شرائط وجوب
سوال 1 :
- بنده براى حجّ ثبت نام کرده‌ام و نامم براى چهار سال ديگر در آمده؛ اگر قبل از اين موقع، از دنيا بروم، مسأله حج من چه مى‌شود؟
جواب:
- اگر قبلا استطاعت نداشته‌ايد با مردن قبل از تمکّن، کشف مى‌شود که حج واجب نشده است.
سوال 2 :
- شخصى به اندازه رفتن به حج و مراجعت پول دارد ولى منزل شخصى ندارد و احتياج به منزل نيز دارد، آيا منزل خريدن مقدم است يا به مکه رفتن؟
جواب:
- اگر احتياج به منزل ملکى دارد، در منزل صرف کند، و در فرض مذکور مستطيع نيست.
سوال 3 :
- شخصى مقدارى پول خودش داشته و مقدارى نيز قرض گرفته و تمام اين پولها را به کسى بخشيده و به او گفته با اين پولها حج بجا آورد، آيا اين شخص مستطيع مى‌شود؟ و واجب است حج بجا آورد؟
استفتاءات، ج1، ص: 435
جواب:
- در فرض سوال اگر پولها وافى به مصارف حج است بر مشار اليه واجب مى‌شود حج بجا آورد و مجزى از حجّة الاسلام است.
سوال 4 :
- افرادى که مستطيع هستند و ازدواج نکرده‌اند، حجّ را مقدم بدارند يا ازدواج را؟
جواب:
- اگر نياز به ازدواج دارند در صورتى مستطيع هستند که علاوه بر مصارف حجّ، مخارج ازدواج را هم داشته باشند.
سوال 5 :
- شخصى مقدارى پول، پسرش به او بخشيده و نيز مقدارى خودش داشته و با اين پولها به مکه مشرف شده است و حج بجا آورده آيا اين شخص مستطيع بوده يا نه؟ و آيا دوباره لازم است به حج برود؟
جواب:
- اگر در برگشت وسيله امرار معاش لايق به حال خود را نداشته مستطيع نبوده و هر وقت استطاعت حاصل شد بايد حجّة الاسلام بجا آورد.
سوال 6 :
- شخصى از ارث مقدارى پول- تقريبا 94 هزار تومان- به او رسيده است و اين شخص در حوزه علميه قم در يکى از مدارس مشغول درس خواندن مى‌باشد و مخارج تحصيل و زندگى را به او مى‌دهند و در مواقع تعطيلى حوزه به کسب و کار مشغول مى‌شود و مقدارى پول بدست مى‌آورد، حال با توجه به اينکه اين شخص خانه ندارد اما با پول خود و ساير ورثه مى‌توانند براى خودشان خانه تهيه کنند و قصد ازدواج نيز دارد، آيا جهت رفتن به حج مستطيع مى‌باشد يا نه؟
استفتاءات، ج1، ص: 436
جواب:
- اگر علاوه بر مصارف حج وسيله امرار معاش از غير دريافت وجوه شرعيه دارد مستطيع است، و اگر مسکن مورد حاجت است و يا آنکه نياز به ازدواج دارد به نحوى که ترک آن موجب مشقت و حرج باشد يا خوف وقوع در حرام داشته باشد مى‌تواند پول را صرف آن نمايد و حج واجب نيست. و همچنين اگر ترک تزويج موجب نقص و مهانت باشد عرفا.
سوال 7 :
- اگر شخصى از ارث پدرى خود آب و املاکى داشته باشد که اينها تأمين کننده مخارج زندگى محسوب نمى‌شود و از آن طرف وسيله تأمين مخارج زندگى‌اش حقوق يا شهريه طلبگى باشد؛ آيا چنين شخصى مستطيع محسوب مى‌شود يا خير؟ و در صورتى که با اين وضع حج کند آيا به نيّت وجوب باشد يا خير؟
جواب:
- کسى که در آمد کسب و ملک او براى معيشت او کافى نيست مستطيع محسوب نمى‌شود و حج بر او واجب نيست.
