مازاد بر مخارج و احتياج
خمس وسايل مستعمل
سوال 35 :
آيا به وسايلى که انسان قبلاً از آن‌ها استفاده کرده و مستعمل است، مانند کفش زمستانى، لباس‌هاى مختلف و لباس‌هاى کهنه‌اى که قصد استفاده از آن‌ها را ندارد، خمس تعلق مى‌گيرد؟
جواب :
اگر سال بر آن‌ها بگذرد و قيمتى داشته باشد، احتياطا خمس آن‌ها را بدهد.
پرداخت خمس اموال بدون اجازه‌ى شوهر
سوال 36 :
زن مى داند که شوهرش خمس نمى د هد، آيا مى تواند بدون اجازه ى شوهر، خمس چيزى را که در خانه از مخارج سال اضافه آمده، بپردازد؟
جواب :
خير، نمى تواند مگر به اندازه ى مورد استفاده ى خود زن باشد.
خمس منزل اضافه بر منزل مورد نياز
سوال 37 :
شخصى ساکن روستا است و در شهر خانه اى خريدارى کرده و يک اطاق آن را براى استفاده خود ـ براى مواقعى که به شهر مى رود ـ اختصاص داده و بقيه را اجاره داده است، آيا به خانه مزبور خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
بله، تعلق مى گيرد؛ مگر اين که داشتن خانه در شهر مورد نياز او بوده و به مال الاجاره آن در معيشت محتاج باشد.
اجناسى که در طول سال اتفاقا مورد استفاده قرار نمى‌گيرد
سوال 38 :
آيا به اشيا و اجناسى مثل لباس و جانماز و تسبيح و مهر و... که در طول سال مورد استفاده قرار نگرفته، خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
اگر معرضيّت براى استفاده داشته باشد، خمس ندارد.
خمس وسايل خريدارى شده از درآمد
سوال 39 :
کسى از درآمد کارش وسايلى مانند ماشينِ سوارى، يخچال، تلويزيون يا لوازم زندگى ديگر که در اين زمان مورد استفاده قرار مى گيرد تهيه مى کند؛ خمس اين‌ها چگونه است؟
جواب :
خمس، پس از اخراج لوازم سال است.
پارچه هاى اضافى
سوال 40 :
خانم‌ها معمولاً بر اساس احتياج به لباس، مقدارى پارچه مى‌خرند که در موقع فراغت لباس تهيه کنند که به علّت اشتغالات جنبى موفق به دوختن لباس نمى‌شوند و سال بر آن مى‌گذرد. آيا آن پارچه ها خمس دارد؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، چه کسى بايد خمس را بدهد؟
جواب :
آن‌چه در طول سال مصرف نشده، بايد خمس آن داده شود و بايد مالک پارچه‌ها خمس بدهد؛ مگر آن که مورد نياز بالفعل بوده و مانع از دوخت آن پيش آمده باشد.
خمس فرشى که بعد از سه سال استفاده شده
سوال 41 :
پنج سال قبل فرشى را خريدارى نموده‌ام و بعد از سه سال مورد استفاده واقع شده است. آيا خمس بدان تعلّق گرفته است يا خير؟ و بر فرض تعلّق، قيمت فعلى ملاک است يا قيمت قبل؟
جواب :
اگر فرش مورد حاجت بوده، هر چند به اين صورت که بعدا مورد حاجت مى شود و بايد فعلاً براى احتياج آينده آن را تهيّه کند، خمس واجب نشده است، و بر فرض تعلّق خمس، احتياطا در تعيين قيمت، با رجوع به فقيه يا وکيل او مصالحه شود.
مجلاّت
سوال 42 :
مجلاّت ماهنامه اى تهيّه شده و بعد از استفاده ى مختصر بدون استفاده مانده و يک سال بر آن گذشته. آيا خمس آن‌ها پرداخت شود؟
جواب :
اگر ماليّت دارد و ديگر مورد نياز او نيست، خمس دارد بنابر احوط.
جزوات درسى
سوال 43 :
جزوات درسى که دانشجويان براى خود مى نويسند يا توسّط دانشگاه به صورت مجانى در اختيارشان قرار مى گيرد ممکن است بيش از يک سال بماند و از آن‌ها استفاده نشود. ولى در مقاطع فوق ليسانس حتما مورد استفاده قرار مى گيرد، آيا به اين جزوات خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
خمس ندارد.
