معاملات وملحقات آن

:: معامله با قراردادهاى آينده ::

سوال :

آيا معامله در بازار بورس با عقد قراردادهاى بلند مدت (ازقبيل مواد سوختى، فرآورده هاى کشاورزى، معادن وسهام) وروش آن بدين سان است که آن جنس را قبل از خريد مى فروشند، جايز است يا نه؟

جواب :

متعارف در اين بازارها اين است که بايد قدرت به دست آوردن آن جنس را هنگام فروش داشته باشد، اگر يقين کند به دست مى آورد، ظاهراً جايز است آن جنس را قبل از خريد به فروش رساند، والله العالم.

:: حرمت فروش املاک غيرمنقول ::

در مسأله 2331 کتاب توضيح المسائل آمده است که فروختن املاک (غيرمنقول) مکروه است، علت کراهت اين کار چيست؟

جواب :

همچنان که در برخى از احاديث شريف ذکرشده، علت کراهت اين کار آن است که پولى که در ازاى فروش آن به دست مى آيد، به هرحال تمام مى شود مگر اين که با قيمت زمين فروخته شده، ملک ديگرى بخرد وجلوى زيان را بگيرد.

:: بنا در اموال دولت ::

سوال :

نظر شما در مورد بنا روى زمين هاى دولتى چيست؟ با آن که در رساله شما به استناد حديث شريف نبوى: «الأرض لله ولمن يعمرها؛ زمين براى خدا وکسانى است که آن را آباد مى کنند» جايز شمرده شده ومن به استناد آنچه در رساله شما آمده اطاقى با کليه لوازم آن بر زمين دولتى ساخته ام، حکم آن چيست؟

جواب :

اگر زمين موات باشد وصاحب نداشته باشد واز اماکن عمومى مانند خيابان وپارک نباشد بنا وآبادانى آن جايز است وکسى که آن را آباد کند مالک آن خواهد بود.

:: حقوق گيرى قبرکن ومرده شوى ::

دولت براى کندن قبر وشُستشوى مردگان حقوق تعيين مى کند، گرفتن آن حقوق چه صورتى دارد؟

جواب :

جايز است.

:: نپرداختن بدهى به شرکت هاى غربى ::

سوال :

در غرب شرکت هايى هست که لوازم برقى را به اين صورت مى فروشند: ربع مبلغ را نقدى وبقيه آن را پس از مدتى معيّن دريافت مى کند، آيا جايز است لوازم را تحويل بگيريم ولى بقيه مبلغ را نپردازيم؟

جواب :

جايز نيست.

:: حکم فروش طلاى دست دوم ::

آيا جايز است طلاى دست دوم را بخريم وآن را پرداخت کرده وجلا دهيم به گونه اى که مثل طلاى نو شود وآن را به جاى طلاى نو بفروشيم؟

جواب :

بايد به خريدار اطلاع دهيد.

:: ضامن نبودن شخص امين ::

سوال :

شرکتى که بنده در آن کار مى کنم مبلغى را بدون آگاهى من به حساب شخصى ام واريز کرده است سپس به بنده خبر دادند که بايد اين مبلغ برگردانده شود تا به عنوان حقوق ماهيانه بين کارگران تقسيم شود. من به مدير بخش اعتراض کردم او گفت دستور مديرعامل بوده است در اين هنگام چاره اى جز قبول نداشتم اين مبلغ را از حساب بيرون کشيدم وآن را در داشبورت ماشين گذاشتم ودر ماشين را قفل نمودم وبه بانک رفتم تا صورت حساب را بگيرم بعد از گرفتن صورت حساب از بانک بيرون آمدم ناگهان با شيشه شکسته ماشينم وداشبورت باز وسرقت تمام پولها مواجه شدم وبه پليس اطلاع دادم ولى نتيجه اى دربر نداشت. مديرعامل آمد تا اين قضيه را بررسى کند واز من خواست تمام مبلغ را بپردازم ومن در حال حاضر توانايى پرداخت اين مبلغ را ندارم. از لحاظ شرعى چه چيزى بر من واجب است؟

جواب :

در فرض سوال اگر شما در نگهدارى از مال کوتاهى نکرده ايد واين پول بخاطر دزدى تلف شده است از نظر شرعى هيچ ضمانى بر عهده شما نيست بلکه مدير بايد شما را بر کوتاهى نکردن در حفظ مال قسم دهد وشما قسم ياد مى کنيد که تلف شدن مال عمدى واز روى کوتاهى نبوده است بعد از آن ضمان از شما برداشته مى شود.