سوال 8 :
- مادر من از فروش خانه‌اى که سهم ارث او بوده مستطيع شده ولى به علت کهولت و پيرى نمى‌تواند خودش به حجّ برود و در آينده هم اميد توانائى ندارد، آيا مى‌تواند در حال حيات کسى را به نيابت خود به حج بفرستد؟
جواب:
- اگر قبل از ناتوانى مستطيع شده است بايد نائب بگيرد و حجة الاسلام محسوب مى‌شود.
استفتاءات، ج1، ص: 437
سوال 9 :
- شخصى که استطاعت رفتن به حج را پيدا کرده است با توجه به شرائط کنونى کشور آيا مى‌شود به جاى رفتن به حج پول آن را، به حساب يکى از مصارف لازمه واريز نمايد به طورى که از حج واجب کفايت کند؟
جواب:
- مستطيع بايد به حج برود و دادن پول در مصارف مذکور کافى از حج واجب نيست.
سوال 10 :
- کسى که مستطيع است و قدرت رفتن به حج را دارد، آيا مى‌تواند به جاى رفتن به حج مسجدى بسازد يا نه؟
جواب:
- بايد به حج برود و دادن پول به مسجد کفايت از حج نمى‌کند.
سوال 11 :
- اگر کسى در زمان معين حج بر او واجب شده است يعنى از نظر مالى مستطيع شده است و پس از مدتى به دليل نياز، پول را خرج کرده و اکنون استطاعت رفتن به حج را از نظر مالى ندارد، آيا اين فرد بايد حج به رود يا خير؟
جواب:
- اگر ساير شرائط استطاعت برايش موجود بوده و حج بر او مستقر شده بايد به هر نحو شده حج به جا آورد.
سوال 12 :
- شخصى در موقع استطاعت به حج نرفته، بعد ثروتش از بين رفته و به وسيله شخص ديگرى به عنوان مستخدم و کارگر به حج مى‌رود، آيا قبلا که در موقع استطاعت، ترک حج نمود حجّش ساقط مى‌گردد يا خير؟
جواب:
- بايد مناسک حج را به نيّت انجام حجّ واجب بجا آورد و بدون آن حج از ذمّه‌اش ساقط نمى‌شود.
استفتاءات، ج1، ص: 438
سوال 13 :
- مادر پيرى که 70 سال دارد و مبلغ صد هزار تومان به قيمت حاضر آب و ملک دارد که البته در آمد آن در سال به پانصد تومان نمى‌رسد آيا مکه رفتن بر ايشان واجب است يا نه؟
جواب:
- اگر ملک مزبور وسيله اعاشه او هست و در صورت فروش و صرف در حج نفقه تأمين نيست مستطيعه نيست.
سوال 14 :
- زنى مقدارى طلا دارد و از آن استفاده مى‌کند و مال ديگرى غير از آن ندارد. و اگر آنها را بفروشد توانايى رفتن به حج را خواهد داشت، آيا زيور آلات زن مستثنى از استطاعت است يا اين که به وسيله آنها زن مستطيع شده و بايد آنها را بفروشد و به حج برود و چنانچه مرده باشد بايد براى او نائب بگيرند؟
جواب:
- اگر داشتن زيور آلات براى او لازم نيست و نداشتن آن عيب نيست، مستطيع است و بايد به حجّ برود.
سوال 15 :
- طلبه‌اى که مشغول تحصيل علوم دينيه مى‌باشد و شهريه مى‌گيرد ولى پولى که از روضه خوانى و غيره به دست آورده است نيز دارد آيا اين شخص واجب الحج است يا نه؟
جواب:
- اگر پس از برگشت از حج بايد با شهريه زندگانى خود را ادامه دهد مستطيع نيست.
