کارگر و کارمند
استخدام نابالغ
سوال 956 :
آيا جايز است انسان کودک نابالغى را اجير کند و به عنوان کارگر استخدام نمايد؟ تکليف حقوقى که به او مى دهد چيست؟
جواب :
اگر اجيرکردن او و حقوق دادن به او با اذن ولىّ او باشد، جايز است.
اجرت افراد کم عقل
سوال 957 :
فردى ناقص العقل در منزل اقوام خود بعضى از کارهاى آن ها را انجام مى دهد، آيا مستحق اجرت است؟
جواب :
در صورتى که با اجازه ولىّ او باشد، اشکالى ندارد و مستحق اجرت است.
برداشتن مبلغ بيشتر از اجرت خود
سوال 958 :
شخصى به عنوان «طرح کاد» در جايى کار مى کرد و صاحب مغازه بدون اين که تعيين کند گفته بود مبلغى به تو مزد مى دهم، ولى شاگرد راضى نشده و بدون اجازه مبلغ بيشترى برداشته است، حکمش چيست؟
جواب :
ضامن مبلغ اضافى از اجرت المثل است و بايد آن را به صاحب مغازه برگرداند.
جنس به جاى مزد کارگر
سوال 959 :
آيا مدير عامل کارخانه دولتى مى تواند از محصولات کارخانه به جاى مزد به فردى پرداخت نمايد؟
جواب :
مدير بايد طبق مقررات آن کارخانه رفتار کند.
کنترات ساختمان
سوال 960 :
اگر بنّايى اجير شود که ساختمانى را بسازد، آيا مى تواند فرد ديگرى را به مبلغى کمتر براى اتمام آن ساختمان اجير نمايد؟
جواب :
جايز نيست، مگر اين که بخشى از کار را انجام داده باشد. (مسأله ى 1725 رساله و نيز 1758.)
کار بنّاى جُنُب در مسجد
سوال 961 :
بنايى است که براى کار بنايى وارد مسجد مى شود، در حالى که جنب بوده است، اجرت وى چه حکمى دارد؟
جواب :
اجرت او حرام نيست، هر چند بودن او در مسجد حرام بوده است.
قوانين اداره کار
سوال 962 :
آيا کارفرماها و کارگران بايد در حال حاضر تابع قوانين اداره کار باشند؟ يا مى توانند بدون توجه به قوانين بين خود توافقاتى داشته باشند؟
جواب :
شرعا مى توانند به صورت توافقى عمل کنند.
امتناع صاحب کار از پرداخت مزاياى کارگر
سوال 963 :
اگر شرکت هاى خصوصى و دولتى از پرداخت بعضى امتيازات مالى و مزاياى کارگران مشمول قانون کار خوددارى کنند، تکليف چيست؟
جواب :
اگر اجرت مقرره ى آن ها را بدهند، مانعى ندارد.
کم کارى بنا در اتمام کار
سوال 964 :
اگر کسى کار ساختمانى را به بنايى بدهد که بعد از انجام مقدارى از کار به دنبال کار ديگرى برود و به دنبال منافع خود باشد و دنباله کار را به هر بهانه اى عقب بياندازد، آيا صاحب کار مى تواند فسخ کند يا خير؟
جواب :
اگر شرط مدت معينى را کرده يا صاحب کار به اين صورت ضرر مى کند، حق فسخ دارد.
عمل حرام اجير
سوال 965 :
اگر کسى اجير شده باشد که قرآن بخواند، اما در کنار آن کار حرامى را انجام دهد ـ مثلاً بدون وضو و عمدا دست به قرآن بزند ـ آيا اين عمل وى موجب فساد معامله مى شود يا خير؟
جواب :
صحت اجاره بدون اشکال است، لکن او عمل حرامى انجام داده است.
اجير مغبون
سوال 966 :
آيا اجير مغبون که با جهل به اجرت به کمتر از آن اجير شده، حق فسخ معامله را دارد يا خير؟ و آيا کارفرما حقوق گذشته او را مديون است يا خير؟
جواب :
بله، حق فسخ را دارد و مستحق حقوق گذشته اش مى باشد.
