وقف
سوال 1364 :
اگر مسجد يا حسينيه از برق بى کنتور استفاده کند , از نظرشرعى اشکال دارد ؟
جواب :
در موارد اضطرار که از نظر مقررات ممنوعيت ندارد , بلا اشکال است , واللّه العالم .
سوال 1365 :
فـرش وقـف مـسجد , اگر فرسوده گردد , مى شود فروخت وچيزهاى تازه چون ظروف خريد ؟
جواب :
چـنـانـچـه احـراز شـود که وقف است , تا وقتى قابل استفاده است ,ولو در مساجد ديگر نمى توان فروخت , واللّه العالم .
سوال 1366 :
بـراى بـرگزارى مراسم عمومى از قبيل عروسى و عزا ,اجازه هست از لوازم وقفى مسجد استفاده شود ؟
جواب :
چنانچه وقف بر مسجد است , جايز نيست براى غير نيازهاى مسجد از آن استفاده کرد , واللّه العالم .
سوال 1367 :
مسجدى بر پا شد .
همزمان با آن , مردم , قبرستانى را هم در نظر گرفتند و از هر دو بهره مى بردند .
سپس پولى در آن مسجد گرد آمد تا صرف عزادارى امام حسين ( ع ) شود , آيامى توان صرف همان قبرستان نمود ؟
جواب :
اگر صاحبان اموال براى صرف در قبرستان اذن داده باشند ,جايز است .
و در غير اين صورت جايز نيست , واللّه العالم .
سوال 1368 :
خـيـرى , قـطـعه زمينى به نام مسجد اهدا نموده ولى نظرخويش را براى چيزهايى چون ايوان , چايخانه , حياط وآشپزخانه در موقوفه , نگفته , آيا مى شود در موقوفه آنها را درنظر گرفت و ساخت ؟
جواب :
اگـر زمين را به عنوان مسجد وقف کرده است , غير از مسجدنمى توان در آن احداث کرد .
و اگر براى صرف در مسجد اهداکرده مسجد و فقط چيزهايى که براى مسجد متعارف است ,مى توان در آن احداث نمود , واللّه العالم .
سوال 1369 :
اگـر مـوصى يکى از منازل را که کمتر از ثلث مالش است , بااين قيد که تا پنجاه سال حق فـروش بـه غـيـر را نـدارند , مگر دربين ورثه , حبس کند آيا برخى از ورثه مى توانند اين حبس را به وقف عام تبديل کنند ؟
جواب :
صحت شرط مذکور محل اشکال است .
و صحت وقف منزل به تمامه موقوف به رضاى جميع ورثه اسـت .
و هـر يک از ايشان مى تواند حصه خود را به نحو مشاع ـ به استثناى منافع در مدت حبس ـ وقف کند , واللّه العالم .
سوال 1370 :
زمين متروکه اى هست که مردم هر ساله مراسم عزادارى حضرت ابا عبداللّه الحسين ( ع ) را در آنجا بر پا مى نمايندمى شود زمين مزبور را قبرستان مؤمنين کرد ؟
جواب :
چنانچه در آن زمين بنايى يا نشيمن گاهى ساخته اند , به اين قصد که براى هميشه حسينيه باشد , زمين مزبور وقف حسينيه مى شود .
و تصرف منافى در آن جايز نيست , واللّه العالم .
سوال 1371 :
زمـيـنـى به نام حسينيه اهدا شده , با بودن حسينيه ديگرنيازى به آن نيست , ساختن دار القرآن در آن محل چه طوراست ؟
جواب :
اگر آن زمين وقف بر حسينيه نشده و ساختن حسينيه موردى نداشته باشد , مانعى ندارد .
و اگر وقـف بـر سـاخـتن خصوص حسينيه شده , مى توانند آن را با زمين در مکان ديگر مبادله کنندکه ساختن حسينيه در آن مورد حاجت است .
و اگر مبادله ممکن نباشد , آن زمين را مى فروشند و با ثمن آن زمين ديگر رامى خرند .
و مباشر اين اعمال متولى شرعى وقف بايد باشد .
و درفرض نبودن متولى شرعى بايد از حاکم شرع اجازه بگيرند ,واللّه العالم .
سوال 1372 :
اثاثيه مسجد اگر به درد نخورد , آيا مى شود آن را دورانداخت و يا سوزانيد ؟
جواب :
اگـر از قـبيل چيزهايى باشد که در مسجد ديگر مصرف دارد , درمسجد ديگر بايد صرف شود , و چـنـانـچـه مـسـجـدى که نيازمند به آن باشد , يافت نشود , در مثل حسينيه و امثال آن از اوقاف عامه تصرف شود .
و اگر به هيچ وجه به درد نمى خورد و از فضولات است , سوزاندن يا دور ريختن آن مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1373 :
براى تبديل به احسن , مى شود در و پنجره مسجد رافروخت ؟
جواب :
نبايد بفروشند , و بايد به مسجد ديگر بدهند , واللّه العالم .
سوال 1374 :
چـيـزى کـه قبلا به مسجد داده شده به فرض اين که احکام وقف و تمليک فرق کند اگر ندانيم که وقف مسجد شده ياتمليک , چه بايد کرد ؟
جواب :
در فرض سوال , بنابر احتياط احکام وقف ملاحظه شود , واللّه العالم .
سوال 1375 :
لـطفا فرق بين چيزهايى که به نام تمليک و يا وقف به مساجد يا جاهاى ديگر داده مى شود بفرماييد .
جواب :
اموال موقوفه در غير موارد استثنا قابل تبديل نيست , ولى اموالى که تمليک شده است با اذن حاکم شرع قابل تبديل است ,واللّه العالم .
سوال 1376 :
گـاه بـرخـى چيزها وقف مسجد يا حسينيه مى گردد که به نظر آگاهان , استفاده از آن نـارواسـت , اگـر نگه دارى شوند به تدريج از ارزش آنها مثل فرش يا جز آن , کاسته مى گردد .
از اين رو آيا فروش اينها جايز است يا نه ؟
جواب :
اموال موقوفه مادامى که قابل استفاده است در غير موارد استثناقابل تبديل نيست .
و مورد سوال از موارد استثنا محسوب نمى شود , واللّه العالم .
