نحوه محاسبه زکات

نحوه محاسبه زکات

کسر وجه اجاره ى ملک

سوال 1774 :

شخصى ملکى را به مبلغى اجاره نموده است. آيا وجه اجاره را موقع پرداخت زکات کسر نمايد؟

جواب :

کسر مى شود.

هزينه ى ميراب

سوال 1775 :

آيا گندم يا جو يا پولى که به ميراب داده مى شود از مؤونه است و کسر مى شود؟ و آيا فرقى مابين گندم و جو با پول ـ در فرض سوال ـ در رابطه با نصاب مى باشد؟

جواب :

بله، از مؤونه است و فرق نمى کند.

کم کردن مخارج خرمن کوبى

سوال 1776 :

گندم را چيده و در خرمن جمع نموده ايم، آيا مى توان مخارج کارگرانى که مزد گرفته اند، از گندم کسر نماييم و بعد زکات بدهيم؟

جواب :

مؤونه لازمه که مشترک بين مال مالک و فقرا است، پيش از نصاب ملاحظه و اخراج مى شود.

بذر جزو مؤونه است

سوال 1777 :

بذرى که براى زراعت پاشيده مى شود، آيا جزو مخارج است؟

جواب :

به حسب ظاهر جزو مؤونه است.

کسر مخارج شخم، بذر، لباس، تراکتور و ساير وسايل کشاورزى

سوال 1778 :

مخارجى را که براى گندم، جو و انگور کرده است، مانند: شخم، تخم و... و لباسى که به واسطه ى زراعت کهنه شده است، حتى خريد تراکتور و وسايل کشاورزى ديگر، حتى مخارج مقدماتى آن ها را، آيا مى توان از حاصل کسر نمود؟

جواب :

در مورد شخم و تخم و امثال آن از مؤونه هاى مورد نياز در هر سال از حاصل اخراج مى شود، و هم چنين مخارجى که در آن سال به آن ها نياز است، هر چند براى سال هاى بعد هم مى ماند ـ مثل بناى ديوار بستان و اجراى نهر ـ که از حاصل سال اوّل کم مى شود نه اين که بر سال ها توزيع شود و اما در مورد تراکتور و امثال آن ـ از چيزهايى که احتياج زراعت مى تواند با استيجار آن ها هم برطرف شود ـ پس پول خريد آن ها از مؤنه ى همان سال نيست؛ مگر به مقدار اجرت يک سال و هم چنين است سال هاى بعد.

کسر مؤونه ى خريد چاه و آب چاه

سوال 1779 :

آيا خريد چاه يا آب چاه از مؤونه زراعت است و کسر مى شود؟

جواب :

ظاهرا کسر م ى شود.

معيار قيمت بذر

سوال 1780 :

معيار قيمت بذرى که از حاصل، کم مى شود چه زمانى است؟

جواب :

ظاهرا قيمت همان وقتى که آن را کاشته است.

زکات زمين مشروب به آب چاه عميق

سوال 1781 :

زکات محصول زراعتى که به وسيله چاه عميق موتورى آبيارى شده است، را چگونه بايد محاسبه نمود؟

جواب :

همانند آن هايى که با وسايل آبيارى مى کنند.

عدم فرق نصاب در آب قنات و چاه

سوال 1782 :

آيا نصاب زمينى که با آب قنات مشروب مى شود با زمينى که با آب چاه و موتور مشروب مى شود فرق دارد؟

جواب :

در نصاب فرق ندارند.

نحوه احتساب نصاب در زراعت چند شريک

سوال 1783 :

املاک زن و مادر در دست شوهر و فرزند است و آن ها با املاک خودشان مخلوط کرده و زراعت مى کنند، در حالى که زن يا مادر، دخالتى در املاک خود ندارند. آيا غلّه هر کدام بايد به حدّ نصاب برسد يا مجموع زراعت روى هم حساب مى شود؟

جواب :

بايد آن چه از ابتدا در ملک هر يک هست و به تنهايى به قدر نصاب هست، زکات آن را پرداخت نمايد، به خلاف آن که براى خود بکارد و در پايان به عنوان اجرت بر وجه صحيح به آن ها غله بدهد که در سهم آن ها زکات نيست.

