و عاقل و بعضى صغير و مجنون باشند، در صورت مطالبه قصاص يا عفو و با توجّه به حالت صغر و جنون بعضى از اولياى دم که حقّ قصاص يا عفو را ندارند مسأله چگونه قابل حل است؟
جواب :
اگر کبيرها بخواهند قصاص کنند بايد سهم صغيرها را به ولىّ يا قيّم آنها بدهند.
سوال 1279 :
در صورتى که اولياى دم همگى صغير و مجنون باشند، آيا ولى يا قيم به ولايت از ناحيه آنها حقّ مطالبه قصاص يا عفو را دارد؟
جواب :
قصاص يا عفو مشکل است، مگر جايى که براى مصلحت صغار ضرورت قطعى داشته باشد.
سوال 1280 :
اگر بعضى از اولياى دم، صغير و بعضى کبير باشند و ولىّ صغير قصاص را غبطه صغير تشخيص دهد، آيا مى تواند بدون پرداخت ديه صغير قصاص نمايد؟
جواب :
از جواب بالا معلوم شد.
سوال 1281 :
بر فرض اين که ولىّ صغير حقّ قصاص نداشته باشد و تا بلوغ صغير هم فاصله زيادى باقى مانده باشد، آيا قاتل را مى شود زندانى کرد تا صغير بالغ شود و خود تصميم بگيرد و آيا اصلا فاصله زمانى تا سنّ بلوغ صغير براى مطالبه قصاص مدخليّت دارد؟
جواب :
اگر فاصله زياد باشد بايد جانى را با اخذ وثيقه کافى آزاد کرد.
سوال 1282 :
چنانچه کسى محکوم به قصاص شود و به عنوان قصاص نفس حلق آويز شود و پزشک متخصّص گواهى نمايد که فوت کرده است ولى در سردخانه به هوش بيايد و زنده شود:
الف) آيا حکم قصاص به قوّت خود باقى است يا ساقط است؟
ب) در صورت باقى بودن قصاص به قوّت خود، آيا ديه حلق آويزى اوّل به جانى تعلّق مى گيرد؟
جواب :
مسؤول پرداخت ديه کيست؟
د) مهلت پرداخت ديه چه مدّت است؟
جواب :
الف) حکم قصاص به قوّت خود باقى است و ارباب دم مى توانند آن را مطالبه کنند.
ب و ج) هرگاه جراحت يا نقص عضوى يا ضايعه ديگرى بر او وارد شده، احتياط واجب آن است که ديه آن را از بيت المال بپردازند.
البتّه اين در صورتى است که حکم توسط قاضى و مأموران او اجرا شده باشد و در اجراى حکم عمداً کوتاهى نشده باشد.
د) مانند ساير ديات است.
سوال 1283 :
زوج و يا زوجه اى به قتل رسيده و غير از يکديگر وارث ديگرى ندارند، بفرماييد که:
الف) آيا ايشان اولياى دم يکديگرند؟
ب) آيا حقّ دريافت ديه را از قاتل دارند؟
جواب :
آيا رضايت آنان در مورد قتل يکديگر مانع از قصاص قاتل خواهد شد؟
جواب :
زوج و زوجه حقّ قصاص نسبت به قاتل يکديگر را ندارند، ولى سهم آنها در ديه محفوظ است.
سوال 1284 :
اگر وارث حين الفوت زوج يا زوجه مقتولى، خود آنها به اضافه چند فرزند، مادر يا پدر (والدين) باشند، آيا در اين صورت هرکدام از زوجين جزء اولياى دم محسوب مى شوند و نيز اگر جزء اولياى دم يکديگر محسوب نمى شوند، رضايت آنها هم وجوبى دارد يا خير؟
جواب :
زوجين از اولياى دم نيستند ولى سهم آنها از ديه محفوظ است.
سوال 1285 :
شخصى بر اثر اصابت دو گلوله کلاشينکف کشته شده است، مظنونين به قتل چهار نفرند که در دست سه نفر آنها که در حال حاضر متوارى مى باشند اسلحه کلاش بوده و در دست نفر چهارم که دستگير شده، اسلحه برنو بوده است. با اين وصف، آيا اولياى دم مى توانند تقاضاى قصاص نفر چهارم را بنمايند و بطور کلّى قضيّه تابع چه حکمى است؟
جواب :
تا استناد قتل طبق موازين شرعيّه به او ثابت نشود حقّ قصاص ندارند.
سوال 1286 :
آيا براى قصاص قاتل نياز به اذن ولىّ امر يا نماينده او مى باشد؟ در صورتى که اين اذن داده نشود تکليف قاتل چيست، آيا بايد تا زمان اذن ولو دهها سال طول بکشد در حبس بماند و يا اين که فوراً آزاد مى شود، در صورت دوّم چه تأمينى بايد اخذ شود؟
جواب :
اذن ولىّ امر لازم نيست، حکم قاضى کافى است و اگر دسترسى به قاضى نباشد عدول المومنين مى توانند به جاى حاکم شرع اذن بدهند و اگر حاکم شرع اذن داد اما اولياى دم راضى نشدند، با او اتمام حجّت مى شود که يا قصاص کند و يا در صورت رضايت قاتل، ديه بگيرد و اگر به هيچ کدام راضى نشدند، قاتل را مى توان با اخذ وثيقه کافى آزاد کرد تا تکليف روشن شود.
جواب :
در فرض مسأله ضارب بيش از قصاص عضو در صورت عمد و ديه عضو در صورت غيرعمد ضامن نيست.
سوال 1288 :
در صورتى که قاتل ادّعاکند که جهل به حکم دارد و نمى دانسته مجازات قتل عمد قصاص است و اين ادّعا از نظر دادگاه مقرون به واقع باشد و احتمال صدق آن وجود داشته باشد، آيا تأثيرى در اعمال قصاص دارد؟
جواب :
جهل به حکم قصاص هيچ تأثيرى در اعمال قصاص ندارد.
سوال 1289 :
آيا قاتل مقتول بلاوارث (قتل عمد) اعدام مى شود؟
جواب :
ولىّ دم در اين صورت امام و حاکم شرع است.