مسائل متفرقه وصيت
سوال 1295 :
شخصى در زمان حيات گفته است: خانه من بعد از فوت من وقف باشد. آيا وقف است يا مثل ساير وصايا است که زايد بر ثلث نياز به اذن وارث داشته باشد؟
جواب :
حکم ساير وصايا را دارد.
سوال 1296 :
شخصى به گمان اينکه قطعه زمينى ثلث مال او است نسبت به آن وصيت کرده است. مثلا گفته است اين زمين را که ثلث مال من است در فلان راه مصرف کنيد. بعد
(صفحه339)
معلوم شد که ثلث مال او چند برابر قيمت زمين است، آيا فقط همان زمين متعلق وصيت مى باشد يا ثلث مال او؟
جواب :
متعلق وصيت، همان زمين است که خود معين کرده است.
سوال 1297 :
شخصى دو نفر را با هم وصى قرار داده که در ثلث مالش هرچه مى خواهند انجام دهند. يکى از اوصيا مى خواهد ثلث مال او را به نام خود کند، در حالى که وصى ديگر راضى نيست. آيا جايز است؟
جواب :
طبق وصيت بايد هردو با موافقت هم ثلث را خرج کنند، و يکى از آنها به تنهايى نمى تواند تصرف کند، در ضمن، ظاهراً بايد ثلث را صرف امور خيريه کنند، نه اينکه ملک خود قرار دهند.
سوال 1298 :
دو نفر شريک بوده اند که يکى وصى ديگرى بوده است. بعد از فوت شريک که وصى ديگرى هم داشته است، شريک ادعا مى کند بنابر وصايت سهم متوفى را خريده است. آيا اين معامله صحيح است؟
جواب :
در فرض سوال، فروش وصى با چهار شرط صحيح است: اول اينکه هريک از دو وصى، مستقل در وصايت باشند. دوم اينکه در امر فروش، وصايت داشته باشند. سوم اينکه وصيت به فروش، از شخص وصىّ انصراف نداشته باشد. چهارم اينکه مورد وصيت به فروش، زايد بر ثلث ترکه نباشد. بنابراين اگر شروط ذکر شده احراز نشوند، فروش وصىّ فضولى است و صحت آن منوط به اجازه و رضايت وراث است و بدون اجازه آنان معامله باطل است. بلى اگر سه شرط اول احراز شود و مورد فروش زايد بر ثلث باشد، معامله تا ثلث صحيح است و نسبت به زايد، منوط به امضاى ورثه مى باشد.
سوال 1299 :
هرگاه خيانت يا عجز وصى ظاهر شود، تکليف چيست؟
جواب :
در مورد خيانت، بعضى فرموده اند حاکم شرع مى تواند او را عزل کند. ولى بعيد نيست به نفس خيانت منعزل شود و حاکم شرع مى تواند شخص ديگرى را بجاى او نصب کند يا امينى را به او منضم کند (هرطور صلاح دانست) و در
(صفحه340)
صورت عجز، اگر طورى باشد که احتياج به معاون دارد، حاکم شرع امينى را تعيين مى کند که او را کمک کند و اگر بکلى عاجز شود، شخص ديگرى را بجاى او نصب مى کند.
سوال 1300 :
آيا وصى بعد از موت موصى، مى تواند خود را عزل کند يا امر وصايت را به ديگرى تفويض کند؟
جواب :
حق عزل خود را ندارد. و نيز نمى تواند وصايت را به ديگرى تفويض کند. بلى مى تواند در انجام بعضى از امور مربوط به وصيت که مقصود، وقوع آن امور از هر مباشرى است، ديگرى را وکيل کند. خصوصاً اگر عادت جارى بر اين نباشد که در امثال آن امور، وصى شخصاً مباشرت کند. و موصى هم شرط مباشرت نکرده باشد.
سوال 1301 :
چنانچه شخصى وصاياى متعدّد غير متضاد کرده، که از ثلث بيشتر باشد و ورثه اجازه ندهند، تکليف چيست؟
جواب :
اگر تمام موارد تبرعى است و جملات متعدد مستقل دارد، مثلا به فلان شخص اين مقدار بدهيد و به فلان مسجد فلان فرش و...، مسبوق الذّکر مقدّم است و تقسيط نمى شود. اما اگر جمله واحده است و به صورت مفعول به عطف شده، مثلا گفته به فلانى و فلانى هزار تومان بدهيد، بر هر دو تقسيط مى شود.
سوال 1302 :
اگر کسى مال خود را به موجب وصيت، وقف بر مستمندان کند، آيا تحقّق چنين وقفى منوط به قبول حاکم است؟
جواب :
موصى مى تواند وصيت به وقف کند که بعد از فوت او وقف کنند. و چنين وقفى منوط به قبول حاکم نيست.
