شرطهاى ضمن عقد
سوال 54 :
- مردى با زنى ازدواج مى‌کند و مى‌داند که کارمند است، و در قباله نکاح هم که معمولا شغل زوجين نوشته مى‌شود نوشته که زوجه کارمند است، آيا همين توجّه زوج به کارمند بودن زوجه و ذکر شدن در قباله نکاحيّه در تحقّق شرط ضمن العقد کفايت مى‌کند يا اينکه کفايت نمى‌کند و اين شرط و اشتراط نيست؟
جواب:
- کفايت نمى‌کند.
سوال 55 :
- آيا دختر مى‌تواند حين عقد ازدواج شرط نمايد که أوّلا شوهرش حقّ ازدواج با غير را نداشته باشد؟ و ثانيا زن حقّ طلاق داشته باشد؟ مستدعى
استفتاءات، ج3، ص: 101
استفتاءات ج3 108 س: 73 ..... ص : 107
است بفرمائيد اين شرطها شرعى است يا نه؟
جواب:
- شرط نمودن اينکه شوهر حقّ ازدواج با غير را نداشته باشد يا ازدواج با غير نکند و همچنين شرط اينکه زن حقّ طلاق داشته باشد باطل است.
بلى اگر به اين نحو شرط کنند که زن وکيل شوهر باشد که چنانچه شوهر ازدواج با ديگرى کند خود را طلاق دهد صحيح است.
سوال 56 :
- هنگام عروسى با دخترى آيا مى‌شود شرط کنيم که مثلا "تو بايد تا آخر عمر به مادرم خدمت کنى، يا مدّت زيادى با آنان به طور مشترک زندگى نمائى يا بايد لباس و غذاى مرا تهيّه نمائى!" با اينکه در رساله آمده است که نمى‌توان زن را مجبور به کار منزل نمود؟
جواب:
- در عقد مى‌توانند شرط کنند، ولى شرط وقت عروسى أثر ندارد.
سوال 57 :
- چنانچه در عقد شرط شده باشد که "اگر مرد زن ديگرى بگيرد إجازه طلاق به دست زن باشد" آيا مرد مى‌تواند زن ديگرى بگيرد ولى به زن خودش اطّلاع ندهد؟
جواب:
- مانع ندارد.
سوال 58 :
- اينجانب به عقد مردى در آمدم که دانشجو بود و با شرائطى که براى ما به وجود آورد فرصت تحقيق کامل از وى و خانواده‌اش را نداشتم، و چون مهريّه نيز کم بود يک شب قبل از عقد (در حالى که من و او و مادرم و پدرم نشسته بوديم) گفتم در صورتى به ازدواج حاضرم که او به من وکالت دهد که
استفتاءات، ج3، ص: 102
حقّ طلاق با من هم باشد، او هم قبول کرد. أمّا در روز عقد اين شرط را ردّ کرده بود، و چون من در منزل نبودم از اين موضوع اطّلاع پيدا نکردم، و عقد صورت گرفت. خواهشمندم بفرمائيد آيا با اين شرائط اين عقد صحيح بوده يا خير؟
جواب:
- اگر به وکيل خود در عقد، وکالت مطلق داده‌ايد عقد صحيح است.
و اگر وکالت داده‌ايد که شما را با شرط مذکور عقد کند که اگر بدون شرط عقد کند وکالت به او نداده‌ايد، عقد فضولى است.
سوال 59 :
- زن و شوهرى مصلحت خود را در جدائى از يکديگر ديدند، در باره طفلى که از آنها به وجود آمده بود پدر طفل مصلحت ديد او را نزد مادر بگذارد، مادر هم قبول کرد به شرط آنکه پدر شرعا ملتزم شود که تا حدّ بلوغ نزد او باشد و بدون رضايتش از او گرفته نشود، پدر هم قبول کرد. و براى تنجيز اين أمر، شرط مذکور را به عنوان شرط ضمن عقد در يک عقد شرعى لازمى که بين زوج و وکيل زوجه اجراء و منعقد گرديد تضمين نمودند. سپس صيغه طلاق شرعى زوجه اجرا گرديد. اکنون پس از گذشت عدّه طلاق پدر پشيمان شده و مى‌خواهد طفلش را از مادر بگيرد. آيا بدون رضايت مادر اين کار جائز است يا نه؟
جواب:
- اگر در ضمن عقد لازمى شرط کرده‌اند که تا زمان بلوغ طفل از مادر گرفته نشود شرط نافذ است و نبايد بگيرند.