کتاب‌هاى اهل علم
سوال 44 :
آيا به کتاب‌هاى اهل علم که خريدارى شده و بعضى از آن‌ها ممکن است هيچ‌گاه مورد استفاده قرار نگيرد، خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
اگر در معرض استفاده باشد، خمس ندارد.
خمس کتاب
سوال 45 :
آيا به کتابى که قبلاً از آن استفاده کرده و حالا به آن احتياجى ندارد خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
اگر هيچ احتياجى ندارد، خمس دارد؛ بنابر احوط.
خمس لوازم‌التّحرير
سوال 46 :
کسانى که در آخر سال خمسى مقدارى لوازم التحرير و... که مورد نيازشان در سال آينده است زياد مى‌آورند، آيا بايد خمس آن‌ها را بدهند؟
جواب :
با ساير چيزهاى زياد آمده ـ مثل خوراکى ـ فرقى ندارد.
خمس مواد غذايى
سوال 47 :
مواد غذايى که به صورت کوپنى يا سهميه اى و ارزان تهيه مى شود، سر سال خمسى چگونه بايد قيمت آن‌ها را حساب کرد؟
جواب :
به قيمت فعلى بازار محاسبه شود.
مازاد مواد غذايى و حبوبات
سوال 48 :
آيا به مازاد مواد غذايى و حبوباتى که سر سال خمسى درخانه باقى مانده است خمس تعلّق مى گيرد و بر فرض تعلّق، بايد قيمت خريد محاسبه شود يا به قيمت روز بازار؟
جواب :
خمس دارد و بايد به قيمت فعلى بازار محاسبه شود؛ مگر اين که از مصاديق مسأله 1400 رساله باشد.
خمس منزل دو طبقه
سوال 49 :
شخصى داراى منزلى دو طبقه است که طبقه ى پايين آن مازاد بر احتياج است. مى خواهد خمس آن را بدهد. زمين آن چگونه حساب مى شود؟
جواب :
فقط خمس طبقه ى پايين را بايد بدهد و زمين جزو مؤونه است.
خمس مصالح ساختمانى که سال بر آن‌ها گذشته است
سوال 50 :
آيا مصالح ساختمانى که شخص به علت نداشتن قدرت مالى نتوانسته است آن‌ها را در تعمير يا نوسازى منزل خود استفاده کند و سال خمسى او فرا رسيده است بايد خمس آن‌ها را بپردازد؟
جواب :
اگر آن مصالح را تا آخر عمر، صرف آن تعميرات کند، خمس ندارد.
خمس اموالى که براى عزادارى محرم جمع شده و زياد آمده
سوال 51 :
مقدارى قند و برنج و مبلغى پول براى عزادارى محرم جمع شده و زياد آمده که در سال آينده مصرف مى‌شود، آيا خمس آن‌ها واجب است؟
جواب :
خير، واجب نيست.
خمس وسيله اى که براى خريدن وسيله ديگر فروخته مى شود
سوال 52 :
کسى بين سال خمسى چيزى را براى رفع احتياجات خود و خانواده اش خريدارى مى کند و بعد از سال خمسى آن را مى فروشد تا چيز ديگرى تهيه کند و يا وسيله بهتر از آن را بخرد اگر به آن وسيله ديگر هم نياز داشته باشد، آيا به پول فروش آن وسيله اوّل خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
خير، نمى گيرد.
بخشش پول به فرزند و نگه‌داشتن آن
سوال 53 :
پدرى مقدارى پول به فرزندش بخشيده است ولى مى گويد بايد در دست خودم باقى بماند تا موقعى که مناسب بدانم به تو بدهم. آيا سر سال که شد، خمس آن بر فرزند است يا پدر؟
جواب :
تا وقتى که تحويل فرزند نداده، خمس آن بر پدر واجب است.
فروش منزل مورد نياز خود و نگهدارى پول آن براى خريدن منزل مناسب
سوال 54 :
شخصى منزل مسکونى مورد نياز خود را مى فروشد و پول آن را به عنوان تضمين قرارداد خريد خانه مى‌گذارد و يا نزد خود نگه مى دارد تا موقع مناسب خانه مناسب با شأن خود بخرد، آيا به اين پول خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
خير، تعلق نمى گيرد.