سوال 1377 :
زمـينى را براى مسجد اختصاص داده بودند هنوزساختمان نشده , نقشه جاده براى گذر از آن زمـيـن به ميان آمده است .
شايد بعضى هم در آن جا نماز خوانده باشند .
اکنون شوراى محل قطعه بزرگى زمين به جاى آن براى مسجدواگذارده نموده , حکم چيست ؟
جواب :
اگـر قصد مالکين اين بوده که با احداث ساختمان آن را مسجدقرار بدهند هنوز مسجد نشده و بر مـلک آنها باقى است وتصرف مذکور فى حد نفسه مانعى ندارد , ولى اگر قصدشان اين بوده که از ابتدا يا با سکو ساختن مسجد شود , تصرف مذکورجايز نيست , واللّه العالم .
سوال 1378 :
آب انـبارهايى که گذشته کاربرد داشت و اکنون نيازى به آن نيست , آيا اجازه مى فرماييد آن جا براى جوانان دار القرآن بسازند ؟
جواب :
مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1379 :
مـسـجـدهـا و تکايا همواره ظرفهايى جهت پذايرايى از مردم داشته اند , برخى از آنها مسى هـسـتند و اين روزها , اينهاکاربردى ندارند , آيا اجازه مى فرماييد آنها را به چيزهاى کارآمد در آن جاها تبديل کنيم ؟
جواب :
چـنـانـچـه آن ظرفها در آن مساجد و تکايايى که براى آن وقف شده اند قابل استفاده نيستند و در مـساجد و تکاياى ديگر هم قابل استفاده نيستند مبادله آنها با ظرفهاى قابل استفاده مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1380 :
پـيـرو پرسش پيشتر , گاهى مسجدها و تکايا چوب , در وپنجره از کار افتاده دارند , اجازه فروش آنها براى خريدن آهن وآجر , اجازه مى فرماييد ؟
جواب :
در و پـنجره مسجد قابل فروش نيست .
اگر در مساجد ديگرى قابل استفاده باشد بايد در مساجد ديـگـر صـرف کنند .
و اگر درمساجد ديگر هم مصرف نداشته باشد , فروش آن جايز نيست ,واللّه العالم .
سوال 1381 :
زمـيـنى با نخلهاى خرما , وقف امام حسين ( ع ) است , آيارفتن در آن , و کندن آنها براى دامها , مانعى دارد ؟
جواب :
اگـر ديـوار و مـانند آن ندارد , رفتن و نشستن براى استراحت مانعى ندارد , ولى چيدن علفى که قيمت دارد و مى خرند , و لو به جهت زيادى آن يا اجاره مى کنند , جايز نيست , واللّه العالم .
سوال 1382 :
آيا مى شود باغى با 30 نخل خرما که وقف امام حسين ( ع ) با باغ ديگرى با همان تعداد نخل عوض کرد ؟
جواب :
تبديل وقف جايز نيست , واللّه العالم .
سوال 1383 :
اگر انسان رساله عمليه اى را وقف مسجدى کرد بچه نمازگزاران آن مسجد از اين گونه کتابها استفاده نمى کنند آيامى تواند آن رساله عمليه را وقف کتابخانه اى نمايد ؟
جواب :
اگـر وقـف مـسـجـد شده , بايد در مسجد بماند و نمى توان آن را براى جاى ديگر وقف کرد , واللّه العالم .
سوال 1384 :
اگر وقف کننده يا گيرنده از يک مرجع , هيئت امناى مسجد از مرجع ديگرى تقليد کنند .
و ايـن دو مـرجـع هم درمسائل فوق با هم اختلاف نظر داشته باشند , آيا به نظر مرجع گيرنده و وقف کننده يا نظر مرجع مجرى کارهاى مسجد رفتارشود ؟
جواب :
امر موقوفات راجع به متولى شرعى است و در صورت نبودن متولى بايد به حاکم شرع مراجعه شود .
و هيئت امنا با اجازه حاکم شرع بايد عمل کنند , واللّه العالم .
سوال 1385 :
اگـر چـيـزهـايى مانند فرش که با پول چند نفر خريدارى شده , و نظر و نيت بعضى وقف بـوده و نظر بعض ديگر تمليک بوده .
در اين گونه موارد چه بايد کرد ؟
اين چيزها موقوفه به شمار مى آيند يا تمليک ؟
جواب :
بـايـد بـر طـبـق نـظر و اجازه کسانى که پول داده اند , عمل شود .
ودر صورت مفروض از تبديل اجتناب شود , على الاحوط , واللّه العالم .
سوال 1386 :
چـيزهايى که وقف يا تمليک شده و شرعا مجاز به فروش باشيم , آيا مى شود چيزى که نياز مسجد باشد .
خريده شود ؟
جواب :
حتى الامکان , بايد مشابه خريدارى شود , واللّه العالم .
سوال 1387 :
اگـر بـايـستى فرش خريدارى شود , لکن موکت خريدارى گردد يا به جاى فروش فرش دستباف , فرش ماشينى يا موکت خريدارى شود , آيا اشکال شرعى ندارد ؟
جواب :
نـظـيـر هـمـان فـرش فروش رفته بايد خريدارى شود , ولى اگر مبلغ وافى نبود خريد مشابه در مصرف اشکالى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1388 :
زمينى را به مسجد داده اند تا هنگام نياز حسينيه يا منزل روحانى بسازند آيا مى شود آن را فروخت و صرف مسجدنمود ؟
اگر وقف فى سبيل اللّه باشد , چطور ؟
جواب :
زمـيـن مـذکـور را فـقط در جهات تعيين شده بايد مصرف کرد .
ونمى توان فروخت .
و اگر وقف مـسـجـد شـده اسـت و جهت خاصى در استفاده از آن تعيين نشده است , مى توان از منافع اجاره آن براى مسجد استفاده کرد .
و در هر حال اگر متولى شرعى دارد ,امر آن راجع به متولى است .
و گر نه هر گونه تصرفى بايد به نظر مجتهد جامع الشرايط انجام بگيرد , واللّه العالم .
سوال 1389 :
زمـيـنهاى اصلاحات ارضى که به دست کشاورزان رسيده آاز آن جايى که زارعين , مالک منافع ملک هستند نه عين ملک آآيا مى توانند بدون اذن مالک اصلى منافع را وقف نمايند ؟
جواب :
وقف منافع صحيح نيست .