بالا رفتن حق العمل
سوال 967 :
اگر کسى قرارداد عملى را با شخصى در مدت معينى منعقد نمايد که مثلاً ظرف چند ماه يا چند هفته يا روز انجام دهد و اجرت هم معين شده باشد ولى بعد به جهاتى حق العمل در بازار بالا رود، آيا اجير مى تواند بيش از مقدار معين شده را طلب کند يا خير؟
جواب :
خير، نمى تواند.
غيبت کارمندان از کار
سوال 968 :
کارمندان دولت که در ساعاتى از روز يا تمام روز را به علت مشخصى در سر کار حاضر نمى شوند و مسؤلان هم براى آن ها غيبت نمى زنند، آيا مستحق اجرت آن روز يا ساعت مى باشند يا خير؟ و اگر مسؤول فقط بگويد مسؤوليت شرعى به عهده کارمندان يا کارگران است و ديگر غيبت نزند، از ايشان سلب مسؤليت شده است؟
جواب :
بايد طبق مقررات با آن ها رفتار شود.
کم کردن حق بازنشستگى از حقوق کارمندان
سوال 969 :
آيا برداشت دولت از حقوق کارمندان جهت بازنشستگى بدون رضايت کارمندان، جايز است؟
جواب :
اگر شرطى از ابتدا نيست، جايز نيست.
اتلاف وقت کارمندان دولت
سوال 970 :
در صورتى که کارمندى براى ساعت مشخصى در روز استخدام شود، اگر در آن ساعت ها مشغول مطالعه شود يا بدون اشتغال خاصّى بى کار بماند، آيا در قبال آن ساعات مى تواند حقوق دريافت نمايد؟
جواب :
اگر کارى که بايد انجام شود ترک مى کند، جايز نيست.
اضافه کارى
سوال 971 :
برخى از کارمندان وظايف محوله خود را در ساعات ادارى انجام نداده و بعد از ساعت ادارى به آن مى پردازند و در قبال آن اضافه حقوق دريافت مى دارند، آيا اين عمل جايز است؟
جواب :
جايز نيست.
صورت صحيح اجاره و رهن
سوال 972 :
اجاره و رهن صحيح را با مثالى توضيح فرماييد.
جواب :
اگر ضمن اجاره شرط شود که پولى به عنوان قرض يا غير آن به صاحب خانه داده شود، صحيح است.
تصرف موجر در رهن
سوال 973 :
آيا موجر مى تواند از مبلغى که به عنوان رهن گرفته است، استفاده کند؟
جواب :
چون مقصود از عنوان رهن همان قرض است، لذا موجر مى تواند از آن استفاده کند.
رهن بدون اجاره
سوال 974 :
آيا رهن تنها، بدون اين که اجاره داده شود ـ مثل اين که يک ميليون تومان به صاحب خانه بدهيم و آن را به مدّت يک سال رهن کنيم ـ صحيح است؟
جواب :
اگر رهن شرعى باشد که وثيقه ى دين و بدهکارى است، براى فروش آن در صورت عدم وصول، مانع ندارد؛ ولى در رهن، راهن و مرتهن از تصرّف ممنوع هستند مگر با اذن ديگرى و آن چه مرسوم است که اسم آن را رهن مى گذارند، واقعا رهن نيست و چنان چه ضمن قرض شرط شود، ربا و حرام و باطل است. ولى مى توانيد منزل را به مبلغ کمى اجاره نماييد و ضمن اجاره شرط کنيد که يک ميليون قرض به صاحب خانه دهيد، که در اين صورت بى اشکال است.
دادن وديعه به موجر
سوال 975 :
مرسوم است هنگام اجاره کردن مسکن يا مغازه اى، مستأجر مبلغى به عنوان وديعه به موجر مى پردازد که به نسبت مبلغ وديعه از اجاره ى کامل مسکن کم مى شود، اين گونه معامله چه صورت خواهد داشت؟
جواب :
اگر ضمن اجاره شرط قرض يا وديعه شده، اشکال ندارد. (مسأله ى 1834 رساله.)