تعويض خانه بزرگ با خانه‌اى کوچک‌تر و دريافت اختلاف قيمت
سوال 55 :
اگر کسى خانه بزرگ خود را با خانه ديگرى تعويض کرده و مقدارى پول نيز دريافت کند، آيا به اين پول خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
اگر آن پول زايد بر مؤونه باشد، خمس دارد.
فروش قسمتى از سرمايه کسب يا ابزار کار براى خريد خانه مورد نياز
سوال 56 :
اگر کسى قسمتى از سرمايه کسب يا ابزار کار خود را براى خانه بفروشد آيا بايد خمس پول حاصل شده را بپردازد؟
جواب :
خير، لازم نيست.
خانه اى که قبل از فروش خانه ى اوّل خريده مى شود
سوال 57 :
اگر کسى خانه مسکونى دارد و خانه ديگرى خريدارى کند به صورت نسيه که بعدا با فروش خانه مسکونى خود قيمت آن را پرداخت کند، اگر خانه مسکونى فروخته شده را از پول خمس داده شده، خريدارى کرده باشد، ولى زيادى قيمت پيدا کرده باشد، آيا بر سود و اضافه قيمت حاصل شده خمس تعلق مى‌گيرد؟
جواب :
اگر اضافه را به مصرف منزل مورد حاجت يا مصرف ديگر مورد نياز برساند، خمس ندارد.
خمس پول حاصل از فروش وسايل ضرورى زندگى بعد از رسيدن سال خمسى
سوال 58 :
اگر کسى قبل از فرا رسيدن سال خمسى وسايل ضرورى زندگى خود را خريدارى کند و تصميم داشته باشد بعد از فرا رسيدن سال آن‌ها را بفروشد، آيا بايدخمس آن‌ها را بپردازد؟ و آيا فرق بين اين که از اوّل قصد فرار از خمس را داشته يا نه وجود دارد؟
جواب :
خير، خمس ندارد.
خانه خريدارى شده قبل از سال خمسى که بعد از سال خمسى تخليه مى شود
سوال 59 :
خانه اى را براى استفاده شخصى از درآمد سال خريدارى کردم ولى فروشنده گفته است 3 ماه بعد خانه را تخليه مى‌کنم. اکنون سال خمسى اينجانب رسيده است و هنوز خانه در دست فروشنده است. آيا به اين خانه خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
خير، خمس ندارد.
خريد و فروش زمين براى تهيه خانه
سوال 60 :
شخصى زمينى را براى ساختن خانه خريده و آن را فروخته تا خانه خريدارى کند، آيا به پول اين زمين خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
خير، خمس ندارد.
فروش منزل و خريد مغازه
سوال 61 :
اگر فردى منزل مسکونى خود را بفروشد و قبل از رسيدن سال خمسى با وجه مذکور، مغازه‌اى جهت امرار معاش بخرد، آيا بايد خمس آن را بپردازد؟
جواب :
در صورتى که به اصل پول خمس تعلّق نگرفته بوده، تبديلات هم خمس ندارد.
نحوه احتساب خمس در صورت ساختِ خانه با پول خمس داده نشده
سوال 62 :
کسى تدريجا خانه مسکونى از پول غير مخمّس ساخته است. حال مى‌خواهد خمس بدهد، همان پول خرج شده را بايد خمس بدهد يا قيمت امروز را؟
جواب :
خمس وجوه مصرف شده را اگر متعلّق خمس بوده است بايد تأديه نمايد.
خمس مال گرو نگه داشته شده
سوال 63 :
اينجانب منزلى خريدارى کردم چون سند آن آماده نبود، مبلغى از پول آن را به عنوان گرو نزد خود نگه داشتم تا سند آماده شود؛ ولى سند آماده نشد و سال خمسى ام رسيد، آيا به اين مقدار پول گرويى خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
ظاهرا خمس ندارد.