بلى , چنانچه وصيت باشد و عين راخود مالک باشد , مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1390 :
غـسـال خانه تازه اى ساخته شده .
غسال خانه ديرينه اى نيزبوده که ظروف و اسبابى دارد , مى توان از اينها در آن استفاده کرد ؟
جواب :
در فرض عموم وقف , استفاده از ظروف مذکوره اشکالى ندارد ,واللّه العالم .
سوال 1391 :
چيزهايى که در مسجد بوده , مثل قورى , ساعت و.. .
که کهنه اند .
کسى مى خواهد به جاى آن چيزهاى نو بخرد .
وچيزهاى قديمى خود را بردارد و به فقير بدهد يا به حسينيه ؟
جواب :
اگر چيزهاى قديمى وقف شده باشد و در مسجد مذکور ياحسينيه اى که ابتدا براى آن وقف شده است مورد استعمال باشد , انتقال آن به جاى ديگر جايز نيست , واللّه العالم .
سوال 1392 :
ظـرفـهـايى که در مسجد هست و وقف آن جا شده که درروزگار ما کاربردى ندارد , و از رسـم افـتـاده , در حـالـى که گذشته به کار مى امده اجازه هست آنها فروخته شود و به جاى آن ,چيزهاى مورد نياز مسجد خريده شود ؟
جواب :
تـغـيير اموالى که وقف مسجد شده است , جايز نيست , مگر آن که در همان مسجد يا مسجد ديگر هيچگونه مصرفى نداشته باشد ,در اين صورت فروخته مى شود , و با پول آن اشياء مشابه موردنياز مـسـجد را تهيه مى کنند .
و متصدى امر , متولى شرعى آنهاست و در صورت عدم متولى به حاکم شرع مراجعه شود ,واللّه العالم .
سوال 1393 :
فـرش هـايـى کـه مسجد دارد و چون اين فرش ها با هم هماهنگ نيستند و هر کدام به يک نـقـشـه اسـت , ولـى قـابـل اسـتفاده است , آيا مى توان آن گونه فرش ها را فروخت و به جاى آنها فرش هاى زيباتر خريدارى کرد ؟
جواب :
اگر وقف نشده , با اذن حاکم شرع قابل فروش و تبديل است .
واگر وقف شده قابل تغيير نيست , و لو هماهنگ نبوده باشد ,واللّه العالم .
سوال 1394 :
فرشى خراب شده , به مسجدى وقف شده شايد درهمان حال به درد ساير مساجد بخورد , آيا مى شود تبديل به احسن نمود ؟
جواب :
مـالـى کـه وقـف مـسجد شده , تبديل آن به احسن جايز نيست .
چنانچه در آن مسجد قابل انتفاع نباشد , بايد به مساجد ديگرداده شود , واللّه العالم .
سوال 1395 :
زمـيـنـى متروکه که سالهاست بى بهره مانده و معروف به زمين امام حسين ( ع ) است .
و ممکن است دستخوش سوءاستفاده واقع شود , آيا جا دارد حسينه اى ساخته شود ؟
جواب :
ساختن حسينيه در زمين مزبور با توجه با آنچه در سوال فرض شده , مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1396 :
شـخـصـى در مدرسه علميه که براى طلاب وقف شده ,مدتى سکونت مى کند و تنها نماز قـضـا مـى خواند و کار ديگرى ندارد , آيا شرعا جايز است ؟
و آيا متولى مى تواند چنين اجازه اى به او بدهد ؟
جواب :
در صـورتـى کـه وقـف بـر خصوص طلاب باشد و طلاب نياز به سکونت در مدرسه داشته باشند , متولى نمى تواند اذن بدهد ,مگر آنکه به مصلحت موقوف عليهم باشد , مثل اين که خادم که خدمت بـه طـلاب بـکـنـد مانعى ندارد .
و همچنين اگر طلاب در محل نباشد , جايز است متولى وى را اسکان دهد , واللّه العالم .
سوال 1397 :
ايا زمين موقوفه را مى توان معامله يا عوض کرد ؟
جواب :
بيع عين موقوفه به جهت تبديل به اصلح جايز نيست , واللّه العالم .
سوال 1398 :
در زمينى خانه اى ساختم و صاحب آن مى گويد : زمانى قبرستان بوده , در حالى که اثرى از قبر نديدم .
آيا گفته اوحجت است ؟
جواب :
اگر وقف بودن آن بر قبرستان مشهود نباشد , مانعى ندارد ,واللّه العالم .
سوال 1399 :
اگر چيزى که در وقف آن آمده : (( از آن طلاب و دانش اموزان و معلمين است )) چگونه است ؟
جواب :
چـنـانـچه واقف خود حد و مقدارى معين نکرده منوط به نظرمتولى مى باشد هر مقدار که صلاح ببيند , واللّه العالم .
سوال 1400 :
اذن عمومى متولى در وقف خاص , چه صورت دارد ؟
جواب :
بـر خـلاف وقف عمل کردن جايز نيست , و لکن در بعضى موارداذن عمومى بر خلاف وقف خاص نـمـى شـود , مـثـلا اين که طعامى از مال موقوف بر اهل علم تهيه شده براى اهل علم و اهل علم کـم آمدند , غذا زياد ماند که ضايع مى شود , متولى طعام را که زيادى است به فقرا يا سايرين که از آنجا عبور مى کنند بدهد و آنها رادعوت به غذا کند , مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1401 :
سـرويـس بـهـداشـتـى مدارس علميه اى که وقف عام است ,به گونه اى که براى طلبه ها مزاحمت است , چون از بزرگ وکوچک حتى ديوانه ها از آن استفاده مى کنند .
و بهداشت نيزرعايت نمى شود , آيا مى توان آن را وقف ويژه کرد ؟
جواب :
چـنـانـچـه رفت و آمد مردم مزاحمت با طلاب باشد , متولى مى توانداز رفت و آمد آنها ممانعت يا محدود نمايد , واللّه العالم .
سوال 1402 :
آيا وقف بر خيرات احتياج به اذن و اجازه از مرجع تقليدمى باشد ؟
جواب :
وقـف بـر خيرات احتياج به اجازه ندارد .
