احکام وصيّت
لزوم نوشتن وصيّت نامه
سوال 1393 :
آيا نوشتن وصيّت نامه واجب است؟
جواب :
اگر علامت ها و نشانه هاى مرگ ظاهر شد، اگر نياز به وصيت کردن باشد لازم است.
موارد لزوم وصيت
سوال 1394 :
اگر ذمه ى کسى به هيچ دينى مشغول نباشد، آيا وصيت کردن بر او لازم است؟
جواب :
خير، اگر هيچ حقّى از حقوق الهى و مردمى بر او نيست و يا امانتى که نتوانسته ردّ کند نزد او نيست لازم نيست؛ بلکه مستحب است.
عدم رضايت ورثه در عمل به وصيت
سوال 1395 :
در عمل نمودن وصىّ به وصيت، آيا رضايت و موافقت بقيه ورثه آيا لازم است؟ و آيا آنان حق اظهار نظر و دخالت دارند؟
جواب :
اگر در امور مالى باشد و زايد بر ثلث باشد، رضايت تمام ورثه لازم است و غير آن ارتباطى به ورثه ندارد مگر در وصيّت، به عنوان ناظر تعيين شده باشند. (مسأله ى 2175 رساله)
فرق شهادت بر وصيت با عمل به آن
سوال 1396 :
آيا فردى که شاهد بر وصيت نمودن کسى شد و آن را امضا کرد، پس از مرگ او آيا لازم است به آن وصيت عمل کند؟
جواب :
اگر وصى نباشد عمل به وصيت بر او لازم نيست، بلى در مورد مناسب اداى شهادت مى نمايد.
وصيت نکردن به نماز و روزه
سوال 1397 :
فردى که از دنيا رفته و نسبت به نماز و روزه وصيتى ننموده است و مسلما نماز و روزه هاى قضا شده زياد داشته است، آيا لازم است از اصل مال، کسى را براى او اجير نمايند؟ يا از ثلث او بايد اجير بگيرند؟ يا اصلاً لزومى بر اجير گرفتن نيست؟
جواب :
اگر پسر بزرگ دارد، بر عهده ى او واجب است و در غير اين صورت، از اصل مالش اجير بگيرند.
هزينه هاى عمل به وصيت
سوال 1398 :
آيا وصى مى تواند هزينه هاى عمل به وصيت را از ترکه ى ميّت محاسبه کند؟
جواب :
از همان ثلت مى تواند محاسبه کند، نه از اصل ترکه.
خيانت يا عجز وصىّ
سوال 1399 :
هرگاه خيانت يا عجز وصى کشف شود، تکليف چيست؟
جواب :
حاکم شرع به جاى او يا براى کمک به او وصى را معين مى کند. (به مسأله ى 2185 و 2186 رساله رجوع شود.)
عمل نکردن وصى به وصيت
سوال 1400 :
آيا عمل نکردن وصى به وصيت ـ به هر جهت ـ حرام است؟
جواب :
بله، وصى مکلف است، به وصيت عمل کند.
وصيت به مهريه همسر
سوال 1401 :
شخصى براى ثلث اموال خود مصرفى را معين کرده و علاوه بر آن اظهار داشته که مهريه همسر او که اکثريت اموال او را شامل مى شود بدهند، آيا چنين وصيتى که از مال ارثى چيزى باقى نمى گذارد جايز است؟ و آيا مى شود مهريه زن او را به صورت قسطى پرداخت کرد؟
جواب :
ثلت مورد وصيّت همان ثلث باقيمانده ى مال پس از اداى مهريه و ساير ديون است، نه تمام مال، و مهريه ى زن جزو ديون ميّت است که اگر وصيت هم نکند، از اصل اموال او خارج مى شود، هر چند چيزى هم براى ارث باقى نماند.
تفاوت وصيت با وکالت
سوال 1402 :
فردى در وصيت نامه خود افراد متعددى را براى هر يک از امور و کارهاى خود معين کرده و شرح وظايفى براى آنان نوشته است؛ پس از مرگ او عده اى مى گويند عمل او وکالت است و با مرگ وى عزل شده و عده اى مى گويند او وصيت کرده و لازم است اجرا شود، کدام يک از اين دو قول صحيح مى باشد؟
جواب :
هر کارى را که گفته است بعد از مرگ من انجام دهيد، همان وصيت تلقّى مى شود.
