3ـ گنج
مسأله 1822 :
گنج مالي است که در زمين يا درخت يا ديوار پنهان باشد و کسي آن را پيدا کند وطوري باشد که به آن گنج بگويند.
مسأله 1823 :
اگر انسان در زميني که ملک کسي نيست، گنجي پيدا کند، مال خود اوست و بايد خمس آن را بدهد.
مسأله 1824 :
نصاب گنج همان اوّلين نصاب طلا ونقره در زکاة است يعني هرکدام از طلا ونقره که اوّلين نصاب آنها قيمتش کمتر باشد همان نصاب گنج است ومخارج به دست آوردن او از نصاب کم مي‌شود و خمس او بعد از اخراج مخارج است.
مسأله 1825 :
اگر در زميني که از ديگري خريده گنجي پيدا کند وبداند مال کساني که قبلاً مالک آن زمين بوده‌اند نيست مال خود او مي‌شود، اگر نداند که اين گنج تعلّق به مسلمان دارد يا به ذمّي بايد خمس آن را بدهد ولي اگر احتمال دهد که مال يکي از آنان است بايد به او اطلاع دهد و چنانچه معلوم شود مال او نيست بايد به کسي که پيش از او مالک زمين بوده اطلاع دهد و به همين ترتيب به تمام کساني که پيش از او مالک زمين بوده‌اند خبر دهد و اگر معلوم شود مال هيچيک آنان نيست، مال خود او مي‌شود اگر چنانچه نداند که تعلّق به مسلمان يا به ذمّي دارد بايد خمس آن را بدهد.
مسأله 1826 :
اگر در ظرفهاي متعدّدي که در يکجا دفن شده مالي پيدا کند که قيمت آنها روي هم نصاب گنج باشد، بايد خمس آن را بدهد ولي چنانچه در چند جا گنج پيدا کند، هرکدام آنها که قيمتش به نصاب گنج رسيده باشد، خمس آن واجب است وگنجي که قيمت آن به نصاب نرسيده، خمس ندارد.
مسأله 1827 :
اگر دو نفر گنجي پيدا کنند که قيمت آن به نصاب گنج که 20 مثقال طلاي شرعي است، برسد، اگرچه سهم هريک آنان به اين مقدار نباشد، بنابر احتياط واجب بايد خمس آن را بدهند.
مسأله 1828 :
اگر کسي حيواني را بخرد و در شکم آن مالي پيدا کند، چنانچه احتمال دهد که مال فروشنده است، بايد به او خبر دهد و اگر معلوم شود مال او نيست، بايد بنابر احتياط واجب به ترتيب، صاحبان قبلي آن را خبر کند و چنانچه معلوم شود که مال هيچيک آنان نيست، بايد خمس آن را بدهد در صورتي که با ساير منافعش از مخارج ساليانه زياد داشته باشد.