سرقفلى
سوال 976 :
چه راهى براى تصحيح معامله سرقفلى وجود دارد و گرفتن سرقفلى به چه نحوى حرام خواهد بود؟
جواب :
مى شود ضمن عقد اجاره آن را شرط کنند.
تعيين اجاره بها در صورت خريد سرقفلى
سوال 977 :
در صورت خريد سرقفلى مغازه، اجاره آن بايد به چه صورتى انجام گيرد؟ آيا مبلغ اجاره را بايد مطابق قانون تعيين نمود يا در دست صاحب ملک است؟
جواب :
دست صاحب ملک است.
ادعاى سرقفلى مستأجر
سوال 978 :
مغازه و ساختمانى را به عنوان امانت به کسى دادم و براى تحويل آن مدتى معين نشده و چون آن ملک براى وى منافعى داشت، ماهيانه مبلغى را پرداخت مى کرد، اکنون ادعاى مالکيت دارد و تقاضاى سرقفلى نموده است، لطفا وظيفه ما را بيان فرماييد؟
جواب :
ادعاى مالکيت او يا تقاضاى سرقفلى اعتبارى ندارد.
سرقفلى فروخته شده
سوال 979 :
اگر فردى خانه اى را خريدارى نمايد که مغازه تجارى آن در اجاره شخص ديگرى باشد و مالک، سرقفلى آن را به مستأجر فروخته و مستأجر هم آن را به شخص ديگرى فروخته باشد، در صورت پايان مدت اجاره و درخواست تخليه مغازه، عوض سرقفلى را چه کسى بايد بپردازد؟ مالک سابق يا مستأجر قبلى يا خريدار خانه؟
جواب :
اگر خريدار مطلع بوده که قهرا در نحوه ى خريد ملاحظه کرده است و بايد خودش بپردازد و اگر مطلع نبوده، مالک سابق بايد بپردازد، با فرض اين که در ثمن، فروش ملاحظه نشده است.
معامله سرقفلى
سوال 980 :
مستأجرى سرقفلى مغازه اى را بدون آن که در قرارداد قيد شود که مستأجر حق واگذارى آن را بدون اطلاع مالکين ندارد، آن را معامله کرده است، آيا معامله او جايز بوده است؟
جواب :
ظاهرا اشکال ندارد.
سرقفلى و اجاره
سوال 981 :
شخصى سى سال قبل از مالکى مغازه اى به عنوان اجاره تقاضا مى کند. مالک مى گويد: اگر بتوانيد مستأجرى که فعلاً در مغازه است را راضى کنيد، به شما اجاره مى دهم. متقاضى مبلغ هفت هزار تومان به مستأجر سابق داده و کليد و مغازه را تحويل مى گيرد و با اجازه مالک، کل ساختمان را تجديد بنا و هر سه سال اجاره را مطابق معمول و رضايت مالک مى پردازد. آيا سرقفلى اين مغازه پس از سى سال مربوط به مستأجر فعلى مى باشد؟
جواب :
اگر ضمن عقد اجاره، شرطى که موجب حقى براى او شود صورت نگرفته، مثل اين که بعدا هم به او اجاره دهد سرقفلى ندارد، ولى براى تعمير ساختمان حقّ دارد.
ادعاى سرقفلى از سوى مستأجر
سوال 982 :
حدود سى سال قبل موجر به مستأجر گفته است: ملک را به تو اجاره مى دهم، اگر مستأجر قبلى را براى بيرون رفتن حاضر کنى و او هم مبلغى به مستأجر اولى داده و او رفته و مستأجر دوم در طول چند سال ملک را اجاره کرده و مال الاجاره را مرتّب داده است. حالا که مى خواهد ملک را تخليه کند، ادّعاى سرقفلى مى کند، آيا مستأجر دوّم داراى حقّ سرقفلى است؟
جواب :
چون در اجاره ى اولى و دومى صحبتى از سرقفلى نبوده و منشأيى براى آن نيست، مستأجر دومى استحقاق سرقفلى ندارد.