:: حکم فروش حلزون، خرچنگ وصدف دريايى ::

آيا فروش حلزون، خرچنگ وصدف دريايى جايز است؟ از آنجايى که مقدار زيادى از آنها در تور ما صيادان قرار مى گيرد آيا مى توانيم انواع ذکرشده را در بازار مسلمانان بفروشيم واز پول آن استفاده کنيم؟ اگر فروش آنها حلال است آيا خوردن آنها هم جايز است يا فروش وخوردن آنها هردو حرام مى باشد؟

جواب :

فروش انواع يادشده در سوال جايز نيست وخوردن آنها هم حرام است، بله مى توان آنها را به کسانى که آنها را حلال مى شمرند فروخت.

:: فروش پول خارجى به مدت ::

سوال :

آيا جايز است پول خارجى را در مقابل پول ديگرى به مدت فروخت؟ به شرط اينکه هزينه تبديل کردن از قيمت واقعى پول خارجى بيشتر باشد؟ به عنوان مثال: من مى خواهم 100 دلار را که قيمتش الان 150000 دينار عراقى است را به قيمت 156000 دينار بفروشم به شرط اينکه مبلغ را يک ماه بعد به من بپردازد. آيا اين معامله ربا محسوب مى شود؟ اگر اين معامله جايز نيست چگونه مى توان آن را تصحيح نمود؟

جواب :

فروش پول کشورى در مقابل پول کشور ديگر به مبلغ بيشتر – آنگونه که فرض مسأله بود- جايز است وربا نمى باشد.

:: حکم خريد وفروش چرم طبيعى چيست؟ ::

حکم خريد وفروش چرم طبيعى حيوانات در کشورهاى اسلامى وغيراسلامى چيست؟

جواب :

خريد وفروش آن مطلقاً ودر هرصورتى جايز است. بله اگر از کشورهاى غيراسلامى باشد وتذکيه شرعى وپاک بودن آن محرز نشود نجس مى باشد.

:: آيا لامپ برق وميله پرده جزء خانه است؟ ::

سوال :

آ يا لامپ ها وميله هاى پرده جزء خانه شمرده مى شود به گونه اى که در هنگام فروش خانه بايد سر جايشان باشد؟

جواب :

چيزهايى که در سوال ذکر شده جزء خانه به حساب نمى آيد مگر اينکه دوطرف معامله بر سر آن به توافق برسند ويا عرف آنها را در ضمن خانه بفروشد.

:: خريد وفروش ويزاى ورود به کشورها ::

وجوهى که بابت خريد وفروش ويزا به کارگران خارجى به عنوان هزينه هاى صدور ويزا وغيره، پرداخت مى شود ومورد توافق دوطرف مى باشد، چه حکمى دارد؟ با توجه به اينکه اين کار از نظر دولت غيرمجاز به شمار مى آيد.

جواب :

در فرض سوال، اشکالى ندارد.

:: خريدن سهام شرکت هاى داراى معاملات حرام ::

سوال :

شخصى سهام يکى از شرکت هاى توليدکننده نوشابه را خريد ونمى دانست که آب جو (فقّاع) يکى از محصولات اين شرکت است که به زعم آنها اين آب جو بدون الکل مى باشد، آيا در سهامى که خريدارى کرده است اشکالى وجود دارد؟ خريد وفروش اين سهام چه حکمى دارد؟ اگر تصميم به فروش اين سهام دارد چه بايد بکند؟

جواب :

جايز است ولى با درصد خيلى کم، مثلاً يک درصد از مجموع سهام، به شرط اينکه درصد حرام را فوراً مشخص کرده وخمسش را بپردازد.

