مسائل متفرّقه ارث
سوال 1121 :
هرگاه برادر و خواهرى وارث پدرى شوند و ترکه در دست برادر بماند و بعد هردو از دنيا بروند، وارثان خواهر مى گويند سهم ما را بدهيد ولى وارثان برادر مى گويند آن خواهر سهم خود را هبه کرده يا فروخته است، تکليف چيست؟
جواب :
در صورتى که پس از تحقيقات کافى از آشنايان و بستگان و اهل اطّلاع مسأله روشن نشود، احتياط آن است که طرفين ورثه با هم مصالحه کنند، در صورتى که صغيرى در بين نباشد، وگرنه احتياط رعايت حقّ اوست.
سوال 1122 :
ديه را چه کسى ارث مى برد؟
جواب :
تمام وارثان نسبى و سببى، مگر متقربان به مادر (مانند برادر و خواهر مادرى).
سوال 1123 :
آيا ورثه مى توانند از ترکه ميّت، شخصى را براى انجام نماز و روزه احتياطى ميّت، استيجار کنند؟
جواب :
تنها ورثه کبير مى توانند از حصّه خود براى او استيجار کنند.
سوال 1124 :
آيا بعضى از ورثه حق دارند بيش از سهم ارث خود، در ترکه تصرّف کنند؟
جواب :
هيچ يک از ورثه حق ندارند بيش از سهم خود رااز اموال ميّت بردارند، مگر به رضايت بقيّه.
سوال 1125 :
آيا بخشش در حال حيات مانع از سهم الارث مى شود؟
جواب :
آنچه را انسانها در حال حيات به بعضى از ورثه مى بخشند مانع سهم الارث آنها از اموال ميّت نخواهد بود.
سوال 1126 :
آيا طبقه دوّم و سوّم ارث، حقّ قصاص دارند؟
جواب :
تمام کسانى که از مال ارث مى برند حقّ قصاص دارند مگر زوج و زوجه که حقّ قصاص ندارند ولى در ديه سهيمند.
سوال 1127 :
در صورتى که وکيل صيغه عقد را اشتباه خوانده باشد، آيا فرزندان از اين مرد و زن ارث مى برند؟ آيا خود مرد و زن از همديگر و از فرزندان در صورت فوت ارث مى برند؟
جواب :
بچّه ها از پدر و مادر و مادر از بچّه ها ارث مى برند ولى زن و شوهر از يکديگر ارث نمى برند.
سوال 1128 :
آيا در صورتى که وارثان توافق کنند، مى توانند خلاف سهام ارث عمل نمايند؟
جواب :
با رضايت همه ـ در صورتى که صغيرى ميان آنها نباشد ـ مانعى ندارد.
سوال 1129 :
آيا بهائى از مسلمان ارث مى برد؟
جواب :
ارث نمى برد ولى اگر فرزندان آن بهايى در حال فوت پدر مسلمان بوده اند و وارث ديگرى مقدّم بر آنها وجود نداشته باشد ارث مى برند.
سوال 1130 :
اگر نايب براى حج به شرط عمل نکند و نايب ديگرى بگيرد و به حج بفرستد و نايب دوّم حج را از طرف ميّت انجام دهد، آيا ورثه حق دارند پول را پس گرفته و بين خود تقسيم کنند؟
جواب :
آرى جايز است.
سوال 1131 :
آيا لباسهاى مختلف و زيورها و امثال اينها را که شوهر در حال حيات براى همسرش گرفته متعلّق به زن است يا مال شوهر است که بايد بين ورثه تقسيم شود؟
جواب :
هرگاه عرف محل اين باشد که لباسها و زيور آلات را به زن مى بخشد، مال اوست و اگر عرف محل اين است که آنها به عنوان امانت در نزد او مى باشد و فقط حقّ تصرف در زمان حيات شوهر دارد، ميان همه ورثه تقسيم مى شود، ولى معمولا به زن تمليک مى شود.
سوال 1132 :
در صورتى که عدّه اى در اثر هدم و غرق از بين بروند و رابطه آنها به نحوى باشد (مثل پدر و پسر) که هرگاه يکى از آنها قبل از ديگرى بميرد از او ارث مى برد و در شرع مقدّس حکم به توارث هريک از ديگرى مى شود، حال اگر عدّه اى در نفت يا حوض شير يا مايعات ديگر غرق شوند، آيا مشمول اين حکم مى شوند يا خير؟ همچنين آيا هدم، شامل انفجار هواپيما و امثال آن نيز مى شود؟ تصادف اتومبيل چطور؟
جواب :
تفاوتى ميان مايعات نيست. انفجار يا سقوط هواپيما و همچنين تصادف اتومبيل نيز همين حکم را دارد، يعنى پسر از تمام اموال پدر مطابق سهم خود ارث مى برد و ارث او به ورثه اش مى رسد، همچنين پدر نسبت به اموال پسر.
