الف - وجوب طواف
کسى که به قصد انجام عمره تمتّع احرام بست و وارد مکّه معظّمه شد، اوّلين عملى که بايد انجام دهد، طواف است. طواف به معناى گرديدن و دور زدن است و در اصطلاح عبارت است از هفت بار گرديدن به دور کعبه معظّمه. هر دور از طواف را يک "شوط" مى‌نامند.
مسأله 509) طواف از ارکان عمره است و کسى که عمداً آن را ترک کند و در نتيجه، وقت آن فوت شود عمره‌اش باطل است، خواه عالم به مسأله باشد يا جاهل به آن.
مسأله 510) کسى که با ترک عمدى طواف، عمره‌اش را باطل کرده خواه عالم به مسأله باشد يا جاهل، بنابر احتياط واجب بايد يک شتر قربانى کند و پس از تجديد احرام، حجّ افراد بجا آورد و پس از آن عمره مفرده انجام دهد و در سال آينده نيز حجّ را اعاده کند.
مسأله 511) وقت طواف تا زمانى است که اگر بخواهد آن را با وجوب طواف
ديگر اعمال عمره انجام دهد بتواند وقوف اختيارى عرفات را که از ظهر روز نهم ذى‌حجّه تا غروب همان روز است درک کند.
مسأله 512) اگر کسى به علّت فراموشى طواف را ترک کند يا آن را نادرست انجام دهد، مسأله داراى چند صورت است:
1 - اگر در ميانه سعى متوجّه شود، سعى را رها کند و پس از طواف و نماز چنانچه سعى را پيش از دور چهارم رها کرده، احتياطاً سعى را تمام و اعاده مى‌کند و اگر پس از پايان دور چهارم رها کرده، آن را تمام مى‌کند.
2 - اگر پس از سعى و پيش از تقصير متوجّه شود، پس از طواف و نماز، احتياطاً سعى را اعاده کند.
3 - اگر پس از تقصير متوجّه شود، طواف و نماز آن را بجا مى‌آورد و بنابر احتياط واجب سعى و تقصير را هم اعاده کند و تا اعاده تقصير از محرّمات احرام اجتناب مى‌کند. و احتياط آن است که هنگام اعاده اعمال، لباس احرام را برتن داشته باشد.
4 - اگر پس از بازگشت به وطن متوجّه شود بايد به مکّه برگردد و طواف و نماز آن را انجام دهد و اگر نتواند به مکّه بازگردد يا برگشتن برايش مشقّت داشته باشد بايد شخص مورد اطمينانى را نايب بگيرد تا از طرف او طواف کند و در اين صورت لازم نيست جبران طواف در ماههاى حجّ باشد چنانکه لازم نيست خود مکلّف يا نايبش براى انجام طواف، لباس احرام بر تن داشته باشند.
مسأله 513) اگر کسى طواف واجب - خواه طواف عمره تمتّع يا طواف زيارت يا طواف نساء - را فراموش کند و آميزش جنسى نمايد، بايد يک گوسفند در مکّه قربانى کند و احتياط مستحب آن است که شتر قربانى کند.
مسأله 514) اگر سهواً مقدارى از طواف را فراموش کند يا آن را نادرست انجام دهد، مسأله داراى چند صورت است:
1 - اگر پيش از سعى متوجّه شود، طواف را تکميل مى‌کند.
2 - اگر در ميانه سعى متوجّه شود، سعى را رها مى‌کند و پس از تکميل طواف و نماز، چنانچه سعى را تا پيش از دور چهارم رها کرده باشد، احتياطاً سعى را اتمام واعاده مى‌کند و اگر پس از پايان دور چهارم سعى را رها کرده آن را تمام مى‌کند.
3 - اگر پس از سعى و پيش از تقصير متوجّه شود، طواف را تصحيح مى‌کند و احتياطاً سعى را اعاده مى‌کند.
4 - اگر پس از تقصير متوجّه شود، طواف را تصحيح مى‌کند و احتياطاً سعى و تقصير را هم اعاده مى‌کند و تا اعاده تقصير از محرّمات احرام اجتناب مى‌کند.
5 - اگر به وطن بازگشته باشد بايد برگردد و طواف را تکميل کند و نماز آن را انجام دهد و اگر خودش نتواند برگردد، چون نايب گرفتن براى برخى از دورهاى طواف، محلّ اشکال است، کسى را نايب بگيرد تا طواف را تکميل کند و احتياطاً اعاده نمايد.
مسأله 515) روش تکميل طواف در اين گونه موارد آن است که اگر کمتر از سه دور و نيم بجا آورده باشد و موالات عرفى به هم خورده باشد، طواف را از سر مى‌گيرد و اگر موالات عرفى به هم نخورده باشد طواف را تکميل مى‌کند و اگر بيش از سه دور و نيم و کمتر از چهار دور انجام داده باشد و موالات عرفى به هم خورده باشد، احتياطاً طواف را تکميل مى‌کند و نماز مى‌خواند و سپس طواف و نماز را اعاده مى‌کند و اگر موالات عرفى به هم نخورده باشد، اتمام کافى است. و اگر چهار دور از طواف را تمام کرده باشد، اگر همان طواف را تکميل کند، کافى است.
مسأله 516) اگر کسى سعى را پيش از طواف انجام دهد، بنابر احتياط واجب بايد سعى را اعاده کند و اگر نماز طواف را پيش از طواف بخواند بايد پس از طواف، نماز را اعاده کند.
مسأله 517) اگر محرم به علّت بيمارى، توانايى نداشته باشد که خودش طواف کند و تا پايان وقت طواف نيز توانايى پيدا نمى‌کند، اگر ممکن باشد بايد او را ببرند و بر دوش بگيرند و طواف دهند به طورى که پاهايش بر زمين کشيده شود و اگر اين کار ممکن نيست بر چرخ بگذارند يا بر تخت سوار کنند يا به دوش بگيرند. و اگر اين کارها نيز ممکن نيست بايد نايب بگيرد تا برايش طواف کند.
مسأله 518) بيمارى که او را طواف مى‌دهند بايد احکام و شرايط طواف را تا آن‌جا که ممکن است رعايت کند.
مسأله 519) صحّت نيابت براى چند شوط از طواف محلّ اشکال است. بنابراين اگر کسى پس از چند دور طواف از انجام بقيّه دورها ناتوان شود چنانچه مورد از موارد اتمام باشد و بخواهد نايب بگيرد احتياطاً بايد براى اتمام بقيّه نايب بگيرد و پس از آن که خودش نماز طواف را بجا آورد، نايب يک طواف کامل ديگر انجام دهد و نماز طواف را هم دوباره خودش بجا بياورد.
مسأله 520) کسى که براى انجام طواف از طرف ديگرى نايب مى‌شود لازم نيست محرم شود يا لباس احرام بپوشد.
مسأله 521) اگر پس از طواف شک کند که آن را صحيح انجام داده يا نه، مثلاً احتمال بدهد که در حال طواف، خانه کعبه در سمت چپ او نبوده يا طهارت نداشته يا از داخل حجر اسماعيل‌عليه السلام طواف کرده، در صورتى که به هفت دور بودن طواف و بدون زياده و نقصان بودن آن يقين دارد به شکّ خود اعتنا نکند، حتّى اگر هنوز در محلّ طواف باشد و از آن جا به جايى ديگر نرفته باشد.
مسأله 522) قبل از آن که انسان، طواف واجب خود را انجام دهد مى‌تواند از طرف ديگرى، نايب شود و طواف نيابتى را انجام دهد و شرايط طواف
پس از آن طواف خود را بجا آورد.