نصاب زمين مشترک

سوال 1784 :

زمين هاى زراعى همسر در دست شوهر است که آن ها را همه ساله با زمين هاى خود کشت مى کند. آيا غلّه ى هر کدام بايد جداگانه به حدّ نصاب برسد يا مجموع زراعت ملاک نصاب است؟

جواب :

اگر براى همسر کشت مى کند و از ابتدا بخشى از غلّه ملک همسر است، در صورتى متعلّق زکات است که جداگانه به حدّ نصاب برسد و اگر براى خود کشت مى کند، بعد از کسر مخارج، مجموع زراعت خود را ملاحظه مى کند.

مقدار زکات و حد نصاب گندم آبى

سوال 1785 :

مقدار زکات گندم آبى و حدّ نصاب آن را بيان فرماييد؟

جواب :

نصاب آن حدود «288 من تبريز» است که آن را 847 کيلوگرم يا «194/849 کيلوگرم» به حساب دقيق تر برآورد کرده اند؛ ولى رعايت «847 کيلوگرم» موافق احتياط است و مقدار زکات آن ـ در صورت آبيارى با دست ـ «بيس يک» است.

فرق خريدن چاه با خريدن آب چاه در محاسبه ى مخارج

سوال 1786 :

آيا براى آبيارى مزرعه، خريدن آب چاه با خريدن خود چاه از نظر محاسبه در مخارج و کسر کردن از مال زکوى، فرق دارند؟

جواب :

خير، فرق ندارد.

حد نصاب محصولى که آب آن از طريق سدّ و کانال هاى دولتى تأمين مى شود

سوال 1787 :

اگر آب کشاورزى از طريق سدّ و کانال هايى تأمين شود که دولت در قبال آن ها وجه ى از زارعين مى گيرد، زکات آن 101 است يا201؟

جواب :

عشر (101) است، هر چند پول آب به عنوان مؤنه کم مى شود.

آبيارى از رودخانه اى که خرج آن با آبيارى توسط موتور برابر است

سوال 1788 :

جهت آبيارى از آب رودخانه، مبالغى از کشاورزان به عنوان ميرابى و لايروبى دريافت مى شود که قيمت اين آب با آبيارى با موتور مساوى مى شود. يعنى براى کشاورز از جهت هزينه فرق نمى کند که از رودخانه استفاده کند يا از موتور. حال سوال اين است که زکات گندم و جو آبيارى شده از اين رودخانه 101 است يا 201؟ يا اين که بايد هزينه ى آبيارى با رودخانه را از مخارج حساب کرد و اين زکات را يک دهم حساب نمود؟

جواب :

زکات آن 101 (عشر) است که مخارج مذکور به عنوان مؤنه کم مى شود.

محاسبه ى استهلاک تراکتور، موتور آب و ماشين سوارى از هزينه ها

سوال 1789 :

آيا استهلاک تراکتور، موتور آب و ماشين سوارى که در امر زراعت مورد استفاده قرار گرفته اند، جزو مخارج مى باشند و کسر مى گردند يا خير؟

جواب :

هر چه براى آن استهلاک هزينه کرده يا به سبب آن تفاوت قيمت حاصل شده، به نحوى که موجب صدق عرفى مؤنه است، کسر مى شود.

کم کردن مخارج تعمير وسايل کشاورزى (تراکتور)

سوال 1790 :

کشاورزى تراکتورى دارد که خراب شده است. مبلغ دويست هزار تومان خرج تعمير آن مى کند، آيا اين مبلغ را مى تواند از گندم ها کسر کند يا خير؟

جواب :

هر مقدار از آن که زيادتر از کرايه کردن تراکتور است، براى سال هاى بعد قرار دهد.

کم کردن مال الاجاره زمينى که علاوه بر گندم، ساير محصولات نيز توليد کرده است

سوال 1791 :

شخصى ملکى را اجاره کرده و در آن علاوه بر گندم، ساير محصولات را نيز به عمل آورده است. آيا مى تواند تمام مال الاجاره را از زکات گندم کسر کند؟

جواب :

خرج هايى که تنها براى يکى از آن ها کرده، فقط از همان کسر مى شود، ولى اگر براى هر دو مخارجى کرده، بايد به هر دو قسمت نمايد، مثلاً اگر هر دو به يک اندازه بوده، مى تواند نصف مخارج را از جنسى که زکات دارد کم کند.