سوال 1133 :
هرگاه پس از صدور حکم موت شخص مفقودالاثر و تقسيم ترکه بين ورثه، مفقودالاثر پيدا شود تکليف ورثه نسبت به عين مال و منافع مستوفات و منافع غير مستوفات چيست؟ و اموالى که در مدّت تصرّف از بين رفته است چه حکمى دارد؟
جواب :
تا يقين به موت او حاصل نشود نمى توان اموال او را تقسيم کرد و حکم طلاق از آن جداست و اگر بعد از تقسيم مراجعت کند، اموال و منافعش به او برمى گردد و کسانى که اموال ميان آنها تقسيم شده، ضامن اموالى که تلف کرده اند مى باشند.
سوال 1134 :
آيا يد متصرّفين (ورثه) بعد از صدور حکم موت و تقسيم ترکه بين آنها امانى است يا ضمانى؟
جواب :
يد آنها ضمانى است.
سوال 1135 :
هرگاه شخص مسلمانى که داراى چند فرزند مسلمان است بهائى شود و زن بهائى اختيار کند، در صورت فوت آن شخص، سهم الارث فرزندان مسلمان و بهائى او و زن بهائيش چگونه تقسيم مى شود؟
جواب :
اموالى که قبلا داشته يا بعداً به دست مى آورد همگى به ورثه مسلمان او مى رسد.
سوال 1136 :
اين جانب تمام اموال منقول و غير منقول خود را در مقابل هزار تومان به فرزندم فروخته و منتقل نموده بودم، به شرط اين که تا من زنده ام در اختيار خودم باشد، متأسفانه فرزندم قبل از من از دنيا رفته است، آيا اموال به خودم برمى گردد يا به ورثه فرزندم منتقل مى شود؟
جواب :
اگر منظورتان اين بوده که ملک منتقل به فرزندتان شود و منافع آن مادام الحياه در اختيار شما باشد، اکنون که او از دنيا رفته، آن مال به ورثه او منتقل مى شود و شما مادام الحياه خود فقط مالک منافع هستيد.
سوال 1137 :
آيا تفنگ هم مثل شمشير به ولد اکبر مى رسد؟
جواب :
احتياط مصالحه با ساير ورثه است و در صورتى که صغير داشته باشد، حقّ صغير را بدهند.
سوال 1138 :
در صورتى که تفنگ، بيش از خشاب خود گلوله داشته باشد، آيا باز هم به ولد اکبر مى رسد؟
جواب :
مانند مسأله سابق است، مگر اين که گلوله بيش از متعارف باشد که حقّ تمام ورثه است.
سوال 1139 :
اگر مردى چند زن داشته باشد که هر کدام ولد اکبر داشته باشند، اين سلاح به کدام يک از آنها مى رسد؟
جواب :
معيار بزرگتر بودن از نظر سن است و در صورت تساوى آنها در سن، در ميان همه آنها تقسيم مى شود.
سوال 1140 :
در جايى که ميّت وصيّت به ثلث نکرده باشد، آيا ورثه مى توانند از اصل ترکه براى ميّت نماز و روزه استيجار نمايند؟
جواب :
اگر رضايت داشته باشند و کبير باشند مانعى ندارد.
سوال 1141 :
تکليف اموال کسى که مفقودالاثر گشته، چيست؟
جواب :
مادامى که يقين به مرگ او نباشد بايد اموال او را حفظ نمود و اگر اموالى است که ممکن است ضايع شود با اجازه حاکم شرع مى فروشند و پول آن را با گرفتن شهود به بعضى از ورثه که مورد اعتمادند مى دهند تا خبرى از آن گمشده بيابند.
سوال 1142 :
اگر هيچ يک از طبقات ارث موجود نباشند، اموال ميّت به چه کسى مى رسد؟
جواب :
ارث او به امام(عليه السلام) يا جانشين او مى رسد.
سوال 1143 :
يکى از پسرهاى يک خانواده زرتشتى در سال 62 به عنوان يکى از مهره هاى تقريباً مهمّ چريکهاى فدايى دستگير و زندانى مى شود و حکم محکوميّت نامبرده به زندان نيز صادر و در زندان توبه کرده و پس از گرايش به اسلام و نيز پس از تحمّل مدّت زندانى آزاد مى شود. در سال 66 پدرش فوت مى کند و در سال 68 شخص مورد نظر سهم الارث خود را مى گيرد و غير منقول را رسماً منتقل مى کند. اکنون با راهنمايى يکى از وکلاى دادگسترى به استناد ماده 881 مکرّر قانون مدنى که مى گويد: «کافر از مسلم ارث نمى برد و اگر در بين ورثه متوفاى کافرى مسلم باشد ورّاث کافر ارث نمى برند اگر چه از لحاظ طبقه و درجه مقدّم بر مسلم باشند» اقدام به طرح شکايت بر عليه مادر و خواهر و برادرش کرده است، بفرماييد آيا غير از وارث مسلمان بقيّه ورثه هم ارث مى برند؟
جواب :
در فرض مسأله تنها وارث مسلمان از او ارث مى برد ولى اگر مسائل اخلاقى را در اين گونه موارد رعايت کنند بهتر است.