و سزاوار است کسى که مالش را وقف مى کند , اهم و اکثر خيرا را ملاحظه کند , و مال را برآن وقف نمايد , واللّه العالم .
سوال 1403 :
مـقدارى پول جمع آورى شده و از آن براى مسجد فرش خريدارى شده , چون اين فرش با فـرشـهـايى که وقف مسجداست فرق مى کند , و اگر براى اين مسجد به درد نخورد آيا به مسجد ديگر مى توان داد ؟
جواب :
فـرشـى را کـه با پول جمع آورى خريده ايد چنانچه وقف مسجدنشده باشد فروش آن و تهيه چيز ديگرى که به مصلحت مسجدباشد , مانعى ندارد .
و اگر وقف مسجد شده باشد , حکم وقف رادارد , واللّه العالم .
سوال 1404 :
زمـينى براى مسجد و خانه روحانى گرفته شد .
مسجدساخته شد , لکن منزل عالم هنوز سـاخته نشده .
فردى بدون اجازه هيئت امنا در آن زمين مغازه نانوايى برپا کرده , آيانانوايى خراب شود يا اجاره صرف مسجد گردد ؟
جواب :
چـنانچه زمين مزبور از زمينهاى موات بوده و بعد از ساختن مغازه نانوايى براى ساختن خانه عالم جـايـى مانده باشد , درصورتى که شخصى که مغازه درست کرده متعهد شود براى مسجد مبلغى بپردازد , باقى ماندن مغازه مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1405 :
مسجدى حياط وسيعى دارد , آيا مى توان بخشى از حياطرا به همسايه آن فروخت ؟
جواب :
بيع مزبور صحيح نيست , واللّه العالم .
سوال 1406 :
مـقـدارى پـول بـه مـنـظور بازسازى مسجد از کمک هاى مردم گردآورى شده است , آيا مى توان با آن کتاب مورد نياز روحانى و امام جماعت را خريدارى کرد ؟
جواب :
چنانچه پولى را که از مردم جمع اورى کرده اند براى بازسازى مسجد گرفته اند نمى توان اموال را در غـيـر ان صـرف نـمـود و اگـرمـقـدارى از ان زيـاد امـد يـا پـول را بـراى مـصـارف مـسجد گـرفـته اندمى توان کتبى را که مورد نياز است براى مسجد خريدارى نمودکه عالم مسجد در هر زمانى بتواند از ان استفاده نمايد , واللّه العالم .
سوال 1407 :
مـسـجـدى درسـت شـد , سپس بر آن شدند تا بالاى آن خانه اى که پيش بينى شده بود , بسازند , آيا روا است ؟
جواب :
نمى توانند , واللّه العالم .
سوال 1408 :
مدرسه اى براى طلاب ساکن وقف شده .
در وقفنامه آورده نشد که ديگران تصرف نکنند .
نظر واقف نيز روشن نيست .
آيا وضو و تخلى براى غير ساکنين , چه طلبه يا غيرطلبه , جايز است ؟
و اجازه مدير مدرسه اثر دارد ؟
جواب :
غـيـر ساکنين نمى توانند وضو بگيرند و از دستشويى استفاده کنند , مگر اين که عموم وقف احراز شـود , و اجـازه مدير مدرسه اثرى ندارد .
اگر متولى شرعى وقف اجازه داد , استفاده کردن مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1409 :
مسجد و حسينيه اى کنار هم مى باشند مقدارى وسايل قديمى به طور مشترک در هم بوده که اينک کارايى ندارند .
آيامى شود صرف مسجد يا حسينيه ديگرى نمود ؟
جواب :
اگـر در مـسـجـد و حـسينيه ديگر قابل استفاده نباشد , آنها رابفروشند و پول آن را در مسجد و حسينيه و وضوخانه صرف نمايند , واللّه العالم .
سوال 1410 :
فـردى بـه عـلت نافرمانى فرزندانش , و روگردانى از آنان ,خانه مسکونى خويش را بدون اجـراى صيغه و رضايت قلبى ,وقف نموده .
سپس محضرى نمود و توليت آن را مادام العمربه خود اختصاص داد .
بعد از مدتى پشيمان گشته و به مدت ده سال هم به مقتضاى وقف رفتار هم نکرده .
اکنون او مرده ,آيا وارثان مى توانند آن خانه را بين خود تقسيم کنند ؟
جواب :
وقف صحيح است , و قابل برگشت نيست .
و بر طبق وقف متولى شرعى عمل کند , واللّه العالم .
سوال 1411 :
حـسـينيه تازه اى که ساخته شد , حسينيه قديمى تقريبابى بهره مانده است , مگر تنها روز عاشورا .
آيا مى توان آن جا رابه کتابخانه تبديل کرد ؟
جواب :
گذاشتن کتاب در حسينيه و استفاده از کتابها به نحوى که باعزادارى در حسينيه منافات نداشته باشد , مانعى ندارد , ولى تبديل آن به کتابخانه جايز نيست .
بايد به عنوان حسينيه باقى بماند , واللّه العالم .
سوال 1412 :
فرد خيرى يک باب مسجد و مدرسه علميه ساخته ,سپس درآمد املاک و مستغلا ت ديگر خـود را بـراى تعميرمسجد و شهريه طلاب همان مدرسه وقف نموده نيز افزوده درصورت از بين رفتن مسجد و مدرسه , درآمد موقوفات راصرف فقراى شهر نمايند .
اکنون مسجد و مدرسه خراب شـده است .
فردى ديگر در همان جا مسجدى ساخته و بالاى آن رابه حجره طلاب اختصاص داده است .
در حال حاضر , آياموقوفات صرف مسجد و مدرسه جديد شود يا صرف فقراى شهر ؟
جواب :
در فرض مذکور موقوفات صرف فقراى شهر مى شود , واللّه العالم .
سوال 1413 :
زمينى به طور کلى وقف شده و شامل مسجد , مدرسه ,مقبره جز آن مى شود .
و توليت آن را بـه دسـت عـلـمـاى آن منطقه قرار داده اند , آيا مى شود در آن فقط مسجد ساخت ؟
آيامى شود توليت آن را به عالمى از منطقه ديگر سپرد ؟
جواب :
چنانچه مورد وقف براى مطلق امور اسلامى , مثل مسجد ومدرسه و غيره است , جايز است مسجد بـنا کنند .
