مشترکات راهها
سوال 45 :
- کوچه باريک و بن بستى است متعلّق به سه نفر، مالکين منازل حول کوچه مزبور- چون از نقاط ديگر منازلشان معبر دارند- احتياج به عبور از کوچه مزبور را ندارند. آيا با توافق هم، شرعا مجازند کوچه بن بست مزبور را ضميمه منازلشان بنمايند يا نه؟
جواب:
- اگر شرعا ملک خود آنها است مانع ندارد.
سوال 46 :
- برخى از مغازه‌ها براى عرضه بيشتر، قسمتى از اجناس مغازه‌شان را در کنار پياده رو يا خيابان قرار مى‌دهند و همچنين برخى از دستفروشان گارى دستى يا چرخ يا وانت بار و امثال آن را در محل عبور مردم در پياده رو يا کنار خيابان يا کوچه مستقر مى‌کنند چنانچه اين کار مغاير با مقرّرات شهردارى باشد يا مزاحم عبور مردم يا موجب سدّ معبر شود از نظر شرعى چه حکمى دارد؟
جواب:
- در فرض مذکور جايز نيست.
سوال 47 :
- شخصى دو قطعه زمين در نزديک هم دارد، حد يک قطعه به گذرگاه کم عرضى است مى‌خواهد قدرى از آن زمين واگذارد تا جاده عرض بيشترى پيدا کند در عوض آن کمتر از اين مقدار واگذارى را از جاده يا کنار
استفتاءات، ج2، ص: 591
جاده حد زمين ديگر را مى‌خواهد بگيرد صورت شرعى چگونه است؟
جواب:
- زمين دادن شما براى توسعه راه اشکال ندارد ولى نمى‌توانيد از راه ديگر به زمين خود ملحق کنيد.
سوال 48 :
- آيا عبور ساکنين يک منزل از داخل حياط منزل ديگر با توجه به شرايط زير مجاز مى‌باشد يا خير: 1- رفت و آمدهاى نامحرم خانه اول مزاحم ساکنين خانه دوم باشد. 2- امکان احداث در، به کوچه مجاور براى خانه اول وجود داشته باشد. 3- در سند رسمى خانه دوم براى خانه اول حق عبور ذکر شده باشد؟
جواب:
- اگر حق عبور داشته مى‌تواند از آن منزل عبور کنند ولى چنانچه نامحرم در آن هست بايد با اعلان به آنها وارد خانه شوند و عبور کنند.
سوال 49 :
- اگر کسى مقدارى از جاده عمومى ده را جزو خانه خودش قرار دهد و به همين مقدار از زمين خانه خودش را جزو جاده عمومى قرار دهد آيا ذمه‌اش برئ مى‌شود، يا خير؟ و بر فرض اينکه لازم باشد زمين گرفته شده را برگرداند و جزو جاده کند اگر تمام اهل محل رضايت دادند باز هم لازم است که برگرداند يا خير؟
جواب:
- اگر جاده عمومى است تغيير آن جايز نيست و چنانچه ملک يا مورد حق اشخاص است با رضايت آنها مانع ندارد.
استفتاءات، ج2، ص: 592
سوال 50 :
- شخصى قطعه زمين محصورى را که از باب ارث به او منتقل شده بود و در آن زمين براى خود احداث ساختمان مسکونى نمود و براى احشام خود طويله احداث نمود و جنب طويله مقدارى از آن زمين را براى اياب و ذهاب احشام خود گذاشته بود بعد به اهل محل خود گفته بود من مى‌خواهم با خرج خود براى ثواب، حمام عمومى در اين زمين احداث کنم و شما هم بقدر مقدور و استطاعت خود کار کنيد اهل محل هم قبول کردند چون حمام در زمين راه روى احشام و زمين خود او و جنب طويله بود و او کاه و علف را از پشت بام حمام به پشت بام انبار کاه مى‌برد و بعد از فوت آن شخص فرزندش نيز تقريبا مدت چهل سال کاه و علف را از پشت بام حمام مى‌برد فعلا عده‌اى از اهل محل اعتراض مى‌کنند که شما حق نداريد کاه و علف را از پشت بام حمام ببريد. فرزندش مى‌گويد من و پدرم تقريبا هشتاد سال است که کاه و علف را از پشت بام حمام مى‌بريم و از قديم تا کنون کسى از محل اعتراض نکرده و خود تصرف در اياب و ذهاب براى بردن کاه و علف دليل بر حق عبور هم مى‌باشد. و اگر شما بردن کاه و علف از پشت بام حمام را باعث خرابى حمام مى‌دانيد خودم عهده‌دار مى‌شوم و تعهد مى‌کنم که هرگاه چنانچه در اثر بردن کاه و علف خرابى و يا خسارتى بر حمام واقع شود از عهده برآيم اما آن عدّه از مردم معترض قبول نمى‌کنند؛ آيا شخص مزبور حق بردن کاه و علف را دارد يا خير؟
جواب:
- با فرض اينکه در اين مدت براى بردن کاه و علف از پشت بام استفاده مى‌کرده و کسى مانع نشده فعلا کسى حق منع ندارد.