اضافه کردن اجاره پس از واگذارى سرقفلى
سوال 983 :
سرقفلى مغازه اى را شخصى چند سال پيش به ديگران واگذار نموده و اجاره اى که به مالک مى پردازند از نرخ روز بسيار کمتر است، آيا مالک مى تواند مقدار اجاره را زياد کند؟
جواب :
بله، در اوّل اجاره مى تواند مقدار اجاره را زياد نمايد.
واگذارى سرقفلى
سوال 984 :
اگر سرقفلى مغازه اى را با اجاره ى معيّن و بدون تعيين مدّت اجاره به صورت جداگانه خريدارى نمايند. پس از گذشت يک ماه و پرداخت اجاره، آيا مى تواند آن سرقفلى را به قيمت روز به ديگرى واگذار نمايد، در حالى که در اجاره نامه شرط شده که واگذارى مغازه بايد با رضايت مالک باشد؟
جواب :
با فرض اين که فروش سرقفلى و اجاره، مستقل و جداى از هم بوده اند، بر فرض بطلان اجاره، ضررى به صحّت فروش سرقفلى اگر به نحو شرعى صورت گرفته باشد، نمى زند و در اين صورت مالک عين، ثانيا حق ندارد سرقفلى را بفروشد و مشترى سرقفلى هم براى واگذارى به غير بايد رضايت مالک را تحصيل نمايد و چون اجاره ى ماهانه براى حدّاقل زمان ـ که يک ماه باشد ـ معيّن بوده، اجاره محقّق شده است.
سرآمدن اجاره ى مغازه هاى سرقفلى
سوال 985 :
1) دکان هايى واقع در پاساژى با پرداخت سرقفلى بدون شرط ضمن عقد اجاره داده شده و مدّت اجاره ى آن ها منقضى گرديده، چنان چه اجرت المثل آن ها به ميزان اجاره ى دکان هاى مشابه آن محلّ مطالبه شود، چه حکمى دارد؟
2) با فرض مسأله ى فوق آيا ادّعاى مستأجر به اين که من اجاره ى خودم را مثل دکان هاى ديگرى که خارج از اين مجموعه است مى پردازم، با عدم رضايت مالک چه حکمى دارد؟
جواب :
بعد از مدّت اجاره، تعيين مال الاجاره موقوف به رضايت و تفاهم طرفين است مگر اين که شرطى در بين باشد.
سوال 986 :
با عنايت به مسأله ى فوق ادامه ى تصرّفات مستأجر در محلّ مورد اجاره بدون جلب رضايت مالک، چه صورتى دارد؟
جواب :
بعد از انقضاى مدّتِ اجاره، تصرّف در عين مورد اجاره موقوف به رضايت مالک است.
مطالبه ى سرقفلى از سوى مالک
سوال 987 :
شخصى سرقفلى مغازه اى را همراه با مبلغ معينى اجاره نموده اما مالک هر از چند وقت اجاره را بيشتر از مغازه هاى مجاور بالا مى برد، در حال حاضر، آيا مستأجر مى تواند سرقفلى مغازه را به فرد ديگر بفروشد و اگر مالک درصدى از چيزى که مستأجر به عنوان سرقفلى مى گيرد را مطالبه نمايد، چه وجهى خواهد داشت؟
جواب :
مثل ساير موارد فروش سرقفلى است، مالک نمى تواند وجهى درخواست کند، مگر شرطى از سابق بوده باشد.
رابطه استحقاق سرقفلى و استفاده از ملک
سوال 988 :
آيا مجرد استحقاق مطالبه عوض سرقفلى هنگام تخليه منزل يا مغازه، براى جواز استمرار تصرف در آن مکان بعد از پايان مدّت اجاره کافى است يا خير؟ بر فرض ماندن مستأجر در آن مکان غصبى، آيا درآمدى که از آن جا به دست مى آيد شرعا حلال است؟
جواب :
تابع اين است که به چه نحوى مستحق مطالبه سرقفلى است و در هر صورت اجرت المثل منافع بر عهده ى اوست.