سوال 60 :
- در قباله ازدواج مادّه 8 قانون حمايت خانواده چهارده مورد ذکر شده، و در موقع إجراء عقد يا در ضمن عقد لازم ديگر زوجين شرط مى‌کنند که
استفتاءات، ج3، ص: 103
اگر يکى از اين چهارده مورد محرز شود، زوجه از طرف زوج وکيل و وکيل در توکيل غير است که خود را مطلّقه نمايد. نوعا اين موارد به زوجين تفهيم مى‌شود.
ولى بعضا زوجين بدون تفهّم پاى ورقه را که اين موارد نوشته شده امضاء مى‌کنند. در صورت دوّم اگر يکى از اين موارد ثابت شود آيا زوجه مى‌تواند خود را مطلّقه نمايد؟ يا بايد موارد چهارده‌گانه به زوجين تفهيم شده باشد؟
جواب:
- مجرّد امضاء و تفهيم موارد کافى نيست، و بايد در ضمن عقد شرط شود و يا عقد مبنيّا عليه واقع گردد.
سوال 61 :
- اگر در حين عقد نکاح شرط کنند که اختيار محلّ سکونت به دست زن باشد، آيا چنين شرطى صحيح و واجب الوفاء است؟
جواب:
- صحيح و لازم الوفاء است.
سوال 62 :
- اگر کسى که در سپاه پاسداران خدمت مى‌کند بخواهد ازدواج کند و در ضمن عقد شرط شود که شبها بايد در خانه باشد، وظيفه او در برابر اين شرط و انجام وظيفه‌اش در سپاه چيست؟
جواب:
- اگر شرط شده که در منزل بماند بايد به شرط وفاء کند، بلى با رضايت همسر مى‌تواند خارج شود.
سوال 63 :
- اگر زن در متن عقد ازدواج شرط کند که علاوه بر مهر مبلغى را به پدر يا مادر او بدهند، آيا اين شرط صحيح و لازم الوفاء مى‌باشد؟
جواب:
- واجب الوفاء است.
سوال 64 :
- زن و مردى را مى‌خواستند به عقد يکديگر در آورند، زن شرط نمود در محضر بنويسيد که من نيز حقّ طلاق دارم، مرد نيز قبول کرد، أمّا
استفتاءات، ج3، ص: 104
محضردار پس از خواندن عقد شرط مزبور را ننوشت.
اوّلا: آيا محضردار حقّ دارد که شرط مزبور را ننويسد؟
ثانيا: طرفين با اين شرط به زن و شوهر شدن رضايت داده بودند، حال که شرط مزبور را محضردار ننوشته و نارضايتى پيدا شده آيا اين عقد از نظر إسلام درست است؟
جواب:
- در هر صورت عقد صحيح است، و اگر به اين نحو شرط شده که زن حقّ طلاق داشته باشد شرط باطل است و شرط صحيح اين است که در ضمن عقد شرط کنند که زن وکيل شوهر باشد در طلاق.
سوال 65 :
- چنانچه در عقدنامه رسمى (که به امضاء زوج با سواد و زوجه با سواد رسيده است) شرط شده باشد که زوجه وکيل است که چنانچه زوج بدون إجازه وى همسر ديگرى اختيار نمايد خود را طلاق بدهد. در صورتى که در موقع إجراء صيغه نکاح تلفّظ به شرط مذکور نشده باشد، و زوج هم نسبت به آن شرط تخلّف کند، و بدون إجازه زوجه خود همسر ديگرى اختيار نمايد، آيا براى زوجه أوّل وکالت در طلاق ثابت است؟
جواب:
- اگر عقد مبنىّ بر شرط وکالت مذکور باشد زوجه وکالت دارد.