کمتر از حد نصاب بودن گندم ها پس از کسر هزينه ها

سوال 1792 :

اگر گندم به دست آمده به حد نصاب برسد؛ ولى پس از کم کردن هزينه ها، کمتر از حد نصاب شود، باز هم متعلق زکات است يا معاف مى گردد؟

جواب :

بنابر اظهر، زکات واجب نيست.

تأمين هزينه ها از طريق فروش کاه

سوال 1793 :

اگر از طريق فروش کاه، هزينه هاى توليد گندم تأمين شود؛ آيا در اين صورت نيز مى توان هزينه ها را از خود گندم کسر نمود؟

جواب :

با زياد بودن و استقلال کاه، هزينه ها بر آن دو توزيع مى شود.

تأمين هزينه هاى مال زکوى از درآمدهاى جنبى آن

سوال 1794 :

اگر از محل درآمدهاى جنبى متعلّقات زکات، هزينه ى آن ها تأمين شود، (مثلاً از طريق فروش کاه، گندم يا کود و...) آيا باز هم مجازيم هزينه ها را از خود عين مال زکوى کم کنيم يا خير؟

جواب :

با فرض زياد بودن و استقلال در مثل کاه، هزينه ها بر زکوى و غير آن توزيع مى شود.

کم تر شدن تعداد گوسفندان از حد نصاب، قبل از محاسبه و پرداخت زکات

سوال 1795 :

شخصى، تعدادى گوسفند داشته که از حد نصاب بالاتر بوده است. اما تعداد دقيق آن ها را نمى دانست. قبل از اين که شروع به محاسبه و پرداخت زکات نمايد، در اثر بيمارى و حمله ى حيوانات وحشى تعداد زيادى از گوسفندان از بين مى روند به نحوى که گوسفندان باقيمانده از حد نصاب کمتر مى شود. تکليف اين فرد نسبت به پرداخت و محاسبه ى زکات چيست؟

جواب :

اگر يک سال زکاتى يعنى ورود در ماه دوازدهم از نصاب بر آن گذشته و بعد از سال از نصاب کمتر شده، بايد زکات آن را بدهد.

عدم پرداخت به موقع زکات طلا و کم شدن مقدار آن

سوال 1796 :

کسى در سال هاى گذشته، مقدارى بيش از حد نصاب طلاى مسکوک داشته؛ ولى زکات آن ها را پرداخت نکرده است. به مرور با خرج کردن سکّه ها اکنون حدود 15 مثقال طلاى صيرفى برايش باقى مانده است، لطفا بفرماييد وظيفه ى او از حيث پرداخت زکات چگونه است؟

جواب :

به عدد هر سالى که با دادن زکات از حد نصاب کمتر نمى شود، بايد زکات بدهد.

پرداخت کمتر از مقدار يقينى زکات ذمّه اى

سوال 1797 :

کشاورزى تا کنون زکات گندم يا جو را پرداخت نکرده است. لذا بايد مقدار زيادى زکات بدهد. اما پرداخت همه ى آن ها براى او ممکن نيست، آيا جايز است کمتر از مقدار يقينى و آن حدّ که در توان دارد بپردازد؟

جواب :

هر مقدارى که لازم الادا بوده، بر ذمه ى او است و ساقط نمى شود و مثل ساير ديون است.

عدم کفايت ماليات از زکات

سوال 1798 :

آيا پرداخت ماليات در نظام جمهورى اسلامى از وجوه شرعيه ـ مانند زکات ـ کفايت مى کند؟

جواب :

کفايت نمى کند.

پرداخت زکات از غير عين مال

سوال 1799 :

آيا جايز است زکات از عين مال خارجى آن داده نشود، بلکه جنس ديگرى ـ مانند فرش و لباس ـ به جاى عين و بهاى آن پرداخت شود؟

جواب :

بنابر احتياط واجب، بايد پول نقد بدهد؛ مگر آن که گيرنده رضايت داشته باشد.