وصيّت اجير به نماز و روزه و نحوه ى محاسبه ى قيمت
سوال 1403 :
شخصى پنج سال قبل، مبلغى به عنوان اجرت نماز و روزه گرفته ولى به انجام آن موفّق نشده و فوت کرده، در وصيّت نامه ذکر کرده مبلغ مذکور را ورثه بابت نماز و روزه براى فلانى صرف کنند. با توجه به اين که مقدار نماز و روزه مشخّص نيست، وظيفه ى ورثه چيست. آيا به قيمت آن روز به مقدار پولى که گرفته بايد نماز و روزه بگيرند، يا به مبلغ و نرخ امروز هر قدر که باشد؟
جواب :
در صورتى که اجاره باطل يا فسخ شود، مثل صورت شرط مباشرت، ذمّه ى او به همان مال الاجاره که به او داده اند، مشغول است و در صورتى که اجاره باطل و يا فسخ نشود ذمّه ى او به عمل مشغول است که همان مقدار نماز و روزه بايد از ترکه او استيجار شود.
وصيّت به گذاشتن مفاتيح الجنان در قبر
سوال 1404 :
شخصى وصيّت کرده که کتاب مفاتيح الجنان را که مدّت ها مى خوانده با او در قبر بگذارند، آيا اين وصيّت جايز و نافذ است؟
جواب :
ظاهرا جايز است.
وصيّت شفاهى
سوال 1405 :
کسى به اولاد و دوستان و آشنايان خود وصيّت کرده و مطالبى را شفاهى در زمان حيات گفته ـ از قبيل دفن در مکان معيّن و غيره... ـ و وصىّ معيّن نکرده است. آياعمل به آن واجب است؟
جواب :
بله، واجب است.
منجّزات مريض
سوال 1406 :
منجّزات مريض از اصل است يا از ثلث محاسبه م ى شود؟
جواب :
اگر کسى در مرضى که به آن مرض مى ميرد، مقدارى از مالش را به شخصى ببخشد و به او تحويل دهد و وصيت کند که بعد از مردن او هم مقدارى به شخص ديگر بدهند، آن چه را که در حال حيات بخشيده و تحويل داده، از اصل مال است و احتياج به اذن ورثه ندارد و چيزى را که وصيت کرده، اگر به مقدار ثلت ميراث يا کمتر باشد، وصيت نافذ است و اگر زيادتر از ثلث باشد، زيادى آن به اذن ورثه احتياج دارد.
وصيّت هاى بيشتر از ثلث
سوال 1407 :
اگر کسى وصاياى متعدّد غيرمتضاد کرده و مقدار آن از ثلث بيشتر است و و ورثه اجازه نمى دهند، تکليف چيست؟
جواب :
بيشتر از ثلث، مال ورثه است. (به مسأله ى 2197 رساله و بعد آن مراجعه شود.)
تضادّ در دو وصيّت نامه
سوال 1408 :
چنان چه فردى در يک وصيّت نامه براى ثلث اموال خود مصرفى را معيّن کرده و در وصيّت نامه ى ديگر ضدّ آن را مشخص کرده است، تکليف چيست؟
جواب :
به وصيّت نامه ى دومى بايد عمل شود.
زياد آمدن ثلث از مورد وصيّت
سوال 1409 :
شخصى وصيّت کرده ثلث مالش را در موارد معيّنى که ذکر کرده صرف کنند، در صورتى که از موارد مذکوره زياد آمد چه کنند؟ به ورثه مى دهند يا در مطلق خيرات صرف مى شود؟
جواب :
اگر معلوم است که وصيت به تمام ثلث شده و ذکر موارد از باب تعدّد مقصود بوده است، زيادى آن بايد در امور خيريه مصرف شود و اگر معلوم نيست و احتمال دارد منظورش اخراج از ثلث بوده نه وصيت به تمام ثلث، با اجازه ورثه در امور خيريّه مصرف شود.