استفتاءات، ج2، ص: 593
استفتاءات ج2 601 س 2 ..... ص : 600
سوال 51 :
- آبى است در يک روستا که از کوه بطور مستمرّ مى‌آيد و داخل روستا مى‌شود، و عده‌اى از خوانين ادّعاى مالکيّت دارند و حتّى آن را فروخته‌اند آيا از نظر شرع مسأله اين آب و اينگونه آبها چيست؟ آيا از عموم اهالى آن روستا است؟ يا حق خصوصى کسى است؟
جواب:
- اگر آب، خودش از کوه جارى است، متعلّق حقّ خصوصى کسى نيست و استفاده اهل محل از آن جايز است.
سوال 52 :
- رودخانه‌اى است که آب آن را اهالى پنج روستا استفاده مى‌نمايند و از قديم ما بين آنها تقسيم بوده است و هر قريه يک پنجم از آب آن رودخانه را استفاده مى‌نمايند و هر روستا داراى املاک و باغاتى مى‌باشد و بعضى از اين روستاها در طول يکديگر قرار گرفته‌اند و به واسطه تصرّفات عدوانى بعضى از افراد قريه بالا، در آب، سهم قريه پائين به طور کامل نمى‌رسد.
آيا قريه پائين جهت مشروب شدن املاکشان حق دارند مسير آبشان را جدا نمايند بطورى که از جوى قريه بالا نباشد؟ با توجه به اينکه چون مسير آب قريه پائين از داخل باغات و منازل قريه بالا مى‌گذرد حفاظت آب امکان پذير نيست؛ لطفا حکم اللّه را بيان فرمائيد.
جواب:
- بدون رضايت صاحبان سهم، کندن راه آب- براى جدا کردن سهم خودتان- جايز نيست. و اگر به شما ضرر مى‌زنند، مى‌توانيد از ضرر جلوگيرى کنيد.
سوال 53 :
- روستايى داراى رودخانه است که در سالهاى گذشته مى‌توانسته
استفتاءات، ج2، ص: 594
به مساحت معيّنى باغات را آبيارى کند، امّا در زمان فعلى، بواسطه توسعه کشاورزى، زمينهاى موات، زير درخت کارى قرار گرفته و باعث نرسيدن آب به باغهاى اوليّه است. در اين صورت لازم مى‌آيد که باغهاى جديد و قديم هر دو بخشکد، آيا مى‌توان باغهاى جديد الاحداث را از آب رودخانه ممانعت نمود يا خير؟
جواب:
- ممانعت از احداث باغ جديد جايز نيست، بلى صاحبان باغهاى جديد بيش از سهم خود که قبلا داشتند از آب حق ندارند.
سوال 54 :
- در روستائى قناتى وجود دارد که اين قنات مال يک عده از مردم اين روستا مى‌باشد. در نزديک اين قنات چراگاهى است براى گوسفندان، و چون گوسفندان از اين قنات بايد استفاده کنند از رفت و آمد اين حيوانات، قنات خسارت مى‌بيند. و مالکين اين قنات (که آب آن مال آنها است) روى اين آب را پوشانده‌اند که خسارت به آنها نخورد، آيا اين مسأله از نظر شرعى درست است يا نه؟
جواب:
- اگر از سابق الايام رسم بر اين بود که گوسفندان از آب قنات استفاده مى‌کردند نمى‌توانند با پوشاندن روى قنات گوسفندان را از آن آب منع کنند ولى اگر از جهت گوسفندان ضررى متوجّه قنات شود، صاحبان گوسفندان ضامن هستند.
استفتاءات، ج2، ص: 595
سوال 55 :
- نسبت به آبى که از صدها سال قبل، بنام اجداد و پدران اهل قريه زيد بوده و استفاده مى‌گرديده است، و فى الحال هم در اختيار و تصرّف اهل قريه مذکور طبق اسناد مى‌باشد، مدتى است چند نفر از قريه ديگر بدون هيچ گونه مجوّز شرعى و قانونى آن آب را بسته و از مسير اصلى آن جلوگيرى و منحرف مى‌نمايند، استدعا دارم نسبت به حلّيّت و حرمت اين عمل فتواى خود را بيان فرمائيد!