رهن کردن منزل و خمس رهن
سوال 64 :
آن‌چه امروزه مرسوم است که پولى به صاحب خانه مى دهند و در مقابل آن در خانه سکونت مى کنند و به آن رهن منزل مى گويند، در چه صورت صحيح است و آيا صاحب پول بايد پس از گذشت سال خمس آن پول را بپردازد؟
جواب :
در صورتى که ضمن اجاره شرط قرضى کرده باشد و معامله متعارف باشد، اشکالى ندارد و اگر بدون اين پول نياز مسکن او تامين نمى شود، اين قرض خمس ندارد؛ حتى اگر چند سال در دست صاحب منزل باقى بماند.
خريدارى منزل براى فرزند
سوال 65 :
فرزند اينجانب قرار است جهت تحصيل، چند سال به شهر ديگرى برود، آيا به خانه اى که براى استفاده او در آن شهر خريدارى مى کنم، خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
ظاهرا خمس ندارد.
منزل شخصى کارمندانى که از منزل سازمانى استفاده مى کنند
سوال 66 :
اينجانب در اداره اى به کار مشغولم. از طرف اداره، خانه اى در اختيارم گذاشته شده؛ است ولى چون خانه شخصى ندارم، از درآمد سال خود خانه اى تهيه کرده‌ام تا پس از بازنشستگى از آن استفاده کنم، آيا به اين خانه خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
ظاهرا خمس ندارد.
تهيه زمين و ساختن خانه در چند سال
سوال 67 :
تهيه خانه مورد نياز براى اينجانب مقدور نيست، آيا مى توانم از درآمد امسال خود زمينى تهيه کنم و در سال‌هاى آينده هر وقت پول داشتم در آن خانه بسازم يا اين که خمس زمين را بايد بدهم؟
جواب :
در صورتى که مسأله 1391 رساله شامل آن شود، خمس ندارد.
وام گرفتن براى تهيه خانه
سوال 68 :
شخصى براى ساختن خانه مورد نياز خود مقدارى وام گرفته است، آيا با فرا رسيدن سال خمسى بايد خمس اين پول را بپردازد؟
جواب :
خير، خمس ندارد.
وام گرفتن جهت تهيه خانه مورد نياز
سوال 69 :
اينجانب کارمندم، جهت خريد خانه از اداره خودم مبلغى وام گرفته و به حساب بانک مسکن واريز کردم تا بتوانم در سال‌هاى آينده با گرفتن وام مسکن خانه اى تهيه کنم. حال با توجه به اين که اقساط اين پول از حقوقم کسر مى شود و بقيه حقوق نيز به زندگى من کفاف نمى دهد، آيا بايد خمس اين پول را بپردازم؟
جواب :
خمس ندارد.
پس‌انداز کارمندان براى تهيه خانه مورد نياز
سوال 70 :
معلمى هستم که با پدر و مادرم زندگى مى کنم و هر ماه مبلغى از حقوق خود را پس‌انداز مى‌کنم تا بتوانم براى خود در سال‌هاى آينده مسکن تهيه کنم، آيا به اين پول خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
خير، تعلق نمى گيرد.
خمس پول مصرف شده در تعميرات مسکن
سوال 71 :
اينجانب داراى خانه اى هستم که آن را اجاره داده ام، آيا به پولى که صرف تعميرات منزل مى کنم همانند اصل خانه خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
اگر به اجاره بهاى آن خانه براى امرار معاش نياز داريد، آن پول تعمير مثل اصل خانه خمس ندارد.
پس‌انداز و تجارت براى تهيه خانه
سوال 72 :
اگر پولى را براى خريد خانه پس‌انداز کند و بعد از دو يا سه سال، آن را در تجارت اندازد که از مجموع آن پول و درآمد حاصله ى آن مسکنى مناسب بخرد. وظيفه‌ى خمس آن چيست؟
جواب :
خمس ندارد.
سوال 73 :
در مورد مسأله ى 1391 رساله ى حضرت عالى، چيزهايى که در زندگى به آن احتياج دارد شامل خريد خدمت سربازى هم مى شود؟
جواب :
بله، مى شود.
خمس منزلى که به اجاره بهاى آن نياز هست
سوال 74 :
شخصى دو خانه دارد که در يکى ساکن است و خانه ديگر را اجاره داده و از درآمد آن امرار معاش مى کند که بدون اجاره بهاى آن خانه، خرج زندگيش تأمين نمى شود، آيا به خانه ى دوم خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
خير.