تعيين ما در بچه ها و يک بچه ى صغير بعنوان وصىّ
سوال 1410 :
شخصى وصيّت کرده و وصى خود را مادر بچّه ها و يکى از بچّه هاى صغير خود قرار داده است، آيا اين وصايت باطل است؟
جواب :
صحيح است و تا وقتى که صغير بالغ نشده است، مادر در تصرّف مستقلّ است.
عدم وصيّت ميّت و حقّ وى
سوال 1411 :
اگر ميّت وصيت نکرده باشد، آيا از اصل مال حقّى دارد؟
جواب :
پس از کفن و واجبات تجهيز و پرداخت بدهى و حج واجب و حقوقى که مثل خمس و زکات و مظالم عباد، ادا کردن آن ها واجب مى باشد، آن چه اضافى مى ماند، اگر وصيت نکرده باشد، مال ورثه است.
عدم تعيين ثلث و تعيين وصىّ
سوال 1412 :
اگر ميّت تعيين وصىّ نموده، امّا وصيّت به ثلث ننموده باشد، آيا لازم است ثلث او را در کارهاى خير مصرف کنند؟
جواب :
لازم نيست.
عدم لزوم حضور ورثه هنگام وصيّت
سوال 1413 :
در زمان تنظيم صلح نامه يا وصيّت نامه، آيا حضور تمامى ورثه الزامى است؟
جواب :
خير.
قبول نداشتن وصىّ توسّط ورثه
سوال 1414 :
اگر وارثين ميّتى اوصياى او را قبول نداشه باشند ـ با اين که وصيّت شرعا ثابت باشد ـ ، آيا هر کدام مى توانند ثلث از سهم الارث خود را طبق وصيّتِ وصيت کننده خرج نمايند؟
جواب :
بايد با نظر اوصيا باشد.
عدم عمل وصىّ به وصيّت و تکليف ورثه
سوال 1415 :
اگر اوصياى ميّتى حاضر به انجام وصيّت نبودند، آيا خود وارث ها مى توانند عمل نمايند؟
جواب :
ورثه نمى توانند خود تصرّف کنند و در صورت معذور بودن اوصيا از عمل کردن به وصيّت، به حاکم شرع ارجاع مى گردد تا جانشينى براى آن ها معيّن کند.
وصيّت به تساوى پسر و دختر در ارث
سوال 1416 :
اگر پدر و مادر وصيّت کنند که دختران و پسران يکسان و مساوى هم ارثيّه را تقسيم کنند، آيا عمل به اين وصيّت صحيح است؟
جواب :
وصيّت به اين که اولاد پسر و دختر مساوى ارث ببرند، باطل است؛ مگر اين که وصيّت نمايد از ثلث بدهند.
وصيّت به بهترين مصرف خير
سوال 1417 :
شخصى وصيّت کرده که ثلث اموال اينجانب را در بهترين مواردى که از قرآن و سنّت استفاده مى شود و بهتر از آن مورد وجود ندارد خرج کنيد. نظر مبارک را در اين خصوص بيان فرماييد.
جواب :
بعيد نيست که افضل و بهترين موارد براى اين مورد وصيّت، در تبليغ تشيّع، يعنى ائمّه ى اثنى عشر ـ عليهم السّلام ـ باشد، واللّه العالم.
وصيّت به ثلث قبل از فوت و حکم ديه
سوال 1418 :
شخصى که مجروح شده، به ثلث وصيّت مى کند و بعد وفات مى نمايد. آيا اين وصيّت او ثلث ديه اى را که بعدا از قاتل مى گيرند شامل مى شود؟
جواب :
بله، شامل مى شود مگر قرينه اى بر خلاف باشد.
از بين رفتن غير مورد وصيّت به ثلث
سوال 1419 :
شخصى به عنوان وصيّتِ به ثلث، خانه اى را براى مصرف خاصّ تعيين کرده است، ولى بعد از وفات او تمام اموالش ـ غير از اين خانه ـ از بين رفته است، چه بايد بکنند؟
جواب :
تمام منزل مذکور، چنان که تعيين نموده است، ثلث مى باشد.