سوال 1144 :
شخصى دو سال قبل از فوتش، با وجود مرضى که منجر به فوت او شده است، جميع مايملک خود را به همسرش فروخته است که بالتّبع ورثه شرعى او از ارث محروم شده اند، آيا اين معامله صحّت شرعى دارد؟ در فرض مذکور اگر معامله صورى بوده باشد صحيح است يا خير؟ اگر در فرض مذکور احتمال اجبار در معامله باشد حکم آن چيست؟ اگر در فرض مذکور احتمال قصد ضرر زدن به ورثه باشد حکم آن چيست؟
جواب :
هرگاه معامله به صورت ظاهر، جدّى و اختيارى بوده نافذ است مگر آن که خلاف آن ثابت شود و چون در مرض موت بوده، احتياط آن است که فقط در يک سوّم آن عمل شود و در بقيّه، با ورثه مصالحه گردد.
سوال 1145 :
پدر اين جانبان و همسر اين جانبه مرحوم بهرام که داراى دين زرتشتى بوده است حدود پنج سال قبل از فوتش با يک خانم مسلمان ازدواج انقطاعى نموده است که در صيغه نامه مذکور خود را مسلمان معرفى کرده است و ثمره اين وصلت موقّت دو فرزند مى باشد، ليکن چون ما از مراتب مسلمان شدن احتمالى وى و همچنين از ازدواج موقّت مشارٌاليه هيچ اطّلاعى نداشتيم و او را هيچ وقت در حال انجام فرايض دين مقدّس اسلام نديده بوديم و خود وى نيز در اين مورد هيچ گونه صحبتى با ما يا با ديگران نکرده بود، لذا هنگامى که وى فوت نمود او را به عنوان يک انسان زرتشتى و طبق آداب و رسوم دين زرتشتى در گورستان زرتشتيان دفن نموديم که همسر به اصطلاح صيغه اى وى و دو فرزندش در تمام مراحل و در کليّه مراسم اعمّ از خاکسپارى متوفى و مراسم عزادارى وى شرکت داشتند و هيچ گونه اشاره اى به مسلمان بودن خود يا مسلمان شدن آن مرحوم و ازدواج موقّت وى ننمودند تا اين که بعداً اين جانبان از ماجراى ازدواج انقطاعى آنان و مفاد صيغه نامه مزبور که در آن دين آن مرحوم اسلام قيد شده است با اطّلاع گشتيم که موضوع را با يکى از همسايگان خود که فردى است مسلمان و مطالعات و تحقيقات و تجربياتى در امور حقوقى و فقه اسلامى دارد در ميان گذاشتيم، وى ضمن برشمارى مزايا و محاسن فراوان دين مقدّس اسلام و حقانيّت و برترى دين مبين اسلام بر ساير اديان و اين که اسلام کاملترين و بهترين و آخرين دين الهى مى باشد اين جانبان را به مسلمان شدن تشويق و دعوت نمود که سرانجام با ارشاد و راهنمايى ها و کوشش بى دريغ وى به فراگيرى و آموزش فرايض به دين مقدّس اسلام مشرّف گرديديم و رسماً مسلمان و شيعه اثنى عشرى شديم، با توجّه به مراتب فوق و همچنين با توجّه به اين که دلايل و مدارک مستندى که دال بر اين باشد که آن مرحوم مسلمان شده باشد وجود ندارد تقاضامنديم به سوالات زير پاسخ دهيد:
الف) آيا آن مرحوم مسلمان بوده است؟
ب) آيا ازدواج انقطاعى آن مرحوم با خانم مسلمان شرعاً صحيح بوده است؟
جواب :
آيا دو فرزندى که از اين وصلت به وجود آمده است مشروع هستند و از ما ترک آن مرحوم ارث مى برند؟
د) با وجودى که تا کنون ديون متوفى ادا نشده و ماترک آن مرحوم تقسيم نشده است و در ضمن تا کنون حکم قطعى حصر وراثت صادر نشده، آيا اين جانبان که مسلمان شده ايم جزء ورثه آن مرحوم محسوب مى گرديم و از ما ترک وى ارث مى بريم؟
جواب :
الف) اگر اظهار اسلام کرده محکوم به احکام اسلام است هر چند در عبادات و انجام وظايف دينى کوتاهى داشته است.