جواب:
- آب مذکور اختصاص دارد به کسانى که از قديم الايّام در کنار و پائين آن رودخانه باغ يا مزرعه يا آبادى، به حساب استفاده از آن آب احداث نموده‌اند و ديگران حق ندارند بدون اجازه صاحبان آن املاک، مسير آب مذکور را تغيير دهند و يا اينکه از آن آب به مقدارى بردارند که از حاجت اهالى سابق کم بماند.
سوال 56 :
- در کوهپايه اصفهان به علّت خشک سالى، آب لوله‌کشى شهر جيره‌بندى شده و دو باب حمّام موجود در محلّ که از آب لوله کشى شهر تأمين مى‌شد به ناچار از آب دو رشته قنات موجود در شهر که به مصرف کشاورزى مى‌رسد تأمين مى‌گردد و ليکن آب قنوات کوهپايه در هفته به دو هزار و هشتصد قسمت تقسيم مى‌شود که هر قسمت آن را يک سرچه گويند و هر يک يا چند سرچه آن متعلق به يک يا چند نفر مى‌باشد با توجّه به اينکه اين دو باب حمام قبل از لوله کشى شهر از آب همين قنوات استفاده مى‌کرده با اين تفاوت که در آن عصر توسط دلو و چرخ از قناتها آب کشيده مى‌شده ولى حالا توسط الکتروپمپ آب کشيده مى‌شود اما بعضى از افراد
استفتاءات، ج2، ص: 596
اظهار مى‌دارند که ما راضى نيستيم از آب ما براى مصرف در حمام استفاده شود لطفا نظر مبارکتان را درباره تغسيل و تطهير در اين حمامها اعلام داريد؟
جواب:
- اگر حمام حق استفاده از آب قنات دارد مى‌تواند مانند گذشته از آب قنات بردارد در غير اين صورت برداشت آب و استفاده از آن منوط به اجازه تمام شرکاء است.
سوال 57 :
- روستايى است که قنات و نهر اين روستا شرعا وقف آستان مقدس امام رضا (عليه السّلام) است ولى در مسير اين قنات روستاى کوچکى است که در جوار قنات فوق الذکر قرار دارد مردم و اهالى و چهار پايان و حمام ده از آب آن استفاده مى‌کرده‌اند و قنات خود اين روستا از آبادى دور است و گاهى براى شرب زمينهاى مزرعه، به نزديک ده مى‌آيد ولى اکثرا دور است و اهالى روستا آمده‌اند آب را تغيير مسير داده‌اند و روى قنات را پوشانيده‌اند تا اهالى روستاى ديگر که آنها هم زارعين امام رضا (عليه السّلام) هستند استفاده نکنند با توجه به اينکه از سابق استفاده مى‌کرده‌اند آيا حق شرب و استفاده را دارند و يا اهالى روستا مى‌توانند شرعا از مصرف آب جلوگيرى بنمايند؟
جواب:
- اگر قبلا اهالى روستاى مرقوم از قنات استفاده مى‌کرده‌اند فعلا هم حق دارند و در خصوص قضيه مورد سوال به محاکم صالحه مراجعه نمايند.
استفتاءات، ج2، ص: 597
سوال 58 :
- آب آشاميدنى شهر دامغان گچ دارد و طبق تشخيص کارشناس و خبره استفاده از آن بدون تصفيه مضر است از طرفى در شش فرسخى دامغان چشمه‌اى است که آب بسيار فراوانى دارد و آزمايش کرده‌اند که بدون تصفيه قابل شرب است و ضمنا قراء اطراف و باغستان شهر از اين آب مشروب مى‌گردد حالا دولت مى‌خواهد آب آشاميدنى شهر را از محل مرکزى چشمه يعنى نقطه جوشش آب بوسيله لوله کشى تأمين کند با توجه به اينکه محل چشمه بوسيله دولت سنگ چين شده و تجاوزى به نهر آب کسى نمى‌شود و دولت تعهد کرده که نهر و چشمه را لايروبى کند و آب چشمه هم بقدرى زياد است که با لوله‌کشى کم نمى‌شود آيا استفاده از اين چشمه با طريق مذکور شرعا مانعى دارد يا خير؟
جواب:
- با فرض اينکه چشمه ملک کسى نيست و حق کسى هم تضييع نمى‌شود مانع ندارد.
سوال 59 :
- نظر مبارک درباره چشمه‌اى که مورد نياز همگان و استفاده همگان مى‌باشد آيا شخص يا اشخاصى مى‌توانند تملک کنند يا نه؟ و در صورت توانستن آيا ثبت مملک است يا نه؟
جواب:
- اگر چشمه در ملک شخصى آنها نيست و مورد استفاده عموم است تملک آن براى ايشان جايز نيست.
استفتاءات، ج2، ص: 599