چک بى محل به عنوان سرقفلى
سوال 989 :
آيا مجرد عدم موجودى در حساب صاحب چک که آن را در برابر سرقفلى داده، موجب بطلان معامله مى شود يا خير؟
جواب :
خير.
حق سرقفلى پس از مرگ موجر
سوال 990 :
اگر منزلى يا مغازه اى را صاحب آن به نام يکى از فرزندان خود بکند، بعد از مرگ پدر آيا وارث ديگر در حق سرقفلى شريک هستند و يا سرقفلى اين مکان ها متعلق به مالک آن هاست؟
جواب :
متعلق به مالک آن ها است.
کرايه اتومبيل
سوال 991 :
اگر فردى اتومبيلى را اجاره نموده و با آن مسافرکشى کند، آيا درآمد حاصله به او تعلق دارد يا صاحب اتومبيل؟
جواب :
به مستأجر تعلق دارد.
مسافر دربستى
سوال 992 :
اگر کسى اتومبيلى را دربست کرايه نمايد، در صورتى که راننده بين راه مسافرى سوار کند، کرايه دريافتى از مسافر متعلق به راننده است يا از مبلغ کرايه کم مى شود؟ در صورت تقاضاى خود مسافر براى سوار کردن مسافرين ديگر حکم کرايه هاى آنان چيست؟
جواب :
اگر اجاره ى کامل راننده و اتومبيل نکرده، پس کرايه ى دريافتى متعلق به راننده است و چون دربستى، به منزله ى شرط مسافر سوار نکردن است؛ لذا مستأجر حق فسخ اجاره را دارد و اجرت المثل مى پردازد.
سوال 993 :
در صورت کرايه خودرو براى مقصد مشخص آيا تبيين جزييات مسير مثل داخل کوچه بودن و يا خاکى بودن جاده و... لازم است؟ در صورت مشخص نکردن آن، آيا راننده حق دريافت وجه اضافى را دارد؟
جواب :
اگر تبيين جزييات در تعيين مبلغ اجاره دخالت دارد، بايد آن ها را تبيين کند و اگر حدّ متعارفى دارد، در زايد بر آن، راننده حق دريافت مبلغ اضافى را دارد.
تاکسى تلفنى
سوال 994 :
آيا گرفتن مبلغ بيشتر از تعرفه هاى تاکسى تلفنى يا مبلغ تاکسى متر از مسافر توسط رانندگان تاکسى جايز است؟ در صورتى که مسافر مبنى بر قيمت هاى مصوب سوار شده باشد، حکم آن چيست؟
جواب :
بر هر مبلغى که از اوّل توافق کرده اند، همان لازم است و اگر نامى از آن مبلغ برده نشده، اجرت متعارف است.
اجاره پلاک تاکسى و...
سوال 995 :
آيا اشخاص مى توانند مواردى مثل پلاک تاکسى يا جواز کسب خود (در کارهاى ديگر) را به ديگران اجاره دهند؟
جواب :
مانعى ندارد.
حق شيرده ى
سوال 996 :
آيا مادر بعد از اين که بچه را شير داده و او را بزرگ نموده، بعد از مدتى مى تواند ادعاى حق شير کند؟
جواب :
چون ظاهر امر ـ با عدم ادعا در زمان شير دادن ـ شير دادن مجانى است، زن بعدا حق ادّعا ندارد.
شير دادن زن به بچه هاى ديگر
سوال 997 :
اگر زنى در مقابل شيرى که به فرزند ديگرى مى دهد پولى دريافت کند مالک آن پول مى شود؟ آيا در اين کار رضايت شوهر لازم است؟
جواب :
خود او مالک آن پول است و در صورتى که حق شوهر از بين نرود، لازم نيست از شوهر خود اجازه بگيرد.