سوال 16 :
- آيا داشتن کتاب براى اهلش که به مرور زمان و تدريجا خريدارى شده و مورد مطالعه مى‌باشد، شخص را جهت انجام فريضه حج مستطيع مى‌سازد يا خير؟ چنانچه باعث استطاعت مى‌شود، آيا بايد آنها را بفروشد و فريضه را بجا
استفتاءات، ج1، ص: 439
بياورد يا اين که صبر کند تا وجه نقدى عايدش بشود؟
جواب:
- در فرض مذکور مستطيع نمى‌شود.
سوال 17 :
- زنى که شوهر ندارد مبلغ پنجاه هزار تومان به پسرش به عنوان قرض داده تا خانه بخرد؛ البتّه اين زن در آمدى هم ندارد؛ آيا اگر پسرش بتواند مقدارى از پول را به قدر مخارج حج به او بدهد، مستطيع مى‌شود يا نه؟ توضيح آن که ايشان غير از مبلغ مزبور که قرض داده مالى ندارد مگر يک خانه کوچک؛ اين زن پنجاه و چند سال دارد و کارى از او بر نمى‌آيد لطف کنيد و مسأله حج ايشان را روشن نماييد!
جواب:
- اگر در برگشت از سفر حج، وسيله کسبى که زندگى وى را تأمين نمايد ندارد، مستطيعه نيست.
سوال 18 :
- اگر کسى مقدار پولى را که امروزه براى انجام فريضه حج لازم است و مقدار کمى هم بيشتر، در اختيار داشته باشد ولى بترسد که اگر به حج رود بعد از بازگشت خرجى نداشته باشد و يا شغلى گيرش نيايد آيا مى‌تواند از رفتن به حج خوددارى کند؟
جواب:
- اگر در برگشت وسيله امرار معاش مطابق با شؤون خود ندارد مستطيع نيست.
سوال 19 :
- امسال با نام نويسى قبلى مى‌توانم به مکه معظمه شرفياب شوم، با شرائطى که عرض مى‌کنم، آيا جائز است که اين حج را به پدرم واگذار کنم؟
: "مبلغ بيست هزار تومانى که بابت ثبت نام داده‌ام، هشت هزار تومانش از در آمد خودم بوده، ده هزار تومانش را مادرم به من بخشيده و دو هزار تومانش نيز قرض است که اين قرض را هم نمى‌توانم بپردازم؛ از طرفى معيشت زندگى خود و شوهرم نيز متوسط بوده و پس اندازى هم نداريم و منزلمان نيز اجاره‌اى است؛
استفتاءات، ج1، ص: 440
در مقابل، پدرم سالهاى قبل واجب الحج بوده و نرفته ولى امسال مى‌تواند پول حج را بپردازد".
جواب:
- شما مستطيع نيستيد و چنانچه با مقررّات مطابق باشد مى‌توانيد به ديگرى واگذار کنيد.
سوال 20 :
- کارمند دولت که شرعا مستطيع نيست يعنى زندگانى خود را با در آمدش نمى‌تواند تأمين کند، اگر از طرف دولت به جهت کارى مثل طبابت يا مخابره يا غيرهما مأمور بشود و به مکه برود و مناسک حج و عمره را بجا آورد، اين حج مسقط حجة الاسلام است (که اگر آن کارمند بعدا استطاعت پيدا کند حج بر او واجب نشود) يا مسقط نيست؟
جواب:
- مسقط از حجة الاسلام نيست.
سوال 21 :
- اينجانب از تبعه افغانستان بوده، و از آنجا فرار کرده‌ام، اکنون در ايران به سر مى‌برم و مدت چهار سال است که از جهت مالى استطاعت دارم، امّا برايم ميّسر نيست که گذرنامه تهيه کرده و به حج بروم، لطفا بفرماييد که با نبود راه براى رفتن به حجّ، وظيفه شرعى‌ام چيست؟
جواب:
- با فرض نبودن راه براى رفتن به مکّه، حج بر شما واجب نيست.