ب) به حسب ظاهر صحيح بوده است.
جواب :
فرزندان مزبور مشروع هستند و از او ارث مى برند.
د) در فرض مسأله که ارث هنوز تقسيم نشده و شما مسلمان شده ايد، طبق قانون ارث اسلامى ارث مى بريد.
سوال 1146 :
ما دو برادر هستيم و باغى از پدر به ما ارث رسيده است که نصف آن حقّ من بوده و نصف ديگرش حقّ برادرم مى باشد اکنون من قصد فروش حقّ خود را دارم، ابتدا به برادرم و سپس به همسايه بغل دستى خود نيز گفته ام و آنها از خريدن اين ملک صرف نظر کرده اند. اکنون مى خواهم به شخص ديگرى بفروشم ولى برادرم مانع مى شود و مى گويد: بيا دوباره زمين را تقسيم کنيم، در حالى که 25 سال از تقسيم اوّليه که با رضايت انجام شده است مى گذرد و علّت جلوگيرى ايشان اين است درختى است که ريشه و تنه آن در ملک برادرم مى باشد امّا اکثر شاخه و برگهاى آن در ملک من است و مانع از تابش نور خورشيد بر زمين من مى باشد تکليف ما چيست؟
جواب :
در فرض سوال شما مى توانيد زمين خود را بفروشيد و چنانچه قبلا تقسيم صورت گرفته، تقسيم مجدّد لازم نيست واگر شاخ و برگ درخت زمين مجاور مزاحم زمين شماست مى توانيد از آن جلوگيرى کنيد.
سوال 1147 :
پدر و پسرى همزمان با هم در اثر يک سانحه تصادف به رحمت حق پيوسته اند. پدر داراى سه فرزند ديگر نيز مى باشد، از طرف ديگر پسر که همراه پدر مرده است نيز داراى چهار فرزند مى باشد، آيا از ارث پدر بزرگ به اين فرزندان يتيم چيزى مى رسد؟
جواب :
بايد فرض کنيم که پدر قبلا فوت کرده و سهميه اى از او به اين فرزند رسيده است و سهميّه او منتقل به يتيمان او مى شود و باز فرض مى کنيم که پسر قبلا فوت کرده و از اموالى که قبلا داشته است سهمى به پدر و سهمى به فرزندان او مى رسد، خلاصه اين که هرکدام از اموال ديگرى طبق قانون ارث سهمى مى برند و آن سهم منتقل به ورثه آنها مى شود.
سوال 1148 :
يک نفر با سه بچه اش در يک شب، در اثر گازگرفتگى زغال فوت کرده اند و معلوم نيست کدام مقدّم و کدام مؤخّر فوت کرده اند، قابل توجّه اين که بچه ها مالى ندارند و وارث پدر فعلا يک زن و پدر و مادر او مى باشند، کيفيّت تقسيم ارث را بيان فرماييد؟
جواب :
سهم فرزندان از مال پدر برداشته مى شود و به ورثه آنها مى رسد و بقيّه به باقى ورثه پدر مى رسد.
سوال 1149 :
لطفاً در روايت زير:
قال الشعبى: «ما رايت افرض من علىٍّ ولا احسب منه و قد سئل عنه عليه السلام و هو على المنبر يخطب، عن رجل مات و ترک امراته و ابوين و ابنتين، کم نصيب المرئة؟ فقال ـ عليه السلام ـ صار ثُمنهاً تسعاً فلقّبت بالمسئله المنبريه شرح ذلک: للابوين السدسان و للبنتين الثلثان و للمراه الثمن عالت الفريضه فکان لها 3 من 24 ثمنها فلما صارت الى 27 صار ثمنها تسعا فان ثلاثه من 27 تسعها و يبقى 24 للابنتين 16 و 8 للابوين سواء» جمله عالت الفريضه را توضيح دهيد.
جواب :
منظور اين است که سهم زوجه اى که شوهرش داراى فرزند است بنابر حکم اولى يک هشتم مى باشد ولى هنگامى که با سهام والدين و بنتين در کنار هم قرار مى گيرد اگر مجموع سهم آنها را با هم جمع کنيم 27 سهم مى شود (هرگاه مال را 24 سهم کنيد 16 سهم ثلثين مى باشد و 8 سهم سدسين است و 3 سهم ثمن مى باشد و مجموع 16 و 8 و 3 مى شود 27 سهم) هرگاه سه سهم را از بيست و هفت سهم برداريد معادل يک نهم مى شود، تفسير حديث چنين است، ولى از نظر مبانى فقهى با توجّه به ساير احاديث، اين مسأله قابل گفتگوست.