سوال 1303 :
اگر شخصى به نفع ديگرى وصيت کند، به اين شرط که موصى له نيز مالى به او ببخشد، حکم قضيه چيست؟
جواب :
صحت اين وصيت محلّ اشکال است.
سوال 1304 :
آيا صغير مميز و يا سفيه مى توانند با اذن ولى يا قيم خود انشاء وصيت کنند؟ و
(صفحه341)
آيا مى توانند رأساً وصيت را قبول و موصى به را تملک کنند؟
جواب :
در هردو صورت مى توانند.
سوال 1305 :
آيا متوفى مى تواند سهم هريک از وارثان را معين کند يا به وارثى اختيار استيفاى از ترکه را بدهد؟
جواب :
بصورت ارث جايز نيست. فقط مى تواند سهم خاص هريک را در زمان حيات به او ببخشد و تمليک کند.
سوال 1306 :
اگر کسى دخترش را شوهر دهد و در وصيتنامه قيد کند که علاوه بر جهيزيه، فلان مال را بابت حقوق به او داده ام و ديگر حق ارث ندارد، حکم قضيه چيست؟
جواب :
صحيح نيست. بلکه حق الارث دختر به قوت خود باقى است.
سوال 1307 :
آيا تصرّفات منجز مريض، تابع احکام وصيّت است و نفوذ زايد بر ثلث آن نياز به اجازه وارثان دارد؟
جواب :
منجزات مريض مانند وصيت نيست.
سوال 1308 :
آيا موصى مى تواند به وصى مأموريت دهد تا با فروش اموال خاصّى از ترکه، ديون او را بپردازد؟
جواب :
مانعى ندارد.
سوال 1309 :
اگر موصى پس از وصيّت به حق سکناى خانه اى در مدّت يکسال، آنرا يک سال اجاره دهد و در اين فرض موصى قبل از پايان مدّت اجاره فوت کند، حکم قضيّه چيست؟
جواب :
اجاره نسبت به مابقى مدت باطل نيست. و پس از پايان مدت اجاره، يکسال در اختيار موصى له قرار مى گيرد.
سوال 1310 :
اينجانب وصى برادرم هستم که محصول زمين او را در امور خيريه مصرف کنم. وى سفارش کرده که من نيز همينطور وصيت کنم. ولى خوف آن مى رود که به وصيت من عمل نکنند. آيا مى توانم آن زمين را فروخته و در امور خير مصرف کنم؟
جواب :
اگر مى توانيد با انتخاب وصى متدين و نيرومند عمل به وصيت را ادامه
(صفحه342)
دهيد لازم است وصى انتخاب کنيد. و اگر اطمينان داريد که بعد از فوت شما به وصيت عمل نمى شود، مى توانيد آن را بفروشيد و در امور خيريه مصرف کنيد.
سوال 1311 :
شخصى وصيت کرد که ثلث مال او را در نماز و روزه و رد مظالم و برگزارى مراسم ترحيم خرج کنند. ولى وصى مقدارى بيش از 41 ثلث آن را صرف مراسم ترحيم کرده است. آيا برئ الذمه است يا خير؟ و آيا وصى يا ناظر مى توانند مقدارى از ثلث را به عنوان اجرت کارى که مى کنند بردارند؟
جواب :
1 ـ اگر از سهم صوم و صلاة کم نگذاشته باشيد ان شاءالله برى الذمة شده ايد، چون معمولا در مجالس ترحيم فقرا نيز شرکت مى کنند و قهراً سهم مظالم عباد مصرف آنان شده است.
2 ـ موارد مختلف است، در صورتى که وصى و ناظر قبول وصايت و نظارت کرده اند و قرينه اى بر تبرع و مجانيت عمل وصى و ناظر، در وصيت نباشد، جايز است اجرت المثل عمل خود را بردارند. و مقدار آن موکول به نظر عرف محل است.
سوال 1312 :
اگر پدر به نماز، روزه و رد مظالم وصيت کرده باشد، آيا بايد از مال صغير هم براى انجام اينها داد يا خير؟
جواب :
وصيت تا مقدار ثلث نافذ است و از تمام مال برداشته مى شود و مابقى اموال بين ورثه تقسيم مى شود، چه صغير باشند و چه کبير.
سوال 1313 :
شخصى همه اموالش را جز مخارج کفن و دفن به يک پسرش بذل کرده است که در زمان حيات او تصرف شده است. در اين مورد چه فرماييد. آيا بذل صحيح است يا حکم وصيت را دارد؟
جواب :
اگر وصيت کرده است که بعد از مرگ و مخارج کفن و دفن مابقى اموال مال يک پسرش باشد، تا ثلث نافذ است و مازاد بر ثلث منوط به اجازه ورثه مى باشد. اما اگر در زمان حياتش اموالش را به پسرش بخشيده و به تصرف او داده، نمى توانند از او پس بگيرند.
