احکام نيابت
مسأله 177- نيابت در حج نظير نيابت در بقيه عبادات جايز است و لازم نيست نايب بالغ و عاقل و رشيد باشد و اگر کسي که آنها را نايب کرده است (منوب عنه) اطمينان داشته باشد که عمل را بجا مي آورند و بعدا هم اطمينان پيدا کند که عمل را به طور صحيح بجا آورده اند نيابت آنها صحيح است و همچنين لازم نيست ذمه نائب در سال نيابت مشغول به حج واجب نباشد و اگر نايب حج واجب خودش به ذمه اش باشد مي تواند نايب شود و حج او صحيح است گرچه گناه کرده است.
مسأله 178- نايب بايد شيعه و مورد اطمينان باشد و کسي که شيعه نيست نمي توان در عبادات، او را نايب کرد و همچنين کسي که نمي دانيم عمل را بجا مي آورد يا نه نمي توان او را نايب قرار داد، ولي اگر اطمينان داشته باشيم که عمل را بجا مي آورد، در صورتي که آشنايي با مسائل حج داشته باشد نيابت او صحيح است.
مسأله 179- نايب شدن مرد از زن ، يا زن از مرد، نظير بقيه عبادات اشکال ندارد، ولي نايب در اعمال بايد به وظيفه خود عمل کند.
مسأله 180- نيابت از جانب شخص زنده در حج مستحبي اشکال ندارد گرچه خود او حج را بجا مي آورد. و همچنين در حج واجب در صورتي که خودش معذور از مباشرت عمل باشد.
مسأله 181- کسي که در ترک محرمات حج يا در بجا آوردن اعمال حج به طور متعارف معذور است نظير اينکه بايد زير سايه برود يا در طواف و رمي نايب بگيرد، يا به ناچار بايد بعد از نيمه شب از مشعر به مني رود مي تواند نايب شود و حجي که مطابق وظيفه خود بجا مي آورد کافي از حج منوب عنه (کسي که او را نايب کرده است) مي باشد.
مسأله 182- چنانچه اگر کسي بعد از احرام بميرد، حجش صحيح است. همچنين اگر نايب بعد از احرام بميرد کافي از حج منوب عنه است و تمام اجرت را هم مستحق مي شود.
مسأله 183- کسي که اجير شده حج تمتع بجا آورد، مي تواند در ضمن اعمال حج يا بعد از آن براي طواف يا ذبح يا رمي جمره و مانند اينها بلکه براي عمره مفرده اجير ديگري شود، چنانچه مي تواند براي خود طواف و عمره مفرده بجا آورد.
مسأله 184- در حج نيابتي لازم نيست از بلد نايب بگيرند و همين مقدار که از ميقات کسي را نايب کنند کفايت مي کند چنانچه اگر کسي را از بلد نايب کنند لازم نيست از شهر منوب عنه حرکت کند.
مسأله 185- بجا آوردن حج واجب براي دو نفر يا بيشتر جايز نيست، ولي بجا آوردن عمره مفرده يا طواف استحبابي بلکه حج استحبابي را به نيابت چند نفر مانعي ندارد.
مسأله 186- اگر کسي براي خود محرم شود در عمره مفرده يا حج مستحبي، گرچه نمي تواند ديگري را در احرام خود شريک کند يا از نيت خود عدول کند ولي در اعمال ديگر نظير طواف را مي تواند براي خود و به نيابت از ديگري بجا آورد، چنانچه مي تواند بعد از اتمام، ثواب آن عمره يا حج را گرچه واجب باشد به ديگري چه زنده و چه مرده هديه کند.
مسأله 187- کسي که نايب بوده و عمره تمتع را انجام داده و بعد ناچار شده است که به وطن برگردد مي تواند بقيه اعمال را به ديگري واگذار نمايد ولي استحقاق اجرتي را که گرفته است ندارد، گرچه منوب عنه بري الذمه مي شود، و بايد با کسي که او را اجير کرده است تصالح کند. ولي اگر بعد از وقوف به عرفات ناچار شده است که به وطن باز گردد مي تواند در بقيه اعمال نايب بگيرد و علاوه بر اينکه منوب عنه بري الذمه مي شود استحقاق کليه اجرت را هم دارد.