چنانچه براى خصوص علماى منطقه خاص توليت قرار داده شده , توليت براى غير آنان ثابت نيست , ولى مى توانند از غير منطقه براى خود وکيل قرار دهند , واللّه العالم .
سوال 1414 :
زمين وقفى که جزء خيابان شود , آيا عبور و مرور افراد ازآن جا جايز است ؟
جواب :
در صورتى که زمين مزبور را بخرند و جزو خيابان قرار بدهند ,مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1415 :
زمـيـنـى وقف شده , عوايد آن صرف عزادارى سيد الشهدا( ع ) شود اکنون که در خيابان قرار گرفته است , آيا جايز است آن را جزو خيابان قرار دهند , در چه صورت ؟
جواب :
در فـرض مـزبـور , جايز است زمين مزبور را فروخته و با پول آن زمينى در محل ديگرى بخرند که وقف سيد الشهدا ـ عليه السلام ـ باشد , واللّه العالم .
سوال 1416 :
مصالحه با متولى وقف بر قيمت , در اشياء مثلى , ماننداتلاف شيشه وقف چه صورت دارد ؟
جواب :
مـانـعـى نـدارد .
و لکن شى ء مزبور بايد از اجزاى مسجد نباشد ,مانند شيشه پنجره مسجد , چون اتلاف اجزاى آن ضمان ندارد .
و لو اتلاف عمدى آن حرام است , واللّه العالم .
سوال 1417 :
ساختن مسجد در زمين موقوفه بر فرقه متصوفه , چه صورت دارد ؟
جواب :
چنانچه زمين وقف شده که صومعه با خانقاه درست کنند يامقاطع آن را صرف در صومعه و خانقاه کنند , مسجد ساختن درآن زمين براى مسلمانها , مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1418 :
ايا مى تواند بدون حضور در مجلس عزاى مسجد فقط ازغذاى ان استفاده نمود ؟
جواب :
اگر وقف گرديده براى عزاداران , کسى که در عزا حاضر نبوده ,نمى تواند از آن غذا بخورد .
ولى اگر وقف شده باشد که درمجلس عزا شام بدهند , خوردن آن مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1419 :
آيا سنگهاى قبرستان را براى احداث غسال خانه مى شودبرداشت ؟
جواب :
بـرداشـتـن سـنـگ هـاى قـبر جايز نيست , مگر اين که سنگهاى قبر رااز قبرستان بيرون بريزند و صـاحـبـان آن مـعـلـوم نـباشد يا از آن اعراض کرده باشند که در اين صورت مى توانند بردارند , و لکن اگر اعراض معلوم نباشد , بايد از حاکم شرع اجازه بگيرند , واللّه العالم .
سوال 1420 :
حسينيه اى ساخته شده اما قصد وقف نشده آيا مى توانندمصالح آن را در جاى ديگرى براى ساختن حسينيه انتقال دهد ؟
جواب :
چـنـانـچه ساختمانى را که ساخته , از ملک خود خارج کرده باشد ,نمى تواند در آن تصرف کند .
و اگـر از مـلـک خـود خـارج نـکـرده ,بـلـکـه در مـلک خود باقى گذاشته و فقط براى عزادارى مورداستفاده قرار مى گيرد , تصرف در آن مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1421 :
آيا در زمين قبرستان مى شود مسجد درست کرد ؟
جواب :
چـنانچه قبرستان , موقوفه نباشد و مستلزم نبش قبر نيزنباشد , احداث مسجد مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1422 :
صاحب مال هنگام خواندن صيغه وقف , شرط مى کند که اين مال تا به مدت و مبلغ معينى در اجاره شخص خاصى باشد .
پس از پايان آن به نظر متولى اجاره داده شود , آيا چنين وقف صحيح است ؟
جواب :
اگر عين را مسلوب المنفعة وقف کند , وقف درست است , و ذکرشرط مزبور لزومى ندارد .
و اگر هنگام وقف شرط کند که عين به فلانى اجاره و مال الاجاره بر موقوف عليه صرف شود , بعيدنيست که چنين شرطى درست باشد , اگر چه خالى از تاءمل نيست , واللّه العالم .
سوال 1423 :
ملکى را وقف مدرسه علميه مى کنند که اساتيد و طلاب در آن سکونت داشته باشند .
اگر احتياج نباشد , اجاره بدهندو پولش را صرف حوزه علميه نمايند , آيا چنين وقف درست است ؟
جواب :
وقف مزبور درست است , واللّه العالم .
سوال 1424 :
وقف نهرها و رودخانه ها و چشمه هاى طبيعى درست است ؟
جواب :
وقف مباحات درست نيست , واللّه العالم .
سوال 1425 :
عـيـن موقوفه به جهت طرو مسوغات شرعيه فروش رفته وپول آن براى خريد رقبه ديگر کافى نيست , آيا مى توان با آن سهام شرکتهاى سهامى را خريد و وقف نمود ؟
جواب :
بـايد با آن پول عين ديگرى را ـ و لو از جنس ديگر باشد آخريدارى و وقف نمود .
و در صورت عدم امکان , بايد وجه مزبوررا در همان جهت وقف صرف کرد , واللّه العالم .
سوال 1426 :
آيا وقف بر کافر ذمى صحيح است ؟
جواب :
وقف در جهات محلله مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1427 :
وضو گرفتن در حوضى که نمى دانيم وقف عموم است ياخير چگونه است ؟
جواب :
مادامى که احراز نکرده وقف براى عام است نمى تواند از آن حوض وضو بگيرد بلى اگر سيره بر اين جـارى شـده کـه افرادخارجى هم از آن وضو مى گيرند وضو گرفتن از آن آب مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1428 :
فرشهاى موقوفه را که کهنه شده اند مى تواند فروخت ولوازم ديگر مسجد را خريد ؟
جواب :
اگـر احراز شود که فرش ها وقف است نمى توان آنها را فروخت ياتبديل به غير کرد مگر اينکه ديگر قـابل استفاده نباشد و لو درمساجد ديگر , که در اين فرض , فروش يا تبديل آنها مانعى ندارد ,واللّه العالم .
