ماجراى تغيير قبله
پيامبر اکرم -صلى الله عليه وآله وسلم وقتى که به مدينه آمدند و به طرف بيت‌المقدس نماز خواندند، يهوديانى که در مدينه بودند شروع کردند به بهانه‌جويى و اعتراض و تبليغ بر عليه مسلمين مبنى بر اينکه اينان از خود استقلال ندارند و اين که به طرف قبله ما نماز مى‌خوانند، دليل حقانيت ماست و خلاصه مسأله قبله، دستاويزى براى کوبيدن پيامبر اکرم -صلى الله عليه وآله وسلم شده بود.
پيامبر اکرم -صلى الله عليه وآله وسلم از اين موضوع بسيار ناراحت‌بود و شبها به انتظار وحى در اين مورد به آسمان نگاه مى‌کرد و ساعت‌شمارى مى‌کرد، و سرانجام يک روز در حالى که دو رکعت از نماز ظهر را خوانده بود، جبرئيل(ع) مامور شد که بازوى پيامبر(ص) را گرفته و روى او را به سوى کعبه بگرداند (سوره بقره آيه 144). بعد از تغيير قبله يهود ناراحت‌شده و تبليغات منفى خود را از طريق ديگرى شروع کردند و گفتند:چه عاملى باعث‌شد که مسلمانان از قبله پيشين انبيا اعراض نمايند، پس يا کار سابقشان باطل بوده يا کار فعلى آنان. خداوند متعال در آيه ياد شده جواب آنها را چنين مى‌دهد که همه جا مربوط به خداست و به هر کجا او دستور دهد، بايد بدان سو نماز خواند و نقطه خاصى بدون دستور الهى داراى شرافت ذاتى نيست.
فلسفه تغيير قبله
همان‌گونه که در بحث فلسفه احکام در قسمت مقدمات گفتيم، فلسفه واقعى احکام براى ما مجهول است ولى آنچه درباره حکمت اين مسأله با استفاده از مدارک اسلامى به نظر مى‌رسد،عبارتند از:
1- مستقل بودن و تحت تاثير جو و محيط و آداب غلط قرار نگرفتن بهترين کمال است. پيامبر اکرم -صلى الله عليه وآله وسلم از وقتى که در مکه بودند چون خواستند صفوف مسلمين از مشرکان‌که به کعبه اهتمام مى‌ورزيدند جدا گردد، لذا به بيت‌المقدس متوجه شدند و همين که به مدينه آمدند، در مرحله اول به طرف بيت‌المقدس نماز مى‌خواندند و در حالى که نمازشان به آن طرف صحيح بود،خواستار تغيير قبله شدند که اين بر پايه عللى بود که به بعضى از آنها اشاره مى‌شود:
الف) به خاطر سوءاستفاده و دستاويز قرار دادن يهود مسأله قبله را.
ب) براى اينکه يهود و نصارا در کتابهاى دينى خود خوانده بودند که پيامبرى خواهد آمد که به دو قبله نماز مى‌خواند، همچنان که قرآن به اين مسأله اشاره دارد. (1)
2- براى آزمايش افراد مسلمانى که هنوز رسوبات دوران شرک در آنها بود که اطاعت از اين دستور براى آنهايى که هنوز به مقام تسليم نرسيده بودند، بسيار کار دشوارى بود و در قرآن کريم در سوره بقره (آيه 143) به اين مسأله اشاره شده است:
«وما جعلنا القبلة التي کنت عليها الا لنعلم من يتبع‌الرسول‌ممن ينقلب على عقبيه وان کانت لکبيرة الا على الذين هدى الله;
ما قبله پيشين تو را تغيير نداديم، مگر براى آنکه افرادى که از پيامبر پيروى کرده از افرادى که عقب گرد مى‌کنند، آشکار شوند، اگر چه اين [مسأله تغيير قبله] بسيار [تحملش] گران است،مگر بر کسانى که [واقعا] هدايت‌شده‌اند.»