مسأله 188- هر گاه شخصي را براي عمره مفرده يا حج واجب يا مستحب اجير کنند و اجير عمره يا حج خود را به جماع فاسد کند (تفصيل مسأله در کفارات احرام گذشت) گرچه واجب است حج يا عمره را به آخر برساند و کفاره نيز بايد بدهد ولي اين حج يا عمره براي منوب عنه کفايت نمي کند و نايب استحقاق اجرت ندارد، مگر اينکه کسي که او را اجير کرده است راضي شود که در سالهاي بعد، آن حج يا عمره را بجا بياورد.
مسأله 189- کسي که حجه الاسلام بر ذمه اش مي باشد، وقت مرگ واجب است وصيت به آن کند و ورثه بايد حج او را از اصل ترکه ادا کنند گرچه وصيت به حج نکرده باشد، ولي اگر ميت وصيت به ثلث کرده باشد ورثه مي توانند حج را از ثلث ادا کنند.
مسأله 190- کسي که بميرد و حجه الاسلام ، و واجبات مالي ديگر نظير خمس و زکات بر ذمه او باشد و ترکه او کفايت از همه آنها نکند، اداي حج بر آنها مقدم است مگر اينکه خمس يا زکات در اصل مال باشد که در اين صورت اداي خمس و زکات مقدم است همچنانکه بر قرض نيز مقدم است.
مسأله 191- کسي که مرده و حجه الاسلام بر ذمه او بوده است، ورثه پيش از اداي حج نمي توانند در اموال ميت تصرف کنند و همچنين است هر واجب مالي نظير خمس و زکات و قرض، ولي اگر وصي ميت يا قيم او واجب مالي را از اصل مال بيرون کند ورثه مي توانند در اموال ميت تصرف کنند.
مسأله 192- کسي که فوت کرده و حجه الاسلام بر ذمه اوست و مال او به مقدار هزينه حج نيست بر ورثه واجب نيست که حج او را ادا کنند، گرچه سزاوار است ميت را بريء الذمه کنند.
مسأله 193- بر ورثه واجب نيست از بلد نايب بگيرند و از ميقات کفايت مي کند گرچه عقيده ميت اجتهادا يا تقليدا حج بلدي باشد، ولي سزاوار است از وطن نايب گرفته شود اما اجرت بيشتر از ميقات از وارث صغير برداشته نمي شود ولي اگر ميت وصيت به حج بلدي نموده باشد واجب است از بلد نايب گرفته شود و مازاد بر اجرت حج ميقاتي از ثلث برداشته مي شود.
مسأله 194- کسي که بميرد و حجه الاسلام بر ذمه او باشد بر ورثه واجب است در همان سال نايب بگيرند، گرچه بيشتر از مقدار معمول باشد و گرچه در ورثه صغير نيز باشد.
مسأله 195- اگر کسي حجه الاسلام ميت را تبرعا بجا آورد بر ورثه واجب نيست براي او نايب بگيرند و مقدار هزينه حج به ورثه مي رسد.
مسأله 196- هر گاه وصيت به حج بلدي کرده باشد ولي وارث کسي را از ميقات اجير نمايد، گرچه گناه کرده است ولي ميت بريء الذمه مي شود.
مسأله 197- اگر ميت که حجه الاسلام بر ذمه اوست، نزد شخصي مالي داشته باشد و او بداند که ورثه حج ميت را بجا نمي آورند او بايد با آن مال، حج ميت را بجا آورد و فرقي نيست بين آنکه نايب بگيرد يا خودش حج را بجا آورد.
مسأله 198- اگر ميت براي حجه الاسلام اجرت تعيين کرده باشد نظير اينکه بگويد مغازه ام را صرف حج واجب کنيد، ورثه بايد حج او را ادا کنند و در صورت کم بود هزينه، از اصل مال بردارند و در صورت زياد بودن از حج متعارف زيادي به ورثه مي رسد و اگر وارث بدانند در آن مال خمس و زکات هست بايد اول خمس و زکات آن را بپردازند و مابقي را صرف حج کنند.
مسأله 199- اگر ميت شخص بخصوصي را براي بجا آوردن حج تعيين کرده است، عمل به وصيت لازم است، ولي اگر آن شخص قبول نکرد يا بيشتر از مقدار متعارف اجرت خواست ورثه مي توانند ديگري را اجير کنند.