تعيين ثلث و تقسيم آن
سوال 1420 :
شخصى مقدارى زمين از مالکيّت شخصى خود به عنوان ثلث تعيين نموده است و مورد مصرف آن را نيز مشخّص کرده است. آيا اين ثلث بايد در مصرف مشخّص شده هزينه شود يا ورّاث مى توانند آن زمين را بين خود تقسيم نمايند؟
جواب :
بايد به عين وصيّت او عمل شود.
وجود دو وصيّت نامه
سوال 1421 :
اگر موصى داراى دو وصيّت نامه است؛ يکى به نحو مقيّد که وصيّت اوّلش مى باشد و ديگرى به طور مطلق، وظيفه عمل به وصيت اوّل است، يا به اطلاق (وصيت دوم) و يا به هر دو؟
جواب :
اگر دو وصيّت اثباتى باشند و اگر دوّمى ناظر به همان اوّلى نيست، تنافى ندارند، به هر دو عمل کنند و اگر تنافى داشته باشند به دوّمى عمل کنند، واللّه العالم.
اعتراض بعضى از وارثين
سوال 1422 :
متوفّى در وصيّت نامه اش ـ به شهادت پنج نفر عادل ـ سه دانگ يک ساختمان مسکونى را به همسرش و يک و نيم دانگ آن را به يکى از فرزندانش و يک و نيم دانگ باقيمانده را بين وارثان تقسيم کرده است. اکنون يکى از وارثين به سهم سه دانگ همسر مرحوم و به آن يک و نيم دانگ ديگر اعتراض دارد. آيا اعتراض او شرعا قابل توجه و ملاحظه است؟
جواب :
در فرض مسأله آن چه که در متن ذکر شده، بر حسب ظاهر، وصيّت است و وصيّتِ وصيت کننده در ثلث ترکه اش نافذ است و در اضافه ى بر ثلث محتاج به امضاى ورثه است. بلى اگر شخص متوفّى چيزى از اموال خود را به فردى يا افرادى در زمان حيات بخشيده باشد و به قبض آن ها داده باشد، کسى حقّ اعتراض ندارد و در نزاع موضوعى، محتاج به مرافعه ى شرعيّه است.
ارث فرزند خوانده و حجّ ميّت
سوال 1423 :
فردى فاقد اولاد، داراى همسر و دو برادر و يک خواهر مى باشد. فرزند برادرش را از زمان طفوليّت به عنوان فرزندخوانده نگهدارى نموده است، او وصيّت کرده که مبلغ سيصد هزار تومان جهت کفن و دفنش و يکصد هزار تومان صرف مساجد بنمايند، و خمس خانه ى غير مسکونى اش نيز پرداخت شود و برايش حجّ بلدى انجام دهند و خانه اى در روستا و منزل مسکونى که در دست عيالش است بعد از فوت عيال به فرزندخوانده اش واگذار نمايند. مرقوم فرماييد آيا فرزندخوانده ارث مى برد و ديگر اين که بعد از اخراج سى صدهزار تومان مال الوصيّه و خمس آن خانه و صرف يک صد هزار تومان جهت مساجد، استطاعت حاصل و گرفتن حجّ بلدى يا ميقاتى لازم است و سهميّه ى وارثين مذکور چگونه خواهد بود؟
جواب :
در فرض مسأله وصيّت ميّت در ثلث ترکه اش نافذ است و در زايد بر ثلث محتاج به امضاى ورثه است و فرزندخوانده، فرزند نمى شود و احکام فرزندى ندارد، ولى آن چه را وصيّت شده که به او بدهند، اگر با ساير مصارف ثلث، زايد بر ثلث نباشد بايد به او بدهند و مقدار بدهى بابت خمس از اصل ترکه داده شود و اجرت استيجار حجّ، اگر حجّ واجب در ذمّه داشته از اصل ترکه برداشته شود، و تفاوت اجرت حجّ ميقاتى و بلدى از ثلث پرداخت مى شود و در فرض مسأله، باقىِ ترکه، بين ورثه تقسيم مى شود و يک ربع آن به زوجه و باقى به دو برادر و خواهر او مى رسد، به اين نحو که اگر خواهر و برادر پدر و مادرى هستند يا همگى پدرى هستند، مال پنج قسمت مى شود: چهار قسمت آن به دو برادر و يک قسمت به خواهر داده مى شود و حکم صورت هاى ديگر هم در رساله ذکر شده است، واللّه العالم.