سوال 1429 :
محله ايست که در سابق داراى چند دستشوئى و توالت بوده بنام حوضخانه در حدود پنجاه سـال اسـت که به کلى متروکه است در نزديکى اين محل دو مسجد وجود دارد که هرکدام داراى چند دستشوئى و توالت مجهز و داير مى باشد بااين وجود ديگر نيازى به توالت نيست چون سابق بر اين محل حوضخانه گود بوده تا بتوان از آب قنات يا چشمه به آن آب رساند ولى الان با وضع فعلى آن آبـهـا قـطع شده و از آب لوله کشى استفاده مى شود و آن دو مسجد هم مجهز به آب لوله کشى مـى بـاشد اخيرا نيز با احداث خيابان مقدارى از آن حوضخانه در خيابان واقع شده و در حدود 48 مـتـر آن بـاقى مانده است چون اين محل در کنار خيابان است و محل هم احتياج به درمانگاه دارد جايز است شخصى که اين محل را ازاوقاف اخذ کرده درمانگاهى که عام المنفعه باشد بنانمايد .
جواب :
در فرض مزبور اگر درمانگاهى بسازند که عام المنفعه باشد به نحوى که به خاطر وقف بودن محل به مراجعه کنندگان تخفيف داده شود , و وقفيت آن زمين هم حفظ شود مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1430 :
چـيـزى را بـر اعلم علماى بلد يا امام جماعت مسجد وقف کرده , در حالى که خود اعلم يا امام جماعت است , آيامى تواند از آن بهره ببرد ؟
جواب :
وقـف بـر نـفـس صـحـيح نيست .
و چنانچه آن را وقف بر عنوان کرده و موقوف عليه بر واقف نيز منطبق شود بعيد نيست بتواند از منافع وقف استفاده کند , واللّه العالم .
سوال 1431 :
مـنـزلى را وقف مسجدى کرده به شرط اين که تا خود زنده است در اين زندگى کند , آيا صحيح است ؟
جواب :
در صـورتى که منزل را حين الوقف ـ با استثناى منافع مادام العمر برخود ـ وقف کرده است مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1432 :
در کـنار مسجد مخروبه اى , جاده مالرو است و لازم است ماشين رو شود , مردم نيز راضى هستند به جاى آن زمين به مسجد بدهند , دادن زمين مسجد به جاده درست است ؟
جواب :
مسجد را نمى شود ضميمه جاده کرد , واللّه العالم .
سوال 1433 :
هيئت امناى مسجد براى بازسازى و ساير تصرفات ,مى تواند بدون اجازه متولى اقدام کند ؟
جواب :
در امـور مـتـعـلق به موافق و موقوفات مسجد هيئت امنا و غيره ,نمى توانند بدون اذن و زير نظر متولى تصرف نمايند , ولى تصرفاتى از قبيل تعمير مسجد و انداختن فرش در مسجدمانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1434 :
مسجدى را وقف کرده که امام جماعتش هاشمى باشد ,آيا اين شرط رواست ؟
جواب :
رعايت شرط مذکور , لازم نيست , واللّه العالم .
سوال 1435 :
در وقف نامه آمده سالى دو روز روضه خوانى شود , آياشب را هم شامل مى شود ؟
جواب :
چنانچه در آن محل روضه خوانى در شب نيز متعارف باشد ,مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1436 :
زمـينى وقف مسجد شد و با کمک ديگران مسجد برپاگرديد , تا کنون در آن نماز خوانده نشده , آيا حکم مسجد رادارد ؟
جواب :
حکم مسجد را دارد , واللّه العالم .
سوال 1437 :
فردى چيزى را وقف کرده و توليت آن را تا خود زنده است براى خود , و پس از خود , براى فـرزنـدان پسر ارشد نسل خويش قرار داده .
آيا توليت بعد از مردن فرزندان پسر ارشدبى واسطه به فرزند او مى رسد يا به عموى آنها ؟
جواب :
تـولـيـت آن در هر طبقه , بعد از فوت خود واقف با ولد ارشد ازذکور است .
و به غير او به عموها و ديگران نمى رسد , واللّه العالم .
سوال 1438 :
خانه اى براى آموزش قرآن بود .
اينک از کار افتاده , آيامى شود مکانش را با زمين , دکان يا سـاخـتـمـانـى ديگر عوض کرد که از آن استفاده بهتر شود ؟
در صورت عوض کردن خانه قرآن از موقوفه بودن مى افتد ؟
جواب :
فـروش خـانـه مـوقوفه جايز نيست , بلکه آن را اگر ممکن شودتبرعا تعمير , و گر نه بعض آن را اجاره دهند , و بعضى ديگر رابا عوايد حاصله تعمير کنند و اگر آن هم ممکن نشد ,مى فروشند .
با پول آن جاى ديگر براى تدريس قرآن تهيه مى کنند , و وقف مى نمايند .
و اگر آن هم ممکن نشد , بـا پـول حـاصـل از فروش , و کافى را بخرند و وقف بر تدريس قرآن نمايند که عوايد حاصله صرف تدريس قرآن شود , واللّه العالم .
سوال 1439 :
در حـياط مسجد قديمى , حدود سى سال پيش چندکودک را دفن نموده اند .
گروهى از مردم خير بر آنند تا در آن حسينيه اى بسازند و مسجد را هم بازسازى کنند , آيا اجازه مى فرماييد ؟
جواب :
در صـورتى که زمين مذکور از نظر موقوفه بودن مشکوک باشد ,ساختن حسينيه و توسعه مسجد به طورى که موجب نبش قبرنباشد , مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1440 :
حـيـاطى کـه مـال مـسـجـد است , ولى وقف نشده با اجازه متولى خاص , عالمى را دفن نموده اند , اين عمل چه حکمى دارد ؟
جواب :
صـيـغـه لـفظى براى تحقق وقف لازم نيست .
و وقف به طورمعاطات نيز نافذ است .
و همين که حـيـاط مـسـجـد را بـراى مسجدقرار داده اند , وقف براى مسجد است , گر چه احکام مسجد بر آن مـترتب نيست , ولى دفن در حياط مسجد , با جهت وقف منافات دارد .
بلى , اگر ميتى را دفن کـردند و اخراج آن از جهت تلاشى بدن و مانند آن موجب هتک مؤمن باشد , اخراج واجب نيست , بلکه دربعضى موارد , جايز نيست , واللّه العالم .