عدم تعلّق خمس به پس‌انداز براى خريد مسکن
سوال 75 :
مکلّفى، پولى را براى خريدارى مسکن تا چند سال پس انداز کرده است. آيا خمس دارد؟
جواب :
خمس ندارد.
خمس پول صرف شده در سنگ کارى و رنگ منزل براى افزايش اجاره بها
سوال 76 :
اينجانب داراى خانه اى هستم که آن را اجاره داده‌ام و براى افزايش اجاره بهاى آن، تعميراتى مانند: سنگ کارى و رنگ و... در آن انجام داده ام در حالى که به اجاره بهاى آن براى مخارج زندگى نياز دارم، آيا به پولى که صرف تعميرات و نوسازى کرده ام خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
خير.
خمس منزل مسکونى که اجاره داده مى شود
سوال 77 :
اينجانب خانه اى براى سکونت خود تهيه کردم، پس از مدتى که در آن سکونت داشتم به جهت دور بودن فاصله خانه تا محل کارم ناچار شدم خانه را اجاره داده و با اجاره بهاى آن در محلى نزديک به محل کارم خانه اى اجاره کنم آيا به خانه من خمس تعلق مى گيرد؟
جواب :
خير، تعلق نمى گيرد.
اجاره بهاى ماه‌هاى سال خمسى موجر که بعد از سال خمسى وصول مى‌شود
سوال 78 :
اگر مستأجر هنگام پرداخت اجاره، قدرت پرداخت نداشته باشد و پس از حلول سال خمسى موجر آن را بپردازد، اين پول داخل درآمد سال بعد موجر است يا همان سال قبل؟
جواب :
آن پول جزو درآمد سال بعد موجر مى شود.
کسى که فعلاً به خانه ى خود نياز ندارد
سوال 79 :
شخصى خدمتکار مدرسه است. وى خانه اى شخصى داشته که در آن زندگى مى کرد. پس از مدتى او را سرايدار کردند و او از منزل شخصى، به مدرسه تغيير مسکن داد. با توجه به اين‌که پس از پنج يا شش سال او را از مدرسه بيرون مى کنند و بالاخره به خانه اش بر مى گردد، آيا منزلش که پنج سال محل زندگى او نبوده است، خمس دارد؟
جواب :
منافع سال‌هايى که نيازمند به انتفاع از عين يا مال الاجاره آن نيست، احتياطا خمس آن‌ها را بدهد.
خمس مال الاجاره
سوال 80 :
فردى خانه اى را براى سکونت ساخته است ولى بعدا از مورد نياز خارج شده و آن را اجاره داده است. آيا به مال الاجاره خمس تعلّق مى گيرد؟
جواب :
اگر مال الاجاره‌اش مورد احتياج در مؤونه است، خمس ندارد وگرنه خمس دارد.
وجوب پرداخت خمس عين خالى از منافع
سوال 81 :
کسى عين خانه اى را بدون منافع آن به ديگرى مصالحه کرده است و منافع آن را تا آخر عمر براى خودش قرار داده. اکنون سال خمسى طرف مصالحه که مالک عين خانه (بدون منافع) شده است رسيده، آيا بايد خمس اين خانه را بدهد؟
جواب :
چون خود عين مملوکيّت دارد، اگر زايد بر مؤونه اش باشد، بايد خمس آن را بپردازد.
اجاره دادن يک طبقه از منزل مسکونى
سوال 82 :
اگر شخصى منزل دو طبقه داشته باشد که يک طبقه‌ى آن را خودش سکونت داشته و طبقه ى ديگر را اجاره داده است، آيا اين شخص بايد خمس طبقه اى را که اجاره داده بپردازد؟
جواب :
اگر به درآمد اجاره ى آن نياز دارد، خمس ندارد.
پول پس انداز شده جهت خريد مسکن
سوال 83 :
اگر کسى پولى جهت خريد مسکن پس‌انداز نمايد تا پس از مدتى منزلى خريدارى کند، آيا پس از يک سال خمس به آن تعلق مى گيرد؟ اگر در طول اين مدت براى مصارف ديگر از آن پول مصرف کند چه حکمى دارد؟
جواب :
بنابر مسأله 1391 رساله، خمس ندارد.