4 . رمى جمره عقبه
چهارمين عمل از اعمال حج، و نخستين عملِ روز دهم در منى، رمى جمره عقبه است، «رمى» به معنى پرتاب کردن و در اين مورد مقصود «سنگ زدن » است، و «جمره» به معنى محل انباشته شدن سنگ ريزه ها يا خود سنگ ريزه ها است و «عقبه» به معنى گردنه است، مقصود سنگ زدن به آخرين ستون در منى است، که به مکه از ديگر «جمرات» نزديک تر مى باشد و روز دهم فقط به همين نقطه سنگ مى زنند، و در روز يازدهم و دوازدهم به سه نقطه، که آخرين آنها همين «جمره عقبه» است.
مسأله461. بر محرم واجب است روز دهم ذى الحجة الحرام ـ روز منى ـ هفت سنگريزه به سوى ستون موجود پرتاب کند، و بايد سنگ ريزه ها داراى شرايط زير باشند:
1. ريگ ها بايد از جنس سنگ باشند، بنابراين شن، کلوخ، و سفال کافى نيست.
2. سنگ ريزه ها از حرم گردآورى شده باشد، نه از خارج، جز سنگ ريزه هاى مسجدالحرام و مسجد خيف که بيرون آوردن سنگ
صفحه 145
ريزه هاى آن مکان جايز نيست.
3. سنگ ريزه ها بايد بکر باشند، و کسى قبلاً با آنها رمى نکرده باشد، بنابراين ريگ هايى که در اطراف جمرات ريخته شده رمى با آنها کفايت نمى کند.
4. مباح باشد، بنابراين رمى با سنگ ريزه هايى که ديگران براى خود گردآورده اند يا از ملک کسى برداشته اند، بدون اجازه کافى نيست.
5. ريگ بايد کوچک مثلاً به اندازه هسته خرما يا فندق باشد در حدى که به آن «سنگ ريزه» مى گويند، و بهترين نقطه براى جمع کردن «سنگ ريزه ها» مشعر الحرام است ، خوب است زائران خانه خدا در شب مشعر به طور احتياط هفتاد سنگ ريزه را گردآورده و در کيسه مخصوص جاى دهند.
6. تعداد سنگ ها که در روز دهم پرتاب مى کند هفت عدد باشد.
مسأله462. بايد سنگ ريزه ها را به تدريج پرتاب کند، نه يک دفعه، و در غير اين صورت يک رمى حساب مى شود.
مسأله463. سنگ ريزه ها بايد به سوى محدوده اى از فضاى منى که حضرت ابراهيمعليه السَّلام آنجا را رمى کرده پرتاب شوند، در سابق ، اين فضا به وسيله ستونى که قسمت پايين آن را حوض کوچکى احاطه کرده بود، مشخص شده بود، اکنون اين فضا با ديوارى بلند به عرض تقريباً هشت متر پوشيده شده است، هرگاه محاذات با ستون،
صفحه 146
مشخص باشد، آن نقطه را رمى کند و در غير اين صورت به هر نقطه از ديوار رمى شود مجزى است.
مسأله464. مستحب است در هنگام رمى جمره عقبه اگر بتواند، پشت به قبله باشد و رو به جمره، و در صورت ازدحام رمى از هر چهار طرف کافى است، و اگر به خاطر توسعه فعلى در رمى، محلّ ايستادن براى رمى و يا قسمتى از ديوار خارج از منى باشد ضررى به رمى نمى زند.(1)
مسأله465. مستحب است انسان با طهارت از حدث، رمى را انجام دهد و پاک بودن سنگ ها شرط نيست.
مسأله466. وقت پرتاب سنگ ها از طلوع آفتاب روز دهم تا غروب آفتاب همان روز است.
مسأله467. بانوان و کودکان و بيماران و افراد ناتوان و کليه کسانى که مى توانند پس از نيمه شب مشعر را به قصد منى ترک کنند، مى توانند پس از نيمه شب رمى نمايند.
مسأله468. افراد سالم و توانا بايد شخصاً رمى کنند، و نمى توانند نايب بگيرند، ولى افراد بيمار و ناتوان که رمى براى آنان مشقت دارد مى توانند نايب بگيرند تا از طرف آنها رمى کند.
1 . و در روايتى که وارد شده «فارمها مِنْ قِبل وَجهها ولا تُرمها من أعلاها» ناظر به اين معنى است که در گذشته يک طرف جمره عقبه فقط باز بود و طرف ديگر آن چسبيده به کوه بود، ولى اکنون هر چهار طرف آن باز و امکان از هر چهار طرف هست.
صفحه 147
مسأله469. وقت رمى جمره عقبه در روز دهم نزد اهل سنت از طلوع آفتاب تا ظهر همان روز است و به هنگام ظهر، جمره عقبه کاملاً خلوت و آرام مى باشد، کسانى که از ازدحام مى ترسند مى توانند از اين فرصت استفاده کنند، و نايب نگيرند.
مسأله470. در پرتاب سنگ ها، جز سنگ هفتم، موالات شرط است و بايد با رعايت موالات، پرتاب شوند ولى پس از پرتاب صحيح شش سنگ، مى توان سنگ هفتم را به تأخير انداخت.
مسأله471. اگر کسى پس از پرتاپ چهار سنگ ، به خاطر عدم آشنايى با حکم شرعى و يا فراموشى بقيه عمل را به تأخير انداخت، بايد عمل را در همان روز تکميل کند.
مسأله472. اگر اين حالت پيش از پرتاب چهار سنگ پيش آيد رمى پيشين باطل مى شود و بايد رمى را از سر گيرد.
مسأله473. اگر رمى روز دهم را فراموش کرد و يا به خاطر عدم آشنايى به حکم شرعى آن را به جا نياورد، تا روز سيزدهم وقت تدارک آن باقى است و بايد تدارک کند.
مسأله474. هرگاه پس از روز سيزدهم متوجه شد که روز دهم رمى نکرده است هرگاه از مکه خارج نشده احتياط آن است که خود تدارک کند و در سال ديگر خود و يا کسى از طرف او رمى کند.و اگر از مکه خارج شده احتياطاً در سال ديگر قضا کند.
مسأله475. هرگاه درباره ريگى که در اختيار دارد شک کند که
صفحه 148
با آن رمى شده، يا نه يا شک کند که قبلاً در خارج حرم بوده سپس وارد سرزمين حرم شده است؟ در هر دو صورت به شک خود اعتنا نکند.
مسأله476. اگر درباره «سنگ ريزه بودن» سنگ شک کند، نمى تواند به آن اکتفا کند، اگر شک کند که هفت بار رمى کرده يا کمتر ، بايد رمى کند تا به حد يقين برسد.
مسأله477. هرگاه پس از فراغ از رمى، و خروج از محيط رمى، شک کند که هفت بار رمى کرده و يا کمتر بايد برگردد و نقيصه احتمالى را تکميل کند تا به حد يقين برسد.
مسأله478. هرگاه انسان سالم و توانا از رمى در روز معذور باشد، مى تواند بعد از غروب همان روز، رمى کند.
مسأله479. انسان مى تواند در همه احوال رمى کند، خواه پياده و خواه سواره، البته پياده بهتر است.