سوال 1441 :
تـعـداد زيـادى قـرآن وقـف حـسـينيه شده به علت زيادى ,همه آنها تلاوت نمى شود , آيا مى شود براى حسينيه هاى ديگروقف نمود ؟
جواب :
در صورتى که نياز به آنها نباشد مى توان در حسينيه هاى ديگراز انها استفاده نمود , واللّه العالم .
سوال 1442 :
اگر مکانى مشکوک باشد که موقوفه هست يا نه , مى شودنماز خواند ؟
جواب :
در صورت شک در موقوفه بودن نماز خواندن , مانعى ندارد ,واللّه العالم .
سوال 1443 :
زمين حمام خرابه اى اهدايى است , آيا مى شود در اين زمين به جاى حمام مجتمع فرهنگى احداث نمود ؟
جواب :
در صورت وقف بودن حمام مذکور چنانچه ممکن است و لو درآينده محل حاجت استحمام اهالى قـرار بـگـيـرد , و بـايـد بـراى حـمـام عـمومى ابقا شود .
و اگر ممکن نيست , و يا وقف بودن آن احرازنگرديده براى امور مباحه مى توان محل عام المنفعه قرار داد ,واللّه العالم .
سوال 1444 :
بـعـرض مـى رسـانـد : حسينيه اى است قديمى که در حال حاضر جهت برگزارى مراسم مذهبى نياز به توسعه و تجديدبناء دارد ( زمينى هم براى اين منظور آماده گرديده ) در يک سمت آن خانه ها است که راه عبور آنها از حسينيه است .
اجازه مى فرماييد که در طرح توسعه آن کوچه اى براى عبور همگان اززمين حسينيه جدا و ساختمان حسينيه مستقل و مجزا و بدون شريک باشد ؟
جواب :
زمين حسينيه را نمى شود کوچه قرار داد مگر اينکه از اول راه عبور خانه هاى مسکونى از اين طريق بـاشد که در اين صورت به مقدار نيازى که قبلا داشتند مى شود کوچه درست کرد و اگرنه زمين جديد کوچه درست کردن به مقدار متعارف مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1445 :
وقـف نـامه مدرسه دينى گم شد و عالمى با اذن مجتهدجامع الشرايط بازسازى آن را به گردن گرفته آيا ديگرى بى اجازه مى تواند دخالت نمايد ؟
جواب :
در صورتى اذن شخص مزبور لازم است که بعد از ساختن مدرسه از طرف مجتهد به عنوان متولى مـدرسـه تعيين شده باشد .
و در غير اين صورت براى تصرف در مدرسه , بايد به مجتهد يا وکيل او مراجه کنند , واللّه العالم .
سوال 1446 :
انـجمنى زمينى را خريدارى کرده اند .
به علت زياد بودن زمين , قرار بود در قسمتى از آن مـسـجـد بنا کنند .
هنوز صيغه وقف مسجد اجرا نشده و هيچ کارى هم از لحاظ بنا صورت نگرفته اسـت .
منتهى گروهى به قصد مسجد بودن , در آن مکان نماز خوانده اند , آيا همين مقدار کفايت مى کند .
اگرکفايت نمى کند , مى شود زمين مزبور را فروخت و در جايى ديگرى مسجد بنا نمود ؟
جواب :
چنانچه افراد انجمن زمين را به پول خود خريده اند يا از آنهايى که پول داده اند وکالت گرفتند در تهيه زمين و وقف کردن مسجد ,و بعضى از افراد انجمن با اجازه بقيه , در قسمتى از زمين به قصد مسجد شدن نماز بخوانند , آن قسمت مسجد شده .
و در غيراين صورت وقف صورت نگرفته و در صـورتـى کـه بـه پـول ديـگـران خريده اند اگر آنهايى که پول داده اند راضى باشند , افرادانجمن مـى تـوانند از حاکم شرع اجازه بگيرند و به جاى زمين اول مسجد را در زمين ديگر بنا کنند .
و الا بايد با اجازه حاکم شرع همان زمين اول را مسجد کنند , واللّه العالم .
سوال 1447 :
زمينى وقف مسجد شده و منافع آن به اين صورت تقسيم شده : 50% مال امام جماعت , و 30% خـادم , و 20% در تعميرمسجد و خانه امام جماعت .
و متولى را نيز معين کرده , آيامتولى حق دارد چيزى به عنوان حق التوليه بردارد , پس بقيه رابه شکل تعيين شده تقسيم کند ؟
جواب :
اگـر زندگيش از غير مال الوقف اداره نشود , مى تواند به مقدارضرورت ـ که نبايد بر اجرة المثل افزون شود ـ از منافع وقف برداشت کند , واللّه العالم .
سوال 1448 :
آيا نذر بر چيزى و مکانى , حکم وقف دارد ؟
جواب :
نـذر تـابـع قـصد نذر کننده است , لذا اگر قصد وى اين بوده که فرش در مسجد پهن شود و اهل مسجد استفاده کنند , در اين صورت فرش مزبور بعد از تحويل از موقوفات است , واللّه العالم .
سوال 1449 :
زمينى وقف مسجد مى باشد تا منافع آن اعم از درخت وغيره صرف مسجد شود , لکن خود مـسـجـد بـراى بازسازى نيازمبرم به پول دارد , آيا مى شود زمين مزبور را فروخت و صرف مسجد نمود ؟
جواب :
فروش آن جايز نيست , ولى مى توانند زمين را به مدت طولانى اجاره بدهند , و اجرت آن را صرف در مسجد نمايند , واللّه العالم .
سوال 1450 :
بـعـضـى از مـوقوفات مانند آب انبار و غيره از کار افتاده اند وبى بهره اند , آيا مى توان از آن مکان استفاده ديگرى کرد ؟
جواب :
در مصارف عام المنفعة , مثل کتابخانه , حسينيه , درمانگاه ازآنها استفاده کنند , واللّه العالم .
سوال 1451 :
زمينى است که سندى دال بر وقف ندارد .
شخصى بعد ازانقلاب آن را تصرف کرده و احيا نموده , آيا شرعا جايز است آن را تصرف کند ؟
جواب :
چنانچه معروف به وقف باشد , حکم وقف را دارد .