ضمان وصىّ
سوال 1424 :
فردى ثلث اموالش را مورد وصيّت قرار داده است و در اثر تصادف با کاميون فوت کرده است، چون راننده خطاکار از شغل رانندگى عايله اش را اداره مى کرده است و او را زندانى کرده بودند، کبار ورثه رضايت دادند تا او را از زندان بيرون آورند. سپس به او تذکّر مى دهند که مقتول چهار صغيره دارد، بايد به آن ها رسيدگى کنى تا کبير شوند، بعد از بلوغ و رشد مى توانند سهم الارث خود را مطالبه نمايند. اکنون قاتل ناپديد و مفقودالاثر شده است، وصىّ هم بر اثر جهل به مسأله نمى دانست که ثلث ديه داخل در وصيّت است و بايد مطالبه مى کرد که نکرده است. حال آيا وصىّ، ثلث ديه را مديون است يا کبار ورثه و در صورت ضمان، ثلث يوم التّلف را بايد بدهد يا يوم الادا را؟
جواب :
اگر مى توانست وصول کند و نکرد، ضامن است و تفاوت بين دو زمان را احتياطا ضامن است.
بخشش تمام اموال به فرزندان و حکم طلاهاى باقيمانده
سوال 1425 :
مادرى در حال حيات، تمام اموالش را به فرزندانش بخشيده و بين آن ها تقسيم نموده است و وصيّت کتبى و تاکيد مکرّر شفاهى نزد خويشان و غير آن ها نمود که فقط طلاهاى زينتى مرا صرف نماز و روزه ى من و شوهرم کنيد و آن را نزد يکى از پسرهايش سپرده است. آيا اکنون که وفات کرده، وارثين در طلاها حقّى دارند؟
جواب :
ظاهرا فقط در ثلث طلاها حق وصيّت دارد و زايد از آن مال ورثه است؛ مگر نماز و روزه اى که خودش تعيين نموده که از اصل مال اخراج مى شود بنابر اظهر، و هم چنين اگر ورثه وصيت او را اجازه داده اند، ديگر نمى توانند برگردند.
وصيّت به اهداى اعضا
سوال 1426 :
آيا وصيّت به اين که بعض اعضاى موصى را پس از وفات به مريضى مسلمان که در معرض خطر مرگ قرار گرفته بدهند، جايز است؟ و مريض غير مسلمان چگونه است؟ و اگر چنين وصيّتى صورت گرفته، آيا اهل او مى توانند ممانعت کنند؟
جواب :
با وجود عضو بدن غيرمحترم مثل کافر و حاصل شدن مقصود به آن، نسبت به بدن مسلمان و محترم جايز نيست و امّا با حاصل نشدن نجات يک محترم از مرگ مگر به اين، پس مانعى ندارد، بلکه با فرض توقّف نجات بر اين، واجب است و بايد از نظر و لمس حرام دورى شود مگر در موارد اضطرار و واجب است بعد از حصول مقصود بقيّه ى اعضا را دفن کنند.
ادّعاى وارث نسبت به ثلث
سوال 1427 :
پدرى تمام اموال خود را طبق نوشته اى به وارثين داده است، فقط گاو و گوسفند و طويله را بابت ثلث مال خود تعيين نموده است که بعد از فوت جهت مراسم سوّم و هفتم و... و بدهکارى صرف شود و بقيّه ى اموال اگرمانده باشد به دو فرزندش مربوط است، آيا وارثين ديگر مى توانند ادّعا کنند که از اين گاو و گوسفند سهم مى برند و يا مربوط است به همان دو فرزندى که متوفّى در وصيت از آن ها نام برده است؟
جواب :
مجموع وصاياى ميّت در ثلث ترکه اش نافذ است و در زايد، به اجازه ى ورثه موقوف است که اگر اجازه داده اند، نمى توانند برگردند و راه احتياط اين است که اگر بين ورثه صغير نيست، ورثه با هم مصالحه نمايند و به نحوى که پدر گفته عمل کنند.