:: فروش کالا به صاحب اوليه ::

کالايى را از شخصى خريدم وفى المجلس آن را به قيمتى بالاتر وبه صورت مدت دار (يک ماهه) به صاحب اوليه فروختم وخريد وفروش وتسليم کالا در يک مجلس صورت گرفت ومن کالا را از محل اوليه جابه جا نکردم. اين معامله از نظر شرعى چه صورتى دارد؟

جواب :

در فرض مذکور ـ اين معامله فى نفسه صحيح است.

:: سود سپرده هاى زمان مند بانکى ::

سوال :

طى برخى معاملات بانکى برگه هايى تحت عنوان اوراق مشارکت توزيع مى شود که هريک بر حسب زمان خوابيدن سرمايه در بانک قيمتى دارد ومثلاً قيمت برگه هاى سپرده گذارىِ پنج ساله پانصد هزار تومان مى باشد. جزئيات معامله بدين نحو است که طى مدت زمان تعيين شده، تا زمانى که مبلغ سپرده در بانک وجود دارد، سودهاى معينى به سپرده گذار تعلق مى گيرد که مى تواند آن مبلغ را به صورت کوپن وصول نمايد، ودر نهايت، پس از پايان يافتن مدت تعيين شده، کل مبلغ اصلى سپرده به صاحبش مسترد مى گردد. اين معامله وسود پرداختى آن چه صورتى دارد؟

جواب :

به سودهاى دريافتى خمس تعلق مى گيرد وبعد از پرداختن خمس، تصرف در آن اشکال ندارد. والله العالم.

:: کار کردن با سرمايه ديگرى ::

شخصى از ديگرى مالى قرض مى کند تا با آن به صورت مضاربه اى کار کند، ولى نسبت سودى را که به صاحب پول تعلق مى گيرد معلوم نمى کنند. پس از مدتى شخص دوم اصل سرمايه را برمى گرداند ولى سودى به صاحب مال نمى پردازد، با اين که پرداخت سود فى الجمله مورد اتفاق طرفين بوده است. آيا چنين معامله اى حلال است؟ واگر حلال است صاحب مال مى تواند از طرف مقابل سود خود را مطالبه کند؟

جواب :

اگر قصد طرفين ـ هر چند به زبان نياورده باشند وبه صورت ارتکازى ـ اين بوده که نسبتى از سود به صاحب مال تعلق گيرد وطرف مقابل پس از کار کردن با آن مال به سود رسيد، بايد بر نسبت متعارفى از آن سود با صاحب پول مصالحه گردد.

:: قرض گرفتن براى سرمايه گذارى ::

سوال :

برخى اشخاص براى کار وسرمايه گذارى مبلغى ـ مثلاً يک ميليون تومان ـ از ديگرى قرض مى گيرند وفقط وعده مى دهند که مبلغى بيش از آن را ـ بدون اين که مقدارش را دقيقاً مشخص کنند ـ خواهند پرداخت. ولى هنگامى که قرض دهنده مبلغ را مى پردازد چکى مثلاً به مبلغ يک ميليون وسى هزار تومان مى نويسند وتحويل او مى دهند. با توجه به اين که امروزه چنين کارى عرفاً سرمايه گذارى وکارآفرينى شمرده مى شود، آيا همچنان اين معامله، معامله اى ربوى به شمار مى رود؟

جواب :

در فرض مذکور، اين معامله ربوى به شمار مى رود، مگر اين که نسبت معينى مثلاً بيست درصد از سود براى صاحب مال در نظر گرفته شود، يا معامله واقعى در طى دو عقد جداگانه انجام گيرد به اين صورت که جنسى را به يک ميلون ـ مثلاً ـ نقد از او بخرد وپول را تحويل دهد سپس آن را به يک ميليون وسى هزار تومان به صورت نسيه ومثلا يک ماهه بفروشد.

:: استفاده از وام بانکى براى تجارت وامور شخصى ::

آيا استفاده از وام بانکى براى تجارت وتوسعه دادن برخود وخانواده جايز است؟

جواب :

در صورتى که عرفاً اضطرار شمرده شود، جايز است. در اين صورت بايد مبلغ اضافه را به نيت هديه بپردازد.