و بايد از حاکم شرع جامع الشرايط اجاره کند .
و اگـر معروف به وقف نباشد ,چنانچه سابقه احيا داشته , مجهول المالک است و امر آن نيزراجع به حاکم شرع است .
و اگر سابقه احيا نداشته , مى تواندتملک کند , واللّه العالم .
سوال 1452 :
حـمام وقفى جنب مسجد قرار گرفته و به علت استفاده نکردن از کار افتاده , مى توان آن را به مسجد ملحق نمود ؟
جواب :
حـمـام احکام مسجد را پيدا نمى کند , هرچند به آن ملحق شود .
واگر خود حمام در معرض اين اسـت کـه در آيـنده , و لو به واسطه ورود مسافرين و عابرين , مورد حاجت شود , ملحق کردن آن به مسجد جايز نيست , واللّه العالم .
سوال 1453 :
نـصـف قـبـرستان وقف و نصف ديگر آن متروکه , و وقفش ثابت نيست , آيا مى شود در آن بخشى که شک هست ,مدرسه بنا کرد ؟
جواب :
در صورتى که در آن قسمت ميتى دفن نشده باشد که احداث بنادر آن مستلزم نبش قبر او باشد , و لـو بـه جـهت اين که استخوانهاى ميت هنوز باقى است , و احتمال موات بودن آن زمين هم داده شود , درست کردن مدرسه در آن مانعى ندارد ,واللّه العالم .
سوال 1454 :
مقبره اى معروف به پير غيب که مدفن او شناخته نشده درمحل هست , آيا مى شود در آن بنايى ساخت ؟
جواب :
اگـر بـنا منفعت عامه داشته باشد , مانند اين که مسافران در آن استراحت , يا نزول کنند , مانعى ندارد , واللّه العالم .
سوال 1455 :
مـسـجـدى داراى چـنـديـن مـغازه و درآمد قابل توجه است ,اگر دستمزد کارگرى را نپردازند , نماز خواندن در آن مسجدغصبى مى شود ؟
جواب :
نـمـاز جـمـاعـت و انجام مراسم هاى مذهبى در مسجد فوق اشکالى ندارد .
ولى کسانى که متعهد شـده انـد , بـدهـى را بـايـد بـپـردازنـد .
وچـنانچه پس از مدتى اعلام کنند از اين پس مخازج را متعهدنيستم , از آن زمان به بعد مخارجى اگر انجام بگيرد ضامن آن نخواهند بود , واللّه العالم .
سوال 1456 :
زمـيـنـى براى حسينيه وقف شده که بانى ساخت ندارد .
آياجا دارد بخشى از آن فروخته شـود و هـزيـنه ساختمان فراهم شود ؟
يا همه زمين فروخته و هزينه ساختمان حسينيه ديگر رابه دست آورد ؟
جواب :
چنانچه زمين مزبور وقف حسينيه بود , و اگر مترقب نباشدکسى بانى شود براى ساختن حسينيه در آن زمـيـن , و نـيـز نـتـوان در آن جا حسينيه درست کرد ـ و لو به اين که بعضى از آن زمين را بـفـروشـند و با پول آن بقيه حسينيه درست کنند ـ مى توانندآن زمين را بفروشند و با پول آن در جاى ديگر حسينيه درست کنند يا در بناى حسينيه ديگر صرف کنند , واللّه العالم .
سوال 1457 :
مـتولى موقوفه اى مثل مسجد , مدرسه و حمام تا چه حدى مى تواند قوانين و شرايط وضع کند , مثلا استماع راديورا در حجرات ممنوع سازد , يا وارد شدن با لنگ در حمام راشرط بداند ؟
جواب :
اگـر مـتـولـى شرعى باشد , چيزهايى را که واقف با او شرط کرده بايد مراعات کند , و اگر واقف شرط نکرده مصلحت وقف رارعايت مى کند , واللّه العالم .
سوال 1458 :
قـرآنـهاى مسجدى کهنه که متروک شده , براى جلوگيرى ازهتک حرمت آنها , به خانه برده شود , چه صورت دارد ؟
جواب :
اگر محرز باشد که وقف است , بايد به مسجد ديگر برند , بلکه اگروقف بودن آنها محرز نشود , باز بنابر احتياط به مسجد ديگربرده شود , واللّه العالم .
سوال 1459 :
آب انبار از کار افتاده بى استفاده کنار مسجد , به مسجدملحق شود , چه صورتى دارد ؟
جواب :
چـنـانـچـه اب انبار موقوفه از کار افتاده و قابل استفاده , و لو براى بعد نباشد , تصرف در آن براى تـوسـعـه مـسـجـد مـانـعى ندارد , لکن بر مقدار توسعه يافته که قبلا آب انبار بود , احکام مسجد بارنمى شود , واللّه العالم .
سوال 1460 :
زمين کشاورزى وقف شده تا منافع آن در خيرات مصرف شود از هنگام مرگ وقف کننده , فـرزندش متولى آن بود .
چون احياى آن هزينه هنگفتى نياز دارد , و او ندارد , زمين بى بهره مانده است .
چه طور است زمين فروخته شود و صرف مسجدو مدرسه و بيمارستان گردد ؟
جواب :
اگـر ممکن است که بعضى آن را فروخته و صرف تعمير و آبادى بقيه نمايند , چنين کنند .
و اگر ممکن نيست يا مفيد نيست وخراب شده و در حال نابودى است و اميدى به آينده نيست ,مى توان فروخت و به مصرف همان جهتى که براى آن وقف شده برسانند , واللّه العالم .
سوال 1461 :
شـخـصى ملک موقوفه امام ( ع ) را از اوقاف به مدت ده سال اجاره کرده و با اجازه ماءمور اوقـاف چاهى را جهت آبيارى باغها حفر کرده و به باغداران اطراف مى فروشد .
و آبها را به نفع خود قرار مى دهد , آيا اين کار جايز است ؟
جواب :
چـنـانـچه از متولى شرعى , باغ را اجاره کرده و اجازه استتفاده ازچاه را گرفته يا به طور مطلق اجـاره کـرده , چـاه تـابـع بـاغ اسـت و تامدتى که در اجاره اش باقى است , مى تواند از منافع چاه استفاده کند , واللّه العالم .