تبديل مورد وصيّت و حکم وصيّت
سوال 1428 :
شخصى وصيّت کرده که بعد از وفاتش از فروش اتومبيل سوارى براى انجام خيريّه و مراسم و دفن و کفن و... و براى اقامه ى عزاى سيّدالشهداء ـ عليه السّلام ـ مصرف شود و از ثلث درآمد کاميونش جهت تهيّه ى جهيزيه ى دخترانش استفاده شود. ولى بعد از اين وصيّت وصيت کننده شخصا اقدام به فروش ماشين سوارى و کاميون نموده است و به جاى کاميون اوّل، بعد از فروش، کاميون ديگرى خريده است. آيا با تغيير محلّ برداشت هزينه ها، وصيّت سابق هم چنان به قوّت خود باقى است يا از ثلث منافع حاصل، در موارد مختلف وصيّت هزينه نمايند؟
جواب :
احتمالاً منظور وى خصوص کاميون و سوارى نبوده است، با اين حال با رضايت ورثه انجام دهند.
سوال 1429 :
در صورت نافذ بودن وصيّت قبلى در مورد کاميون، اگر ورثه بخواهند کاميون را بفروشند ـ با توجّه به اين که خريد جهيزيّه ى دخترانش را از ثلث منافع لحاظ کرده بود ـ ، تکليف چه خواهد بود؟ آيا مى شود از اصل ثلث مبلغى را به اين منظور قرار داد يا اين که تمام ورثه از تمام ماترک ميّت سهم مى برند؟
جواب :
ثلث را تماما با اجازه ى ورثه به مصارف مذکور برسانند و در صورت فروش کاميون، بعد از انجام امور وصيّت، چيزى که منفعت دار باشد براى تهيّه ى جهيزيّه بخرند.
زيادى از مبلغ مورد وصيّت براى ساخت مسجد
سوال 1430 :
لو اوصى بمبلغ ليصرف على وقف ـ کأن ينبى به مسجد... ـ ففضل ما اوصى به على الجهة الموصى بصرفه فيها فهل يصرف الباقى فى اعمال البرّ او يعود ميراثا؟
جواب :
يجوز الصّرف فى مکمّلات الموقوفة و فيما ينتفع به فى الموقوف.
قرار دادن منفعت ملک به عنوان ثلث
سوال 1431 :
منفعت ملکى تا 50 سال به عنوان ثلث قرار داده شده است. آيا مى شود ملک مزبور را به صورت مسلوب المنفعه تا 50 سال به فروش رساند (يعنى تا 50 سال اجاره باشد) و منافع آن را بر طبق وصيّت مصرف کنند؟
جواب :
در فرض مرقوم اگر عمل به وصيّت مى شود، مانع ندارد.
وصيّت مقتول براى نگرفتن ديه از قاتل
سوال 1432 :
اگر مقتول وصيّت کند که از قاتل ديه نگيريد، چه حکمى دارد؟
جواب :
وصيّت به اين که ديه نگيريد، مثل ساير وصاياى در مال شخص است، که در ثلث نافذ است.
ميزان در محاسبه ى قيمت ثلث
سوال 1433 :
ماترک همسرم ساختمانى بود، طبق وصيّت او، ثلث مال را با نظارت وصىّ و قيّم جهت نماز و روزه و کفّارات روزه و... به مصرف رسانيديم، به اين شرط که ثلث از ساختمان براى من باشد. اکنون قصد داريم ساختمان را بفروشيم. بعد از فروش، آيا ثلث مبلغى که به فروش مى رسد سهم من مى باشد و يا اين که ثلث قيمت زمان فوتش به من مى رسد؟
جواب :
وصيّتنامه ملاحظه شد، بنابر محتويات وصيّت نامه چيزى به عنوان ثلث براى زوجه قرار داده نشده و وجهى براى اشتراط زوجه به نظر نمى رسد. ولى زوجه سهم الارث خود را از ترکه شوهر از منقولات و قيمت ساختمان و درختان حقّ دارد و علاوه بر اين تمام مهريّه ى خود را حقّ دارد که بايد به او بدهند، و اگر منظور از شرط اين بوده که شما از مال خود پول مصارف ثلث را بدهيد و در عوض ثلث خانه براى شما باشد، پس بر حسب اين معاوضه ثلث مبلغ فعلى از آن شما است، مگر اين که به عنوان قرض به وصىّ داده باشيد که به همان مبلغ طلبکار هستيد، واللّه العالم.