سوال 22 :
- زن شوهر دارى که تمام مخارج او بر عهده شوهرش مى‌باشد، در حال حيات شوهر، اين زن مقدارى مال و زمين مزروعى را به ارث مى‌برد که در هر مقطع از زمان با در نظر گرفتن قيمت آن زمين، شرائط استطاعت برايش کافى بوده، ولى زن موصوفه، جاهل به حکم بوده و از مسأله استطاعت غفلت
استفتاءات، ج1، ص: 441
داشته و مدت چند سال زمين را شوهرش زراعت مى‌نموده و بعد از آن زمين را به دو دخترش هبه نموده و در حين هبه با داماد بزرگش شرط کرده که او را به زيارت کربلا ببرد و قبل از تحقق شرط، آن زن وفات کرده و داماد بزرگش را ناظر، و پسر خود را وصى قرار داده وصيّت براى حج نيابتى هم نکرده- با اين تفصيلات- آيا زن مذکور از نظر شرعى مستطيعه بوده است يا خير؟ و بر فرض استطاعت، هبه زمين موروثى صحيح است يا خير؟ و بر فرض استقرار وجوب حج، و عدم صحت هبه زمين، آيا بعد از وفاتش نائب حجّ بلدى براى او بگيرند يا ميقاتى؟ و ثانيا زمين مال کسى است که اجرت نائب را مى‌دهد و يا اين که زمين مال همه ورثه و اجرت نائب بر عهده همه آنهاست؟
جواب:
- در فرض سوال، حجّ بر ذمّه مشار اليها مستقر است و اگر ترکه‌اى از خود باقى گذاشته، واجب است براى او حجّ ميقاتى بدهند و در هر صورت هبه صحيح است و چيزى از اين بابت بر موهوب لها نيست.
سوال 23 :
- دارايى پدر اينجانب، عبارت است از يک باب منزل مسکونى که من و مادرم و خانواده‌ام در آن زندگى مى‌کنيم و يک باب باغچه که در گذشته هيچ در آمدى نداشته و مجاور خانه و حدود پانصد متر مى‌باشد و من حدود سال 53 تا کنون مشغول کار هستم و يک حقوق ماهانه دارم و پدرم در سال 54 از دنيا رفته و مخارج روزمره او از اين طريق بوده که مقدارى خودم در
استفتاءات، ج1، ص: 442
حين تحصيل کار مى‌کردم و مقدارى مردم خيّر چون سيّد بوده به او کمک مى‌کرده‌اند:
سوال 1 :
- اولا پدرم مستطيع بوده يا نه؟
جواب :
/p>
- اگر از کمک مردم کسرى زندگانى خود را تأمين مى‌کرده، مستطيع نبوده است.
سوال 2 :
- ثانيا من مستطيع هستم يا نه؟
جواب :
/p>
- شما در صورتى مستطيع مى‌شويد که اضافه بر شغل، لوازم و احتياجات زندگى خودتان را داشته باشيد و بتوانيد به حج برويد و برگرديد.
سوال 3 :
- ثالثا در صورتى که پدرم و من هر دو مستطيع هستيم، براى کدام اول واجب است به حج برويم و آيا مى‌توانم از وام ادارى که 4% سود به عنوان کار مزد گرفته مى‌شود به حج بروم چون اين باغچه راه مناسب ندارد و براى فروختن کسى بطور عادلانه خريدار آن نيست.
جواب :
/p>
- اگر شما مستطيع هستيد، براى خودتان بايد به حج برويد و نمى‌توانيد براى پدرتان قبل از اين که حج خود را بجا آوريد حج برويد، بلى مى‌توانيد شخص ديگرى را اجير کنيد که براى او به حج برود و گرفتن وام مانع ندارد هر چند بهره آن را ضامن نيستيد.