:: بازاريابى براى شرکت هاى غربى ::

سوال :

بازاريابى براى شرکت هاى غربى باتوجه به اين که کافرند از نظر شرعى چه حکمى دارد؟ آيا اين کار با قاعده «نفى سبيل» منافات ندارد؟

جواب :

موردى که در سوال ذکر شده مصداقى از آن قاعده نيست.

:: استفاده از وام بانکى براى تجارت وامور شخصى ::

آيا استفاده از وام بانکى براى تجارت وتوسعه دادن برخود وخانواده جايز است؟

جواب :

در صورتى که عرفاً اضطرار شمرده شود، جايز است. در اين صورت بايد مبلغ اضافه را به نيت هديه بپردازد.

:: استفاده از وام بانکى در طرح هاى توليدى ::

سوال :

با توجه به اين که وام هاى بانکى با بهره همراه است، حکم وام گرفتن از بانک براى طرح هاى توليدى ودرآمدزا چيست؟

جواب :

جز در مواقع ضرورت جايز نيست.

:: جادوگرى ::

سوال :

آيا جادوگرى جايز است؟

جواب :

جادوگرى حرام است ودر حديث شريف آمده است: «السّاحر کافر؛ ساحر کافر است». نيز پرداختن به جادوگرى جايز نيست مگر اين که ابطال سحر متوقف برآن باشد.

:: اختلاف در شراکت ::

سوال :

دو نفر به اشتراک قطعه زمينى خريدند وپس از مرگ يکى، ديگرى قطعه زمين مجاور آن زمين را به عنوان هبه از دولت دريافت کرد. ورثه متوفى با شريک پدرشان برسر اين قطعه اضافه شده اختلاف کردند. گفتنى است دولت از آن رو قطعه مجاور را هبه کرد که زمين مورد اشتراک از همه طرف محصور است و راه به جايى ندارد از طرفى پس از ضميمه شدن زمين دوم قيمت قطعه اول به دليل مجاور شدن با خيابان اصلى افزايش يافت. البته ورثه اذعان دارند که اگر وجاهت شريک پدرشان نبود خودشان هرگز نمى توانستند آن زمين را به دست آوردند ـ به نظر حضرتعالى ورثه در زمين دوم حقى دارند؟

جواب :

در فرض مذکور در سوال قطعه هبه شده فقط به شريک پدرشان تعلق دارد وآنان حقى ندارند. والله العالم.

:: خريد وفروش پوشاکى که ساتر نيست ::

سوال :

فروش روسرى ها وپوشاکى که موى زن را کاملاً نمى پوشاند وبراى زينت کاربرد دارد ودر رنگ هاى متنوعى موجود است، چه حکمى دارد؟

جواب :

در فرض مذکور جايز است ولى پوشيدن چنين لباس هايى در منـزل ونزد محارم جايز است.

:: خريد نسيه وکاهش قيمت خريد::

سوال :

کسى که کامپيوترى بخرد وبا نمايندگى آن شرکت توافق کند که سال بعد قيمت آن را بپردازد وپس از يک سال ارزش ريال به شدت کاهش يابد، چه وظيفه اى دارد؟

جواب :

در فرض سوال، اگر طرفين معامله قصدشان همين باشد، پرداختن مبلغ مورد توافق مبرء ذمه است.

:: افزايش قدرت خريد ::

سوال :

نظر حضرتعالى در خصوص افزايش قدرت خريد پول نسبت به روزى که آن پول را قرض گرفته يا با آن چيزى خريده ايم چيست؟

جواب :

ملاک، قدرت خريد پول در زمانى است که آن پول را قرض گرفته ايم يا با آن چيزى خريده ايم.

:: مصالحه ::

سوال :

نظر حضرتعالى درباره قانون قرآنى مصالحه به ويژه در مواردى که قدرت خريد ارز کاهش مى يابد ومشکلات حقوقى واجتماعى به دنبال مى آورد چيست؟

جواب :

مصالحه در هرحال وبه خصوص در فرض مذکور کار خوبى است.

:: جوايز بانک ها ::

سوال :

جوايزى که بانک ها پس از قرعه کشى وبراى تشويق سپرده گذاران به افراد مى دهند، چه حکمى دارد؟

جواب :

جايز است.