وصيّت به نماز و روزه از ثلث و صرف آن در ردّ مظالم
سوال 1434 :
ميّتى براى نماز و روزه به ثلث وصيّت نموده است، با فرض اين که مى دانيم وى اهل نماز و روزه بوده است، ولى احتمال قوى در کسب و کار حقّ النّاس و مظالم بر عهده ى او است. آيا مى توان بخشى از ثلث را ردّ مظالم داد؟
جواب :
وصيّت نبايد تغييرداده شود. بلى اگر شما يقين داريد که مظالم عباد به گردن ايشان هست، از اصل برداشته خواهد شد، نه از ثلث، و تغيير وصيّت جايز نيست.
وصيّت به عدم تقسيم خانه تا مدّتى معيّن
سوال 1435 :
متوفّى ـ که داراى دو زوجه مى باشد ـ وصيّت نموده است، تا وقتى که دو زوجه اش زنده هستند، وارثان، ساختمان منزل مسکونى و اثاث خانه را تقسيم ننمايند، آيا اين وصيّت شرعا صحيح است؟
جواب :
وصيّت در زايد بر ثلث ترکه به اجازه ى ورثه موقوف است، ولى اگر ورثه وصيّت او را اجازه داده اند، نافذ شده است و ورثه دو مرتبه نمى توانند اجازه ى خود را لغو کنند، واللّه العالم.
انتقال بدن ميّت جهت انجام وصيّت
سوال 1436 :
اينجانب بر آن شدم وصيّت پدر بزرگوارم مبنى بر اين که مزار او در جوار قطعه ى شهدا باشد را انجام دهم، لذا از آن مقام معظّم استدعا دارم انتقال پيکر مطهّر را به جوار قطعه ى شهدا اجازه بفرماييد؟
جواب :
در صورتى که عمل به وصيّت موقوف و متوقّف بر انتقال به قطعه ى شهدا باشد، انتقال به آن قطعه صورت بگيرد.
عدم عمل به وصيّت
سوال 1437 :
در وصيّت نامه ى متوفّى در مورد قطعه اى باغ در عقدنامه ى نکاحيه آمده است: اين قطعه زمين را به دخترها بدهند، به شرط اين که هر سالى پنج شب يا روز روضه ى سيّدالشهداء ـ عليه السّلام ـ را اقامه نمايند و اگر چنين نکردند، وصىّ من فلانى چنين کارى را انجام دهد و زمين را تصرّف کند، نسل اندر نسل، تا به حال وصىّ چنين مى کرد ولى فرزندان وصىّ چنين نکرده اند. آيا جايز است زمين را بفروشند و پولش را صرف روضه خوانى و يا در امور خيريّه مصرف نمايند؟
جواب :
فروش جايز نيست و بايد به وصيّت عمل نمايند و اگر هيچ کدام قبول نمى کنند، احتياط آن است که با اجازه ى حاکم شرع به کسى واگذار کنند که به وصيّت عمل کند.
وصيّت مادر به نام گذارى نوه
سوال 1438 :
مادر من فوت شده، وصيّت کرده بود که اگر پسرت متولّد شد، اسم او را «على اقبال» بگذار و من قصد کردم اگر خداوند متعال امسال به من فرزندى داد اسم آن بچّه را «مهدى» بگذارم، وظيفه ى من چيست؟
جواب :
بهتر است به وصيّت مادر عمل شود، ولى واجب نيست.
ناظر و شاهد شدن زن براى وصيّت
سوال 1439 :
آيا زن مى تواند ناظر يا شاهد وصيّت نامه باشد؟
جواب :
مانعى ندارد.
خريد رايانه با ثلث وصيّت شده براى نشر کتب دينى
سوال 1440 :
فردى وصيّت کرده که ثلث او را براى نشر کتاب هاى دينى مصرف کنند، آيا مى توان با ثلث وى دستگاه رايانه خريد؟
جواب :
مى توان، ولى تنها بايد از آن در نشر کتب دينى استفاده کرد.