سوال 66 :
- در حين عقد زوجين شرط کرده‌اند که "اگر چنانچه زوج محکوم به زندان شد و اين محکوميّت مغاير با حيثيّت و شؤون خانوادگى باشد زوجه از طريق زوج وکيل و وکيل در توکيل غير است که خود را مطلّقه نمايد" زوج در سال 1359 در رابطه با اعتياد به موادّ مخدّر، دستگير و محکوم به دو سال زندان
استفتاءات، ج3، ص: 105
شده، و بعد از سه ماه با عفو از زندان آزاد مى‌شود. آيا زن مى‌تواند با ادّعاء اينکه محکوميّت سه سال قبل مغاير با حيثيّت و شؤون است خود را مطلّقه نمايد يا خير؟
جواب:
- موارد مختلف است، اگر شرط وکالت در طلاق منوط به مجرّد محکوميّت زوج بوده حقّ طلاق براى او ثابت است.
سوال 67 :
- در صورتى که ضمن عقد ازدواج يا عقد لازم ديگر زوج زوجه خود را وکيل در طلاق کند اين وکالت قابل عزل مى‌باشد يا خير؟
جواب:
- اگر به نحو شرط نتيجه "1" شرط شده که زن وکيل باشد اين وکالت قابل عزل نيست.
سوال 68 :
- شخصى در ضمن عقد نکاح شرطى مى‌کند. بعد طلاق مى‌دهد و مجدّدا رجوع مى‌کند؛ آيا شرط در ضمن عقد بعد از رجوع به زوجيّت به حال خود باقى است؟ و اين شرط در صورتى که در ضمن عقد خارج لازم قيد شده باشد آيا همين حکم را دارد؟
جواب:
- در فرض مسأله عمل به شرط در هر دو صورت لازم است.
استفتاءات، ج3، ص: 106
سوال 69 :
- اگر زوجه در طىّ عقد نکاح شرط کند که "اگر زوج عقيم باشد، يا ترک خانواده کند، يا محکوميّت مثلا به پنج سال زندان پيدا کند، يا زوجه ديگرى اختيار کند وکيل بلا عزل از طرف زوج باشد که خود را مطلّقه نمايد" آيا اين چنين شرط و اشتراط صحيح است؟ و آيا وکالت بلا عزل صحّت دارد؟ چون وکالت از عقود جائزه است.
جواب:
- شرط وکالت در طلاق براى زن در ضمن عقد مانع ندارد، و با اشتراط مذکور با رجوع زوج* وکالت از بين نمى‌رود.
سوال 70 :
- شخصى به عنوان اينکه فرد سالمى است دخترى را از خانواده‌اى به عقد خود در آورد و بعد از عقد معلوم شده که هروئينى و معتاد است، اين عقد چه صورت دارد؟ و تکليف دختر بيچاره با اين انسان گرگ صفت چه مى‌باشد؟
جواب:
- اگر عدم اعتياد در ضمن عقد شرط [شده] يا عقد مبنىّ بر آن واقع شده باشد زن حقّ فسخ دارد.
استفتاءات، ج3، ص: 107
سوال 71 :
- مرسوم است که در مذاکرات مقدّماتى بين خانواده زوجين در باره مهريّه و سائر شروط توافقهائى مى‌شود، ليکن در موقع إجراء صيغه عقد نکاح و ثبت قباله ازدواج احيانا در آن شروط- از جمله در نوع و مقدار مهريّه- تغييراتى داده مى‌شود، آيا يکى از طرفين مى‌تواند با عدول از مندرجات عقد و شروط ضمن عقد، (به استناد مذاکرات قبلى- که ممکن است در نوشته‌اى عادّى منعکس شده باشد)- ادّعاى جديدى بنمايد؟
جواب:
- آنچه در ضمن عقد با رضايت طرفين قرارداد شده نافذ است. و نيز اگر عقد مبنىّ بر شرط واقع شده باشد شرط بنائى مذکور هم نافذ است. و غير آن نفوذ ندارد.
سوال 72 :
- زن و مردى با هم ازدواج نموده‌اند. بعد از ازدواج، زن متوجّه شده که شوهرش معتاد است، آيا زن مى‌تواند [به خاطر اعتياد شوهرش] عقد ازدواج را فسخ کند؟
جواب:
- اگر در ضمن عقد شرط نشده يا عقد مبنىّ بر آن واقع نشده حقّ فسخ ندارد.