(صفحه343)
سوال 1314 :
شخصى وصيت کرده است که بعد از فوت او سه ختم قرآن و حج انجام دهند و مبلغى به مسجد کمک کنند، آيا ورثه مى توانند ختم قرآن را مقدم بدارند يا خير؟
جواب :
اگر ثلث مال ميّت براى انجام امور وصيت شده کفايت کند، يا در فرض عدم کفايت، ورثه اجازه دهند از بقيه مال ميت براى انجام اين امور استفاده شود، وصيت نافذ است و مقدم داشتن ختم قرآن در مقام عمل مانعى ندارد. اما اگر ثلث مال ميت براى انجام اين امور کافى نيست و ورثه هم اجازه استفاده از بقيه اموال ميت را نمى دهند، بايد از ميان امورى که به آنها وصيت شده، آنهايى را که واجبند مقدم بدارند. و مسأله داراى صور ديگرى نيز هست که فعلا مجال ذکر آنها نيست.
سوال 1315 :
شخصى يک نفر را بعنوان ناظر در امور وصيّت قرار داده و بدون اطلاع او امورى انجام شده اين عمل صحيح است يا خير؟
جواب :
چنانچه وصى طبق وصيت عمل کرده باشد، امورى را که انجام داده صحيح است. ولى در امور بعدى لازم است عنوان نظارت را رعايت کند.
سوال 1316 :
شخصى وصيت کرده که ثلث اموال او را بمصرف خاصى برسانند و ملکى را براى اين منظور معين کرده و پس از مدتى از دنيا رفته است. اکنون ملکى را که معين کرده اگر نسبت به موقع وصيت سنجيده شود نصف ترکه بوده، و اگر نسبت به حين فوت حساب شود ثلث ترکه مى باشد. مستدعى است بفرماييد وظيفه چيست؟
جواب :
اگر وصيت به عين معين يا مقدار کلى از مال مثلا پنجاه هزار تومان باشد ثلث يا کمتر و بيشتر بودن نسبت به اموال حين وفات موصى سنجيده مى شود. يعنى اگر ارزش آن عين در حين وصيت بمقدار نصف ترکه بود و بعد به جهت نقصان قيمت يا زيادى آن يا بدست آمدن مال ديگرى براى موصى، ارزش آن در حين وفات موصى بقدر ثلث ترکه است، تمامى آن عين ثلث است. و اگر در حين وصيت ارزش آن به مقدار ثلث بود و بعد به جهت بالا رفتن قيمت يا پايين آمدن اموال ديگر موصى يا تلف بعضى از اموال او ارزش آن در حين وفات به مقدار نصف است، آن عين زايد بر ثلث است. و اگر وصيت به کسر مشاع باشد، مثل اينکه موصى بگويد ثلث مال من بعد از مرگم مال زيد باشد و بعد اموال
(صفحه344)
ديگرى تحصيل کند، به حسب موارد، حکم آن مختلف مى شود. پس اگر قرينه اى بود که معلوم شد مراد موصى ثلث حين الوصية است يا مرادش ثلث حين الفوت است برطبق آن عمل مى شود. و اگر قرينه اى که مراد او را معلوم کند نبود، بايد به مقدار کمتر اکتفا کرد. و زايد بر آن ملک ورثه است.
سوال 1317 :
هرگاه موصى بگويد ثلث مال من بعد از مرگم مال زيد باشد، يا بگويد ثلث مال مرا در فلان مورد مصرف کنيد، آيا لازم است تعيين آن با رضايت ورثه باشد يا خير؟
جواب :
در فرض سوال، موصى با ورثه به نحو مشاع شريک است و بايد تعيين و افراز ثلث با رضايت همه ورثه باشد.
سوال 1318 :
زنى در حال صحت و ثبات عقل وصيت کرده که برادرم وصى من است و شوهرم وکيل که وصاياى مرا بر طبق وصيت نامه عمل کند. وکيل که شوهر زن است مى گويد چون من اطلاع نداشتم و بى خبر من وصيت کرده من اين وصيت را قبول ندارم و اين وصيت باطل است، تکليف چيست؟
جواب :
در فرض سوال، اگر وصيت محرز باشد، زوج که تا بعد از فوت اطلاع نداشته، باحتياط لازم عملى که در عهده اوست بايد انجام دهد، و ردّ نکند. بلى نسبت به سهم الارث، زايد بر ثلث را مى تواند امضا نکند.
(صفحه345)