وصيت در قالب شرط ضمن عقد
سوال 1441 :
فردى باغى را به مبلغ کمترى فروخته است، به اين شرط که تا زمان حياتش از مقدارى از آن استفاده کند و پس از حياتش، خريدار مقدارى را براى او صرف خيرات کند. آيا چنين معامله اى صحيح است؟
جواب :
معامله صحيح است.
صرف ثلثِ وصيت شده ى براى خيرات، در احتياجات ورثه
سوال 1442 :
شخصى وصيت کرده است ثلث اموالش را در خيرات براى خودش صرف کنند، آيا فرزندان مى توانند آن را در احتياجات خودشان صرف کنند؟
جواب :
اگر فقير باشند، جايز است و در غير اين صورت خلاف احتياط است.
دفن ميّت در مکان بهتر از وصيت
سوال 1443 :
آيا جايز است فردى را که وصيّت به محلّ دفن کرده است، در جاى بهترى دفن کنند؟
جواب :
جايز است، زيرا وصيت او براى نفى افضل اطلاق ندارد، بلکه بايد در محل پايين تر و کم تر از وصيت نباشد و احتياطا در همانند هم نباشد.
نحوه ى تقسيم اموال مشترک بين صغار و کبار
سوال 1444 :
اگر بين چند وارث، يک، يا دو نفر صغير و بقيه کبير باشند، تصرف در اين اموال موروثى و تقسيم آن ها چگونه صحيح مى باشد؟
جواب :
اگر ولىّ شرعى يا وصيّى ـ که ولايت بر صغار دارد ـ باشد، با او اين امر را از حيث تقسيم يا استيجار و نحو آن، انجام دهند و اگر نباشد با حاکم شرع.
اگر ثلث از مورد وصيت زياد بيايد
سوال 1445 :
شخصى فوت شده و در وصيّت به ثلث ترکه ـ که يک باب منزل مسکونى است ـ ، چنين آورده است:
«هستى من يک باب منزل مى باشد، يک ثلث خرج مجالس سوّم، هفتم و سال و بقيه بين ورّاث تقسيم شود.»
آيا مفهوم وصيّت فوق اين است که اگر مبالغى را وارث ها در سوّم و هفتم و سال او خرج کردند، بقيه ثلث بين وارثين تقسيم شود (با توجه به اين قرينه که متعارف نيست تمام ثلث يک منزل را در سوّم و هفتم و سال خرج کنند)؟ در صورت شک، آيا مراجعه به اصل برائت مى شود؟
جواب :
در اضافه آن مخارج از ثلث، احتياط در مصرف نمودن در راه هاى خير است، با اجازه گرفتن از ورثه.
وصيّت به نماز و روزه بيش از عمر وصيت کننده
سوال 1446 :
ميّتى به مقدارى نماز و روزه وصيت کرده است که آن مقدار بيش از مدت عمر وى مى باشد. از طرفى به اندازه عمرش را استيجار کرده اند. آيا بايد به مقدارى که وصيت کرده عمل شود يا همان مقدار کافى است؟
جواب :
بايد به تمام مقدارى که وصيت کرده عمل شود، زيرا شايد آن نماز و روزه ها استيجارى بوده که به جا نياورده بوده يا روزه ها از باب کفاره بر او واجب شده بوده است.
حکم خنثى در وصيّت
سوال 1447 :
فردى براى حمل وصيت کرده است سهم پسر و دختر متفاوت است. حال اگر طفل خنثاى مشکل متولد شود، تکليف چيست؟
جواب :
قدر متيقّن که موافق احتياط هم هست، سهم دختر براى او است، که کمتر است.
ارايه ى وصيت نامه بعد از مرگ
سوال 1448 :
بعد از فوت پدرمان برادر کوچک وصيت نامه اى آورده که نوشته است؛ صد هزار تومان از اموال را براى خودم و مابقى را به پسر کوچکم مى دهم، آيا نافذ است؟
جواب :
اگر مربوط به پس از مرگ او است و مورد اطمينان ورثه است، در ثلث نافذ است و در بيشتر نياز به اجازه ى ورثه دارد و اگر منظور او انجام دادن اين کار در زمان حياتش بوده است، پس آن چه نوشته و عده اى بيش نيست و حکم وصيت را ندارد.