استفتاءات ج1 449 س 44 ..... ص : 449
استفتاءات، ج1، ص: 443
سوال 24 :
- پدرم دو ماه پيش فوت نمود، آن مرحوم در روستا زندگى مى‌کرد و باغ و ملکى داشت که چندان ارزشى نداشت و توانايى مالى چندانى نداشت که حج بر او واجب شود، امّا از چندى پيش که حج بر نامبرده واجب شد، قصد داشت قسمتى از ملک خود را بفروشد و دين خود را انجام دهد، ولى وقتى به اين فکر افتاد که در سنّ نود سالگى بود و احتمالا خودش توانايى انجام مناسک را نداشته ولى مى‌خواست با فروش قسمتى از زمين خود اين دين را اداء نمايد و در موقع صحبت کردن با خريدار زمين، همان لحظه بر اثر سکته فوت نمود! و اکنون ما فرزندان آن مرحوم در نظر داريم اين دين را از گردن نامبرده خارج نماييم ولى نمى‌دانيم به چه صورت امکان دارد.
1- آيا قبل از فروش زمينهاى نامبرده مى‌توانيم هر يک به اندازه توانايى خود پول فراهم کنيم و براى مکه آن مرحوم بپردازيم و يا اين که حتما بايد زمينهاى خودش را بفروشيم؟
2- اگر بايد حتما زمينهاى خودش فروخته شود با توجه به اين که ما در نظر داريم قبل از گذشت يک سال از فوتش نسبت به فروش زمين اقدام نکنيم، آيا در آن دنيا آرامش خواهد داشت؟
3- پسر بزرگ و پسر دوّم آن مرحوم هر کدام، يک بار به مکّه شرفياب شده‌اند، اگر بايد آنها براى آن مرحوم به مکه بروند، اکنون که تا چهار سال ديگر جهت مکه اسم نويسى نمى‌شود، به چه صورت خواهد شد؟
4- آيا مى‌شود پول مکه را جهت راههاى ديگر- مسائل جبهه و جنگ زدگان- خرج نمود؟
5- در روستاى ما حمامى وجود دارد که به علّت نداشتن بودجه، بيشتر اوقات سال، حمام بسته است و اهالى اين روستا جهت استفاده از حمام روستاهاى ديگر کيلومترها بايد راه بروند، آيا مى‌شود پول مکه را براى آن استفاده نمود؟
6- آيا افراد ديگر که خمس بدهکار هستند مى‌توانند خمس خود را براى
استفتاءات، ج1، ص: 444
مصارف حمّام بپردازند؟
جواب:
- اگر قبلا استطاعت داشته ورثه بايد يک حجّ ميقاتى از اصل ترکه براى او بدهند و الّا نمى‌توانند در ترکه تصرّف کنند و لازم نيست زمينها را بفروشند و نمى‌توانند پول حج را در مصارف ديگر صرف کنند و دادن خمس در مصارف حمّام بدون اجازه خاصّه از حاکم شرع جايز نيست.
سوال 25 :
- برادرى هجده ساله و مجرّد داشتم که مدّت سى روز است شهيد شده، پدرم يک طبقه از يک آپارتمان مسکونى را به اسم او کرده بود و او هنوز ازدواج نکرده و در خانه پدرى زندگى مى‌کرد و شهيد شد؛ آيا به اين برادر من حجّ واجب است يا خير و آيا مى‌شود احتياطا برايش حج انجام داد؟
جواب:
- اگر زائد بر احتياجات زندگى و وسيله امرار معاش، مصارف حج را داشته و مى‌توانست به حج برود، مستطيع بوده و بايد از مال او برايش حج بجا آورند و گر نه واجب نيست ولى اگر ورثه بخواهند براى او احتياطا حج بجا آورند مانع ندارد.
سوال 26 :
- آيا براى تحقق حکم مجاورت دو سال در مکه، قصد مجاورت هم لازم است؟ يا مجرد گذشتن دو سال کافى است؟
استفتاءات، ج1، ص: 445
جواب:
- مجرد گذشتن دو سال کافى است.
سوال 27 :
- طفل خرد سالى را در کودکى به حج برده‌اند و پس از کبير شدن مستطيع شده و به حج رفته، آيا از صروره بودن خارج مى‌شود؟
جواب:
- در حکم صروره نيست.